Ελληνικά τραγούδια που μοιάζουν με «χάρτες» των νησιών και των πόλεων

Στην Κρήτη και στη Μάνη / θα στείλουμε φιρμάνι / σε πολιτείες και χωριά

Ένα βαθιά ελληνικό χασάπικο που πάντα θα παίζει κάπου, σε κάποιο παραθαλάσσιο ταβερνάκι. Και πάντα κάποιος από την παρέα θα το σιγοτραγουδά.

Η Θεσσαλονίκη

Χιώτης και Κολοκοτρώνης συνυπέγραψαν το πιο χαρακτηριστικό, ίσως, τραγούδι που γράφτηκε ποτέ για τη Θεσσαλονίκη, την πατρίδα τόσων πολιτισμών, γεύσεων και ιδιαιτεροτήτων. Νοσταλγικό, πονεμένο και περιγραφικό, μιας εποχής σαφώς πιο ανέμελης και αθώας, θα ηχεί πάντα μέσα από το μέταλλο της φωνής του Καζαντζίδη.

Θεσσαλονίκη με τα τόσα σου μεράκια / βγάζεις τα πιο όμορφα κορίτσια στον ντουνιά / βράδια μποέμικα, τραγούδια στα σοκάκια / γλέντια, ξενύχτια μες στην κάθε γειτονιά

Τραγούδια για τη Θεσσαλονίκη γράφτηκαν και τραγουδήθηκαν πολλά, αλλά αυτό το «Θεσσαλονίκη μου, μεγάλη φτωχομάνα» είναι πραγματικά ανεπανάληπτο.

Ο Πειραιάς και το Πασαλιμάνι

Εκτός από τα χιλιοτραγουδισμένα και διεθνώς αναγνωρισμένα «Παιδιά του Πειραιά», υπάρχει αυτό το τραγούδι που έφτιαξε (στίχους και μουσική) ο Γιώργος Ποταμιάνος, το οποίο αποδίδει εικόνες που έχουμε δει σε ταινίες. Λαϊκή αγνότητα, όνειρα, φτώχεια, ομορφιά φελινικής και ρεμπέτικης αισθητικής. Στιγμιότυπα που θεμελίωσαν την πειραιώτικη και την ελληνική ταυτότητα. Τότε που οι εργάτες έστηναν γιορτές μες στο λιμάνι.

Το ερμήνευσε αρχικά ο Γιάννης Καλατζής, αλλά πολύ ωραία το απέδωσε και η Φλέρυ Νταντωνάκη.

Στον Πειραιά, στο Πασαλιμάνι / τα παιδιά μοιράζουνε ματιές μες στο σεργιάνι

Το λιγότερο φωτεινό κέντρο της Αθήνας, το ατόφιο

Ο δίσκος «Λαϊκά Προάστια» των Μπουρμπούλη-Ανδριόπουλου, με τραγούδια που ερμηνεύει η Σωτηρία Μπέλλου, θα μπορούσε να διδάσκεται στα σχολεία ως ένας άτυπος χάρτης της ζωής των ανθρώπων που εργάστηκαν και έζησαν φτωχά και δύσκολα μέσα στα λαϊκά προάστια της Αθήνας. Γυναίκες και άνδρες του μόχθου που άφησαν τα όνειρά τους στην άκρη, αλλά η καρδιά τους είχε πάντα μια μικρή θέση για το τραγούδι.

Η πλατεία Βάθης, ένα από τα τραγούδια, είναι από τα πλέον χαρακτηριστικά του δίσκου. Για το κέντρο της Αθήνας, τη Βάθη, τη Βικτώρια, την Αχαρνών, μακριά από την Ακρόπολη και την Πλάκα, μακριά από την προσοχή των τουριστών, ανασαίνει μια πραγματικότητα που τραγουδιέται μοναδικά, σαν ύμνος της βρόμικης πόλης και των κουρασμένων ανθρώπων της.

Έλα να μάθεις στην πλατεία Βάθης / Έλα να μάθεις τι ζωή περνώ / Έλα να κάτσεις δίπλα μου, να κλάψεις ένα βραδάκι τέρμα Αχαρνών

Τα θαύματα των ελληνικών θαλασσών

Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου μελοποίησε τον Γκανά και έδωσε στην Ελευθερία Αρβανιτάκη την ευθύνη της ερμηνείας. «Αίγινα θα πιάσουμε και Σύρα κι Ικαριά», ακούμε στο πολυαγαπημένο τραγούδι «Πάμε ξανά στα θαύματα». Μια βαρκάδα ερωτευμένων κάτω από το φεγγαρόφως και μια ευχή να τους πάει στ’ ανοιχτά, αρκεί να μην τους αφήσει η αγάπη στη μέση του δρόμου. Μελωδία και λόγια συνώνυμα του ελληνικού καλοκαιριού.

Τα Κύθηρα

Περισσότεροι έχουν ακούσει αυτό το τραγούδι, ίσως, από εκείνους που έχουν στ’ αλήθεια βρει τα Κύθηρα.

Τα Κύθηρα ποτέ δεν θα τα βρούμε/το χάσαμε το πλοίο της γραμμής/στα κύματα του Αιγαίου θα χαθούμε/δυο κύματα που σβήσανε κι εμείς

Ο Γιώργος Κατσαρός και ο Ηλίας Λυμπερόπουλος έδωσαν στον Δημήτρη Μητροπάνο ένα πολύ τρυφερό και ευαίσθητο τραγούδι που μυρίζει φως και θάλασσα. Είναι στο χέρι μας να μην χάνουμε τα πλοία της γραμμής που θα μας πηγαίνουν σε ό, τι είδους «Κύθηρα» ονειρευόμαστε, πάντως.

Η Σαντορίνη

Σαξόφωνα της άνοιξης/στη λάβα της καρδιάς σου/λυθήκαν τα μαλλιά σου/και καλοκαίριασε

Πόσο πιο εύστοχα και λυρικά να περιγραφεί η Θήρα, αυτό το «μπαρουτοκαπνισμένο θαύμα» των Κυκλάδων; Οι αδερφοί Κατσιμίχα τραγουδούν τη Σαντορίνη σε ένα από τα λιγότερο γνωστά τραγούδια τους, από τον δίσκο «Απρίλη Ψεύτη».

Κι άλλη θάλασσα και θαλασσινοί

Ένα κομμάτι που χορεύει και τραγουδά όλη η Ελλάδα και που μαθαίνουν κι αγαπούν συνεχώς οι νέοι είναι οι «Θαλασσινοί» του Γιώργου Ζαμπέτα. Εδώ δεν τραγουδιέται τόσο η Ελλάδα, όσο οι Έλληνες. Ο στιχουργός Στέλιος Γεράνης υμνεί τους Μυτιληνιούς, τους Συριανούς, τους Χιώτες, τους Πειραιώτες, τους Καλαματιανούς, τους Τηνιακούς, ως πλήρωμα ενός μεγάλου φανταστικού καραβιού που φτιάχνει ένας ερωτευμένος για την καλή του.

Η μουσική και η ερμηνεία του Ζαμπέτα σφράγισαν μια από τις μεγάλες επιτυχίες του ελληνικού πενταγράμμου, που μοιάζει να μη μας κουράζει ποτέ.

Η Κρήτη μεσοπέλαγα

Η φωνή της Κρήτης είναι ο Νίκος Ξυλούρης. Και η ψυχή της Κρήτης. Ένας άντρας βαλμένος, λες, σε ένα πλοίο που ταξιδεύει από και προς την Κρήτη, από και προς τα πέρατα της γης.

Στην κορφή του Ψηλορείτη με παράπονο κοιτώ / Και με δάκρυα την Κρήτη φεύγω κι αποχαιρετώ

Ένα τραγούδι-ύμνος στην ξενιτιά, για όσους νιώθουν έρωτα με την ιδιαίτερη πατρίδα τους και πονούν που την αποχωρίζονται, σαν να ήταν η αγαπημένη τους.

Η (πιο) Όμορφη Πόλη

Γιάννης και Μίκης Θεοδωράκης συνυπέγραψαν το απόλυτο τραγούδι της Αθήνας, μιας πόλης που αλλάζει όψεις ανάλογα με τα χλωμά φώτα και τα σκοτάδια της. Η Αθήνα γίνεται προσωπικό βίωμα, αντανακλάται μέσα από έρωτες και μοναξιές.

Βουνά και γιαπιά, πελάγη απλωμένα

Η Αθήνα, κέντρο της Αττικής, κέντρο ενός κόσμου ελληνικού. Ένα τραγούδι-ύμνος εθνικής ταυτότητας.

Το Αιγαίο

Μερικοί από τους συγκλονιστικότερους στίχους για την άγρια, απύθμενη χάρη του Αιγαίου πελάγους βρίσκονται σε αυτό το ποίημα που έγραψε η Λίνα Νικολακοπούλου και μελοποίησε ο Νίκος Αντύπας. Το τραγούδησε μοναδικά η Άλκηστις Πρωτοψάλτη. Το κομμάτι, ενορχηστρωτικά, έχει, εκτός από καταπληκτικά όργανα, και παφλασμούς κυμάτων.

Πιάσ’ του πεύκου μια βελόνα / να παίξει ο δίσκος πέλαγα
Εγώ δεν έχω μέγα ανάστημα / μα από το Άλφα ως το Ωμέγα / προσκυνώ το διάστημα

Μεταποιώ το θα σε θάλασσα / κι απ’ τ’ αλμυρό πιο τολμηρό / το πρώτο Εγώ το Αιγαίο

Ένα αριστούργημα.

Η Ελευσίνα

Μούτσης-Ανδρεόπουλος-Μητσιάς μάς παρέδωσαν ένα διαχρονικό λαϊκό τραγούδι, στο οποίο η Ελευσίνα περιγράφεται ως τόπος διαμονής ενός κοριτσιού, μιας παλιάς αγάπης. Αυθεντικό, ελληνικό ρομάντσο.

Για το κορίτσι μου / που αγαπούσα / στην Ελευσίνα μια φορά

Τόσο απλά, τόσο δυνατά.

Η Πάτρα

Η δημοτική παράδοση έχει σφραγίσει με τα λόγια και τις μουσικές της κάμπους, θάλασσες, βουνά αλλά και πόλεις. «Από την Πάτρα έρχομαι», λοιπόν, τραγουδά η βασίλισσα Φιλιώ Πυργάκη, και ηχούν τα κλαρίνα και τα κρουστά πίσω από τη δωρική φωνή της για να δώσουν το τέμπο του χορού.

Από την Πάτρα ερχόμουνα, μαζεύοντας λουλούδια / για την αγάπη μου την παλιά, κι άλλα για την καινούργια

Αν και μιλά για την Πάτρα, το τραγούδι στην πραγματικότητα είναι παραδοσιακό της Αρκαδίας. Χορεύεται ως καλαματιανός.

Η Ήπειρος

Κάτω στα δασιά τα πλατάνια,
κάτω στα δασιά τα πλατάνια,
στην κρυόβρυση, Διαμαντούλα μ’,
στην κρυόβρυση.

Το αργόσυρτο κλαρίνο και οι ερμηνείες των δημοτικών τραγουδιστών (ξεχωρίζει η εκδοχή του Κώστα Τσαμπά, μαζί με εξαιρετικούς μουσικούς) μάς μεταφέρουν απευθείας στη μελαγχολική δροσιά των βουνών της Ηπείρου, που φυλούν ερωτικές ιστορίες, καημούς και μυστικά.

Εδώ τραγουδιέται η Διαμαντούλα, τα δασιά πλατάνια, οι κρύες βρύσες, η λεβέντισσα Ήπειρος.

Οι δρόμοι της Αθήνας

Ας κλείσουμε με λίγη Αθήνα ακόμα. Ο Πυθαγόρας και ο Γιώργος Κατσαρός, σε ερμηνεία ενός από τους παραγνωρισμένους αλλά σπουδαίους τραγουδιστές μας, του Ηλία Κλωναρίδη, μάς χαρίζουν ένα τραγούδι για την αστική μοναξιά. Ένας απεγνωσμένος διαβάτης περνά από τις σκισμένες αφίσες, σκέφτεται την αγαπημένη του, πονά. Η Αθήνα, διαχρονικό σκηνικό πόνου και μνήμης για όσα ωραία βιώθηκαν στους δρόμους της και πέρασαν, χάθηκαν.

Δρόμοι της Αθήνας, που είναι, πού πάει / Στα μάτια της μάνας μου φθινόπωρα κλαίνε
Σκισμένη αφίσα, η καρδιά μου ριγάει / δρόμοι της Αθήνας, αγάπη τη λένε

Διαβάστε ακόμα:

Η μοναδική μουσική παράδοση της Σκύρου

Μια ωδή στην ποιητική χρωματική παλέτα της άνυδρης Ελλάδας

3 ανοιξιάτικα road trips από την Αθήνα, 3 playlists για τον δρόμο