Το Μπιλμπάο είναι η καρδιά της Χώρας των Βάσκων. Μια πόλη που αναγεννήθηκε χάρη στο εμβληματικό μουσείο της. Μπορεί ένα μουσείο να δώσει πνοή ζωής σε μια πόλη; Το «πείραμα» του Μπιλμπάο απέδειξε ότι μπορεί. Ίσως γιατί το πρωτοποριακό κτήριο του Γκούγκενχαϊμ με καμπύλες μορφές που ρέουν και κυματίζουν, είναι το ίδιο ένα σύγχρονο έργο τέχνης. Το αρχιτεκτονικό δημιούργημα του Φράνκ Γκέρι από αμμόλιθο, γυαλί και τιτάνιο, ανέσυρε την πόλη από τις στάχτες και τα κουφάρια που είχε αφήσει πίσω της η αποβιομηχανοποίηση στα τέλη του 20ού αιώνα. Την ξύπνησε από τον πολιτιστικό λήθαργο, την έλουσε με λάμψη και φως, αναγέννησε το αστικό τοπίο, αναζωογόνησε την οικονομία και την τοποθέτησε στον παγκόσμιο πολιτιστικό χάρτη.
Η δημιουργία του το 1997 ήταν ένα στοίχημα που τόλμησαν οι Βάσκοι κι απέδωσε. Σήμερα, περίπου 28 χρόνια μετά, το κτήριο ορόσημο του Μπιλμπάο, είναι ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα μουσεία της σύγχρονης αρχιτεκτονικής.
Το Γκούγκενχαϊμ βρίσκεται στη δυτική όχθη του ποταμού Νερβιόν, ο οποίος διασχίζει το Μπιλμπάο και καταλήγει στην Κανταβρική Θάλασσα. Κατασκευασμένο σε βάση πασσάλων από οπλισμένο σκυρόδεμα, το μουσείο ενσωματώνεται αρμονικά στο αστικό πλαίσιο. Το εξωτερικό του κτηρίου είναι επενδυμένο με 33.000 ελαφριές, αλλά ανθεκτικές πλάκες τιτανίου, που έχουν επιλεγεί για την αντοχή τους στις καιρικές συνθήκες και τις ελάχιστες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η επένδυση από τιτάνιο αντανακλά το φως, δημιουργώντας μια δυναμική και διαρκώς μεταβαλλόμενη εμφάνιση, ανάλογα με τον καιρό. Αυτή η ευμετάβλητη λαμπρότητα, με τις χίλιες και μία αποχρώσεις του γκρι, και η κυματιστή μορφή του μουσείου δημιουργούν ένα μαγευτικό οπτικό αποτέλεσμα που αιχμαλωτίζει όλα τα βλέμματα. Το Γκούγκενχαϊμ, με τη δύναμη της τέχνης και της αρχιτεκτονικής του, μεταμορφώνει την πόλη.
Αντικρίζοντάς το από τον ποταμό, το εμβληματικό κτήριο θυμίζει αγκυροβολημένο καράβι με φουσκωμένα πανιά, εικόνα που αντλεί έμπνευση από το ναυτικό παρελθόν της πόλης. Στον εξωτερικό χώρο, το «Puppy», το κουτάβι-γλυπτό, φτιαγμένο από λουλούδια του Τζεφ Κουνς, είναι η μασκότ του μουσείου. Έχει δημιουργηθεί από χιλιάδες πολύχρωμα λουλούδια και το ύψος του φθάνει τα 12 μέτρα. Εντυπωσιακή είναι και η γιγάντια αράχνη της Γαλλίδας γλύπτριας Λουίζ Μπουρζουά. Ονομάζεται «Maman» (μαμά) και είναι φτιαγμένη από χαλκό. Έχει ύψος 10 μέτρα και βάρος 8 τόνους. Το μεγάλο βάρος οφείλεται και στα 28 αυγά που κουβαλά μέσα της η μαμά-αράχνη. Στην επιφάνεια της μικρής λίμνης που σχηματίζεται στον εξωτερικό χώρο, ξεχωρίζουν οι κόκκινοι κύκλοι της Γιαπωνέζας εικαστικού Γιαγιόϊ Κουσάμα και το έργο του Ινδού καλλιτέχνη Anish Kapoor με την ονομασία «Tall Tree and the Eye». Το γλυπτό αποτελείται από 73 γυαλισμένες σφαίρες από ανοξείδωτο ατσάλι, τοποθετημένες σε τρεις στύλους. Είναι ύψους 13 μέτρων, μοιάζει με δέντρο που αναδύεται από το νερό, ενώ οι αντανακλάσεις στις σφαίρες σχηματίζουν μια περίπλοκη εικόνα του εξωτερικού χώρου. Σε αρμονία με τον περιβάλλοντα χώρο του μουσείου, η γέφυρα La Salve, όπου έχουν προστεθεί οι «Κόκκινες Αψίδες» του Γάλλου καλλιτέχνη Ντανιέλ Μπιούρεν, καθρεφτίζεται στα νερά του ποταμού.
Οι Συλλογές του μουσείου
Το εσωτερικό του μουσείου με τους καμπυλωτούς όγκους και τους μεγάλους γυάλινους τοίχους είναι εξίσου εντυπωσιακό. Το κεντρικό αίθριο ύψους 50 μέτρων κατακλύζεται από φως. Προσφέρει άνετη θέα στην γύρω βασκική ύπαιθρο και χρησιμεύει ως ο οργανωτικός πυρήνας του μουσείου. Τα τρία επίπεδα του εσωτερικού χώρου διαρθρώνονται γύρω από το αίθριο και συνδέονται μέσω καμπυλωτών διαδρόμων, ανελκυστήρων από γυαλί και τιτάνιο, καθώς και κλιμακοστασίων. Στις αίθουσες-γκαλερί του μουσείου παρουσιάζονται μόνιμες και περιοδικές συλλογές με έργα Ισπανών και διάσημων ξένων καλλιτεχνών όπως οι Μάρκ Ρόθκο, Άντι Γουάρχολ, Βίλεμ ντε Κούνινγκ, Κλάες Όλντεμπουργκ, Ίβ Κλάιν, Τζέφ Κούνς Ρίτσαρντ Σέρρα κ.ά. Στις περιοδικές εκθέσεις, όταν επισκεφθήκαμε το μουσείο, περιλαμβάνονταν έργα του Αυστριακού εξπρεσιονιστή καλλιτέχνη Όσκαρ Κοκόσκα, καθώς και η αναδρομική έκθεση της Γιαπωνέζας Γιαγιόϊ Κουσάμα.
Από τα σημαντικότερα έργα της συλλογής του μουσείου είναι «Το ζήτημα του χρόνου» του Ρίτσαρντ Σέρα. Σε έναν χώρο μήκους 142 και πλάτους 27 μέτρων έχουν τοποθετηθεί 8 σπείρες, κυματιστά χαλύβδινα γλυπτά με αρχιτεκτονικές καμπύλες που μοιάζουν να στροβιλίζονται σαν λαβύρινθος. Μπορείς να περιστραφείς γύρω από αυτά, αλλά και να μπεις μέσα στην εγκατάσταση, να στροβιλιστείς στους στενούς διαδρόμους της, να αγγίξεις την απλότητα και την ισορροπία που αποπνέει η σύγχρονη τέχνη. Μια μνημειώδης μεταλλική εγκατάσταση, μινιμαλιστική, η οποία αναμετράται και οξειδώνεται από τον χρόνο.
Στον αντίποδα το λαμπερό έργο του Τζέφ Κούνς «Οι τουλίπες» επαναπροσδιορίζει κοινά αντικείμενα από εξαιρετικά γυαλισμένο ανοξείδωτο ατσάλι. Με αποτέλεσμα τα φωτεινά πολύχρωμα φινιρίσματα των γλυπτών του καλλιτέχνη να αντανακλούν τα πάντα γύρω τους. Στους τρείς ορόφους του μουσείου απολαύσαμε επίσης το έργο του Άντι Γουόρχολ «Marilyn Diptych» με τα πολλαπλά πρόσωπα της Μέρυλιν Μονρόε, το «waking» των Βρετανών καλλιτεχνών Γκίλμπερτ και Τζώρτζ, το «Barge» του Ρόμπερτ Ράουσεμπεργκ, το «Flamingo Capsule» του Τζέϊμς Ρόζενκουϊστ και το έργο με τη θάλασσα του Ελ Ανατσούι «Rising sea» από σύρμα αλουμινίου και χαλκού. Ο καλλιτέχνης που έχει δραστηριοποιηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα στην Νιγηρία χρησιμοποιεί υλικά από σταθμούς ανακύκλωσης.
Το έργο του Γουόρχολ φιλοτεχνήθηκε αμέσως μετά το θάνατο της Μονρόε το 1962 και παρουσιάζει πολλαπλά πορτραίτα της διάσημης σταρ με μικρές ή μεγαλύτερες παραλλαγές, τα μισά έγχρωμα και τα άλλα μισά ασπρόμαυρα. Το Γκούγκενχάϊμ διαθέτει συνολικό χώρο 24.000 τετραγωνικών μέτρων, από αυτά τα 11.000 είναι αφιερωμένα σε εκθεσιακούς χώρους. Οι αίθουσες συνδυάζουν παραδοσιακά ορθογώνια σχέδια με ακανόνιστα σχήματα, αντανακλώντας την καινοτόμο προσέγγιση του Γκέρι. Το μουσείο προσφέρει επίσης ποικίλα εκπαιδευτικά προγράμματα, όπως εργαστήρια, διαλέξεις και προβολές ταινιών. Τα προγράμματα αυτά παρέχουν στους επισκέπτες μια βαθύτερη κατανόηση της τέχνης και του πολιτισμού.
Η ιστορία
Το Μουσείο Σύγχρονης και Μοντέρνας Τέχνης του Μπιλμπάο, ιδρύθηκε μετά από πρόταση που απηύθυνε η βασκική κυβέρνηση το 1991 προς το Ίδρυμα Σόλομον Ρ. Γκούγκενχαϊμ με έδρα τη Νέα Υόρκη. Με βάση την συμφωνία που επιτεύχθηκε η βασκική κυβέρνηση θα χρηματοδοτούσε το κόστος κατασκευής του κτηρίου, θα δημιουργούσε ένα ταμείο εξαγορών 50 εκατ. δολαρίων και θα κατέθετε ετήσιο προϋπολογισμό για την χρηματοδότηση της λειτουργίας του ύψους 12 εκατ. δολαρίων. Το ίδρυμα Γκούγκενχαϊμ θα ανελάμβανε την οργάνωση και την λειτουργία περιοδικών εκθέσεων και εκθέσεων με έργα από την μόνιμη συλλογή του μουσείου του στη Νέα Υόρκη. Οι Βάσκοι ήθελαν ένα μνημειώδες κτήριο που θα άλλαζε την υποβαθμισμένη περιοχή τους. Το σχέδιο του Καναδού αρχιτέκτονα Φράνκ Γκέρι, επιλέχθηκε μετά από δημόσιο διαγωνισμό.
Το ίδρυμα ήταν αυτό που ενθάρρυνε τον Γκέρι να δημιουργήσει ένα τολμηρό σχέδιο που να αντανακλά την δυναμική της σύγχρονης τέχνης. Ο αρχιτέκτονας έβαλε όλο τον δημιουργικό του οίστρο. Ο αποδομισμός, το είδος της αρχιτεκτονικής που εφάρμοσε, δίνει την αίσθηση ό τι καταργεί την βαρύτητα. Το έργο ολοκληρώθηκε μέσα σε 4 χρόνια και κόστισε 89 εκατ. δολάρια. Εγκαινιάστηκε τον Οκτώβριο του 1997 από τον βασιλιά της Ισπανίας Χουάν Κάρλος και αρχικά αντιμετώπισε κριτική λόγω του μεγάλου κόστους του. Ξεκίνησε με μια συλλογή 250 έργων σύγχρονης τέχνης και σήμερα θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα μουσεία σύγχρονης και μοντέρνας τέχνης στον κόσμο.
Αποτελεί ένα παγκόσμιο παράδειγμα της μετασχηματικής δύναμης της αρχιτεκτονικής και θεωρείται από τα πιο επιδραστικά αρχιτεκτονικά έργα στον κόσμο. Το μουσείο ενέπνευσε επίσης την ανάπτυξη νέων πολιτιστικών και ψυχαγωγικών εγκαταστάσεων στην πόλη, μετατρέποντας το Μπιλμπάο σε μια ζωντανή, πρωτοποριακή πόλη. Οι νέες δομές που έχουν δημιουργηθεί από καταξιωμένους αρχιτέκτονες καθιστούν την πόλη διεθνές σημείο αναφοράς για το μοντέρνο design. Έως σήμερα το μουσείο έχει προσελκύσει περισσότερους από 27 εκατ. επισκέπτες. Το 2010 αναφέρθηκε στην Παγκόσμια Έρευνα Αρχιτεκτονικής ως ένα από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά έργα που έχουν κατασκευαστεί από το 1980. Το «φαινόμενο Γκούγκενχαϊμ» αντέγραψαν κι άλλες πόλεις, οι οποίες προχώρησαν στην δημιουργία μεγαλεπήβολων έργων, χωρίς ωστόσο να καταφέρουν να αποκομίσουν παρόμοια οφέλη, αν και δαπάνησαν αρκετά χρήματα.
Η Παλιά Πόλη
Σε μικρή απόσταση από το Γκούγκενχαϊμ, βρίσκεται το ιστορικό κέντρο του Μπιλμπάο. Το παλιό τμήμα της πόλης επικεντρώνεται στην οδό Bidebarrieta, που οδηγεί στον Καθεδρικό Ναό του Σαντιάγο. Εδώ βρίσκονται μερικές από τις παλαιότερες εκκλησίες, κτηρια που χρονολογούνται από το 1400, το Θέατρο Arriaga, εμπνευσμένο από την Όπερα του Παρισιού, καθώς και μία από τις παλαιότερες αγορές στην Ευρώπη. Η περιπλάνηση στα στενά δρομάκια, με τα εντυπωσιακά παλιά κτίρια, σε μεταφέρει σε μια άλλη εποχή. Ανακαλύπτεις κρυφές πλατείες και γωνιές με κτίρια σε διαφορετικά αρχιτεκτονικά στυλ, όπως αρ νουβό, νεοκλασικό και μπαρόκ. Το κέντρο της Παλιάς Πόλης σχηματίζει τη λεγόμενη «Siete Calles», τους «επτά δρόμους» που αποτέλεσαν τον αρχικό πυρήνα της πόλης.
Κι όταν κουραστείς, μπορείς να κάνεις ένα διάλειμμα, να καθίσεις σε ένα από τα πολλά μπαρ στην πλατεία Plaza Nueva, να απολαύσεις τα πίντσος (Pintxos, τα τάπας των Βάσκων), τα μικρά νόστιμα σνακ, και μια μπίρα ή ένα ποτήρι λευκό κρασί Txakoli. Η γαστρονομία είναι άλλωστε μια ακόμη τέχνη που ανθεί στη Χώρα των Βάσκων. Σήμερα υπάρχουν έξι εστιατόρια με αστέρια Michelin στο Μπιλμπάο, μια πόλη με πληθυσμό 350.000 κατοίκους. Το παλιό κέντρο της πόλης συνδέεται με τη νέα πόλη μέσω πέντε γεφυρών, ανάμεσα στις οποίες η γέφυρα Arenal και η γέφυρα Zubizuri του διάσημου αρχιτέκτονα Σαντιάγο Καλατράβα.
Το Μπιλμπάο είναι μια κοσμοπολίτικη πόλη, αλλά με έντονο βασκικό χαρακτήρα. Ανυπότακτη κι ελεύθερη, χαράζει με τόλμη τον δρόμο της νεωτερικότητας, στον πολιτισμό, την αρχιτεκτονική, την καινοτομία, με τα νέα σύγχρονα κτήρια και κάθε είδους υπηρεσίες. Μεταμορφώνεται σε μια πόλη σύγχρονη, μεταλλική και λαμπερή, σαν ασήμι. Θα την αποχαιρετίσουμε με την υπόσχεση ότι θα επιστρέψουμε. Φεύγοντας, θα πάρουμε μαζί μας δύο τελευταίες εικόνες από τις εκβολές του ποταμού Νερβιόν στην Κανταβρική Θάλασσα: στο Πορτουγαλέτε, εκεί όπου βρίσκεται ένα ακόμη σύμβολο της ευρύτερης περιοχής του Μπιλμπάο, η Γέφυρα της Μπιζκάγια (Puente Bizkaia), η πρώτη γέφυρα μεταφορών στον κόσμο και Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Διαβάστε ακόμα:
Ταξίδι στην Ταρίφα: Το ανερχόμενο παραθαλάσσιο θέρετρο της Ισπανίας, παράδεισος του σερφ
