Σαν ένα νήμα που ξεκινά από τα «Νούφαρα» του Monet για να καταλήξει στη «Λίμνη με νούφαρα και αντανακλάσεις» του Lichtenstein, περιλαμβάνοντας άλλες 81 συναρπαστικές δημιουργίες στην πορεία του, η έκθεση η οποία άνοιξε για το κοινό στις 6 Δεκεμβρίου στο Μουσείο Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, μας δίνει την ευκαιρία να δούμε συγκεντρωμένα έργα που σημάδεψαν τις πιο καθοριστικές στιγμές της τέχνης των τελευταίων 130 και πλέον ετών. Και πρόκειται για μια ευκαιρία εξαιρετικά σπάνια, αφού η έκθεση «Από τον Monet στον Warhol» πραγματοποιείται χάρη στον γενναιόδωρο δανεισμό μιας ελβετικής ιδιωτικής συλλογής, που συγκεντρώθηκε με αμείωτο πάθος για τη νεότερη ζωγραφική από τρεις γενιές συλλεκτών.
Όπως ακριβώς η μόνιμη Συλλογή του Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή, μια συλλογή που το φιλότεχνο ζεύγος έχτισε με φροντίδα και αφοσίωση επί περίπου 50 χρόνια, αντανακλά τις προσωπικές προτιμήσεις τους και τους δικούς τους αισθητικούς κώδικες, έτσι και η περιοδική αυτή έκθεση διεθνών προδιαγραφών βασίζεται σε μια συλλογή που συνδυάζει υποδειγματικά την προσωπική ματιά και την εκλεπτυσμένη αισθητική της οικογένειας συλλεκτών με τη συνοχή και την ευρύτητα που χαρακτηρίζουν τις σπουδαιότερες ιδιωτικές συλλογές διεθνώς. Κοινό στοιχείο των δύο οικογενειών είναι ότι θέλησαν να μοιραστούν το πάθος τους για την τέχνη με όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους. Κι έτσι, ο επισκέπτης παρακολουθεί έναν άτυπο διάλογο μεταξύ των δύο συλλογών, αντιλαμβάνεται τη σημασία του βλέμματος και του ενστίκτου κάθε συλλέκτη και δεν μπορεί παρά να θαυμάσει την επιθυμία των δημιουργών να αφηγηθούν την ιστορία της τέχνης μέσα από τις επιλογές τους. Ταξιδεύει, τέλος, πραγματικά στην εξέλιξη της μοντέρνας τέχνης που τον μυεί σε περίπου 15, αναγνωρίσιμα ή μη, κινήματα-σταθμούς στην πορεία της.
Πρόκειται για ένα νοερό ταξίδι γεμάτο εκρηκτικές εικόνες, μια ανασκόπηση της μοντέρνας τέχνης από τη δεκαετία του 1880 ως σήμερα, μια συμπυκνωμένη περιήγηση από τη Γαλλία των ιμπρεσιονιστών στην Αμερική της pop art, με αφηγητές 45 κορυφαίους εκπροσώπους της νεότερης και σύγχρονης τέχνης και σταθμούς 83 αριστουργήματά τους. Καθένα από αυτά φέρει τη δική του ιστορία, αποτελώντας μέρος της καλλιτεχνικής πορείας του δημιουργού του και αποτυπώνοντας παράλληλα τις διαρκείς αλλαγές στην προσέγγιση της προοπτικής, του χρώματος και της παραστατικότητας εντός του εκάστοτε ιστορικού πλαισίου.
Η ανασύνθεση αυτή μιας από τις πιο δημιουργικές περιόδους στην ιστορία της ζωγραφικής, άκρως ενδιαφέρουσα παρότι αποδίδεται μέσα από την υποκειμενική οπτική των συλλεκτών, έχει σαν αφετηρία τον ιμπρεσιονισμό, συγκεκριμένα την περίοδο μετά την τελευταία ιμπρεσιονιστική έκθεση του 1886, και περιλαμβάνει κορυφαία κινήματα, ρεύματα και τάσεις: συμβολισμός, νεοϊμπρεσιονισμός, μεταϊμπρεσιονισμός, ιαπωνισμός, συνθετισμός, Ναμπί, φωβισμός, εξπρεσιονισμός, κυβισμός, σουρεαλισμός, αφηρημένος εξπρεσιονισμός και pop art.
Εκπρόσωποί τους, εμβληματικές μορφές της τέχνης από τα τέλη του 19ου και του 20ού αιώνα, όπως ο Bonnard, ο Chagall, ο De Kooning, ο Degas με τις γεμάτες κίνηση «Πλύστρες», ο Dufy, ο Ernst, ο Gauguin, ο Kandinsky, ο Lichtenstein, πέντε έργα του οποίου αποτελούν τον επίλογο της έκθεσης, ο Magritte με ένα αισιόδοξο έργο που εκφράζει την ανάγκη του για μια πιο φωτεινή ζωγραφική, ο Man Ray, ο Marquet, ο Matisse με ένα από τα πιο χαρακτηριστικά πορτρέτα του, ο Modigliani, ο Monet, ο Morisot, ο πρώτος μεγάλος εξπρεσιονιστής Munch, ο Picasso, του οποίου, μεταξύ άλλων, εκτίθεται η γκραβούρα «Το λιτό γεύμα», η ακριβότερη αυτή τη στιγμή στον κόσμο, ο πρεσβύτερος της ιμπρεσιονιστικής ομάδας Pissarro, ο Seurat που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, ο Signac με οκτώ έργα από την τεράστια συλλογή της οικογένειας, ο Toulouse-Lautrec, ο Vuillard και ο Warhol.
Πλαισιώνονται από λιγότερο γνωστούς στο ευρύ κοινό καλλιτέχνες, αλλά εξίσου σημαντικούς και επιδραστικούς, όπως ο Angrand με μια συγκινητική στην απλότητά της απόδοση της μητρότητας, ο Anquetin, του οποίου οι απεικονίσεις της Μονμάρτρης πάλλονται από χρώματα, ο Denis, ο Feininger, ο Friesz, ο Hayet, ο Lacombe, ο Laugé με το σαγηνευτικό, γεμάτο παλμό «Ανθισμένο δέντρο», ο Pourtau, ο Ranson, ο Redon που εκπροσωπείται από το πολύ φωτεινό παστέλ «Γονιμότητα, Γυναίκα μέσα σε λουλούδια», έναν θαυμάσιο στοχασμό πάνω στη νεότητα ως πηγή γονιμότητας και αφθονίας, ο Sérusier, ο Szafran, ο Vallotton με τα υπέροχα τοπία, μέσα στα οποία οι μικροσκοπικές φιγούρες του αφήνουν χώρο για να δοξαστεί η φύση, και άλλοι.
Αυτό που κάνει ακόμη πιο συναρπαστική την έκθεση είναι ο διάλογος που αναπτύσσεται ανάμεσα στους δημιουργούς, με ή δίχως την αφορμή συγκεκριμένων έργων: μεταξύ του Camille Pissarro και του Paul Signac, για παράδειγμα, η νεωτερικότητα του έργου «Κοπάδι με πρόβατα, Ερενύ» του πρώτου γοήτευσε τόσο τον Signac, που αγόρασε αμέσως το έργο και το κράτησε έκτοτε στο στούντιό του. Μεταξύ του Picasso και του Matisse, ανυπόταχτοι κι οι δύο σε κάποιο από τα καλλιτεχνικά κινήματα της εποχής τους και με κοινό γνώρισμα την απλότητα στην εκτέλεση, στοιχείο που αναδεικνύει περισσότερο την εκφραστική τους ικανότητα.
Με τον δάσκαλό του, τον Picasso, αναμετράται κατά κάποιο τρόπο και ο Lichtenstein, που με το κορυφαίο έργο του 1974 «Τρίπτυχο πορτρέτων», το οποίο παρουσιάζεται στο τελευταίο μέρος της έκθεσης, βλέπουμε ένα γυναικείο πορτρέτο της αναγνωρίσιμης τεχνοτροπίας του να αποδίδεται μέσα από ένα κυβιστικό πρίσμα και στη συνέχεια ως καθαρή αφαίρεση, με μόνο την ομοιομορφία των διαστάσεων, της παλέτας και των μοτίβων να μας επιτρέπουν την ανασύνθεση της αρχικής φιγούρας. Τον δε θαυμασμό του στα δημιουργήματα του Monet, ενός από τους καλλιτέχνες που τόσο θαύμαζε ο Lichtenstein, αντιλαμβανόμαστε ξεκάθαρα στη δική του απόδοση ενός αγαπημένου θέματος του σπουδαίου εκπροσώπου του ιμπρεσιονισμού. Ο τρόπος που καθένας αποτύπωσε τα νούφαρα ως θέμα στον καμβά του, ο φόρος τιμής ενός μεγάλου μοντέρνου προς έναν κορυφαίο ιμπρεσιονιστή, ανοίγει και κλείνει τον κύκλο της έκθεσης, οδηγώντας μας στη διαπίστωση ότι για τους εκπροσώπους κάθε καινούργιας τάσης η αναφορά στους μεγάλους δασκάλους είναι παρούσα παντού και πως κάθε νέα καλλιτεχνική εισφορά αντλεί από μια κοινή κληρονομιά.
Προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα, η έκθεση «Από τον Monet στον Warhol», την επιμέλεια της οποίας υπογράφουν η Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau, Υπεύθυνη Συλλογής του Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή, και η Marina Ferretti Bocquillon, Επίτιμη Επιστημονική Διευθύντρια του Musée des impressionnismes στο Giverny, πλαισιώνεται από πέντε επεισόδια της νέας σειράς podcasts του Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή «B&E Goulandris Podcasts: μια ηχητική κατάδυση στον μαγευτικό κόσμο της Τέχνης», που διατρέχουν πάνω από 130 χρόνια δημιουργίας. Οι δύο επιμελήτριες μας ξεναγούν στην έκθεση και στα καλλιτεχνικά κινήματα που παρουσιάζονται, ενώ οι ζωγράφοι Γιώργος Ρόρρης, Ανδρέας Κοντέλλης, Λήδα Κοντογιαννοπούλου, Ανδρέας Γεωργιάδης και Μανώλης Αναστασάκος μοιράζονται τη δική τους εμπειρία, μιλώντας για τους καλλιτέχνες που τους σημάδεψαν. Τα podcasts είναι διαθέσιμα σε όλες τις πλατφόρμες (Spotify, Apple Podcasts, YouTube Music κ.ά.), στο goulandris.gr και στον χώρο της περιοδικής έκθεσης, μέσω QR codes.
Ταυτόχρονα, από την πρώτη μέρα της έκθεσης, θα πραγματοποιούνται ξεναγήσεις για το κοινό κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή, σε συγκεκριμένες ώρες και με δυνατότητα online κράτησης στο επίσημο site του μουσείου. Σε ορισμένες δε μέρες, διαδραστικές ξεναγήσεις με επίκεντρο τις τεχνικές και την πολύχρωμη παλέτα του κινήματος της pop art και κυρίως τα πορτρέτα-μεταξοτυπίες του Andy Warhol, διασκεδαστικά κι ενδιαφέροντα εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά, ψηφιακά παιχνίδια για μεγάλους που προσφέρονται δωρεάν προς όλους μέσω Zoom και ενισχύουν τη δημιουργικότητα, ο νέος κύκλος του ειδικά διαμορφωμένου προγράμματος «Mindfulness στο Μουσείο» και η νέα, πρωτότυπη, πολυαισθητηριακή εμπειρία «Sound & Art Immersion», προσφέρουν μια μοναδική για τον καθένα μας βιωματική σύνδεση με την τέχνη και μας δίνουν την ευκαιρία να προσεγγίσουμε τη σπουδαία αυτή περιοδική έκθεση με έναν διαφορετικό τρόπο.
Πληροφορίες: Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή- Eρατοσθένους 13, Αθήνα
Διάρκεια έκθεσης: 6 Δεκεμβρίου 2025- 11 Απριλίου 2026
Διαβάστε ακόμα:
Γυναίκες, μαζί: Ξαναγράφοντας την ιστορία της Τέχνης
Το γιορτινό pop-up event, Mona’s Marche επιστρέφει
Η ιστορία του μεγαλύτερου χωριού της Νάξου ξεδιπλώνεται στο Λαογραφικό-Εκκλησιαστικό μουσείο Φιλωτίου
