Παρά τις πρόσφατες αλλαγές και «μετακινήσεις» προς την έμφυλη ισότητα, τα μουσεία συνεχίζουν να πλήττονται από την υποεκπροσώπηση των γυναικείων φωνών και καλλιτεχνών, αλλά και από την ανάγκη που έχει γεννηθεί για να εξαλειφθεί το φαινόμενο αυτό.
Στην έκθεση «ΓΥΝΑΙΚΕΣ, μαζί» βλέπουμε συνολικά 49 έργα από 25 διαφορετικές μεταξύ τους καλλιτέχνιδες, δέκα εκ των οποίων Ελληνίδες. Δώδεκα από τα έργα προέρχονται από τη Δωρεά της Συλλογής Δ. Δασκαλόπουλου και δεκατρία από την υπάρχουσα συλλογή του ΕΜΣΤ, ενώ επτά από τα έργα είναι νέα αποκτήματα του Μουσείου. Η θεματολογία, παρότι δεν είναι ενιαία, έχει πολλά κοινά στοιχεία αναφοράς, εννοιολογικές και αισθητικές συγγένειες ανάμεσα στα έργα που εκτίθενται. Οι καλλιτέχνιδες καταπιάστηκαν και εξέφρασαν θέματα που τις απασχολούν, όπως η ταυτότητα φύλου και πολλά κοινωνικοπολιτικά ζητήματα. Κοιτάζοντας τα έργα, αντιλαμβάνεσαι πως η έκθεση δεν εστιάζει ολόκληρη στη γυναικεία οντότητα, αλλά υπάρχει και η υποβόσκουσα ανάγκη να συζητηθούν ζητήματα ισότητας, καταπίεσης και ετερότητας. Θα έρθουμε αντιμέτωποι με τη γυναικεία ολότητα μέσα από πολλές διαφορετικές συνθήκες και σενάρια της καθημερινότητας: στο σπίτι, στην εργασία, στην εξερεύνηση και κατανόηση της σεξουαλικότητας, καθώς και στον τρόπο που προβάλλεται και επικοινωνείται από τους άλλους.
Μπορείτε να επισκεφθείτε την έκθεση στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και να βιώσετε από κοντά την αίσθηση που αποπνέουν τα εκθέματα, ώστε να σχηματίσετε τη μοναδική σας άποψη. Προσωπικά, υπήρξαν κάποια εκθέματα που αποτυπώθηκαν στο μυαλό μου και με προσκάλεσαν στον κόσμο τους. Σταμάτησα να βλέπω μπροστά μου τα έργα σαν πίνακες ή σαν γλυπτά, αλλά σαν έναν ολόδικό τους σύμπαν, στο οποίο, αν και επισκέπτρια, πήρα κάτι φεύγοντας μαζί μου.
Voeux Sous Fillet
Εικαστική δημιουργία της καλλιτέχνιδας Annette Messager. Το όνομα του έργου στα ελληνικά μεταφράζεται ως «Οι ευχές μου τυλιγμένες σε δίχτυ». Είκοσι τρεις φωτογραφίες στις οποίες απεικονίζονται σημεία του σώματος και από πάνω τους είναι ριγμένο ένα αέρινο, μαύρο δίχτυ που τα καλύπτει, μέσα από το οποίο όμως μπορείς να διακρίνεις ακόμη τις φωτογραφίες. Το έργο θυμίζει, κατά κοινή ομολογία, τάματα με τον τρόπο που έχει στηθεί, αλλά οι ερμηνείες δεν χρειάζεται να είναι πάντα καθολικές. Εγώ ένιωσα την ανάγκη που αποπνέεται, ώστε το δίχτυ αυτό να πεταχτεί και να ξεσκεπαστεί η αλήθεια των σκέψεων, των συναισθημάτων και των επιθυμιών μιας γυναίκας. Μια καλά (;) κρυμμένη πραγματικότητα, που όμως η φανέρωσή της θα απελευθερώσει τόσο την ψυχή όσο και το σώμα, όπως αυτό απεικονίζεται.
Η κακοποιημένη Barbie
Δεν κατάφερα να βρω ούτε το όνομα αλλά ούτε και την καλλιτέχνιδα του συγκεκριμένου έργου ώστε να μπορέσω να διαβάσω τη σκέψη της πίσω από τη δημιουργία. Η τοποθεσία του έργου αυτού, μπροστά από τις τρεις Barbie που τις αγγίζει και τις διαπερνά το πέρασμα του χρόνου αλλά και από το έργο «I Couldn’t Bear Living Without You» της καλλιτέχνιδας Μαρίας Τσάγκαρη, είναι κομβική. Στα μάτια μου αλληλοσυμπληρώνονται και θέτουν μια ολοκληρωμένη εικόνα της γυναικείας φύσης. Για αρχή αντικρίζεις την εμβληματική και πολύ γνωστή μορφή της κούκλας Barbie χωρίς παντελόνι και εσώρουχο, εμφανώς κακοποιημένη και σε μια κατάσταση που κανείς δεν θα μπορούσε εύκολα να φανταστεί αυτή την παιδική φιγούρα. Είναι μια πραγματικότητα που συμβαίνει παντού γύρω μας, φανερά ή μη, και ο πίνακας αυτός μας φέρνει προ εκπλήξεως, βγάζοντάς μας μπλεγμένες αναμνήσεις και αλήθειες. Κανείς δεν θα περίμενε να δει μπροστά του τις παιδικές ή εφηβικές αναμνήσεις του κουβάρι με τη σκληρή και καθημερινή ωμή βία κατά των γυναικών και όμως αυτό ακριβώς μας μπερδεύει και μας συγκλονίζει στο συγκεκριμένο έργο.
Όπως διακρίνεται στα δεξιά της φωτογραφίας, υπάρχει το τρίπτυχο της Barbie σε μετέπειτα ηλικιακή φάση της ζωής της, εικόνα διόλου συχνή στον πλασματικό της κόσμο. Ή μήπως όχι απλά πλασματικό; Το να μείνει για πάντα νέα, με μοναδική αποτύπωση της νεότητάς της, είναι ένα βάρος που κατακλύζει μόνο τον φανταστικό κόσμο της κούκλας ή συμβαίνει και στον πραγματικό κόσμο που ζούμε, με το βάρος να πέφτει στις γυναίκες ως επιτακτική ανάγκη να μην μοιάζουν μέρα πάνω από 25; Μας παραξενεύει η όψη του γερασμένου δέρματος και η εμφάνιση ρυτίδων και «σπασμένων» νιάτων γιατί δεν την έχουμε συνηθίσει στην τέχνη, στην τηλεόραση, στα social media. Το πέπλο που πέφτει βαρύ πάνω από μια γυναικεία οντότητα ώστε να μπορέσει να συνεχίσει στα χνάρια που χάραξε η κοινή γνώμη, την αιώνια νεότητα, είναι τώρα κλονισμένο. Δεν χρειάζεται η ζωή να κυλά και να μην μας ακουμπά, άλλωστε πάνω μας διαγράφονται τα γέλια και οι λύπες μας, οι αναμνήσεις και τα δράματά μας. Εάν είναι να έχει κάποια γραμμές έκφρασης από το γέλιο, αξίζει η θυσία!
Στην αίθουσα από πίσω στέκει στον τοίχο μόνο του το έργο «I Couldn’t Bear Living Without You». Το τρισδιάστατο αυτό αντικείμενο αποτελείται από κίτρινη ακρυλική μπογιά, ξύλινα κοντάρια και τούφες από ανθρώπινα μαλλιά. Από πάντα η σύνδεση της θηλυκότητας με τα μακριά μαλλιά είναι άρρηκτη. Το μήκος των μαλλιών χαρακτηρίζει την ταυτότητα και το ύφος ενός ανθρώπου, κάτι που πολλές φορές έχει εκμεταλλευτεί. Έχει χρησιμοποιηθεί ως μορφή τιμωρίας, από την παλιά Ελλάδα με τους κουρεμένους τεντιμπόηδες μέχρι τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί. Η κοπή της μακριάς κούρας συχνά παραπέμπει και σε περιόδους θρήνου. Στη σημερινή εποχή, το κούρεμα χρησιμοποιείται κάποιες φορές ως βιοποριστικό μέσο από φτωχότερες κοινωνικές ομάδες. Η Μαρία Τσάγκαρη μέσα από το γλυπτό αυτό φέρνει στο προσκήνιο το ζήτημα των σχέσεων μεταξύ δυνατού και αδύνατου, της μετάβασης και της ρευστότητας των κοινωνικών ρόλων. Εντέλει, είναι απλά το μήκος των μαλλιών μας ένα κοινωνικό κατασκεύασμα που έχει περάσει στο υποσυνείδητό μας ως σωστό ή λιγότερο σωστό; Πώς αλλάζει η μετάβαση από μακρύ σε κοντό τόσο την κοινωνική μας ταυτότητα όσο και τον ρόλο μας; Και τελικά, πώς γίνεται ένα γλυπτό με ακρυλική μπογιά, τρίχες και ξύλινα κοντάρια να σε βάλει σε τέτοιες σκέψεις;
Η έκθεση «ΓΥΝΑΙΚΕΣ, μαζί» δεν είναι μόνο αυτά τα έργα, αλλά πολλά ακόμη που θα αγγίξουν τον καθένα από εμάς ξεχωριστά. Η τέχνη ξυπνά αναμνήσεις και συναισθήματα που κοιμούνταν βαθιά, αγγίζει ευαίσθητες χορδές και φέρνει στην επιφάνεια άγρια ένστικτα, σε κάθε θεατή με τον δικό του τρόπο. Μπορείτε κι εσείς να παρακολουθήσετε την έκθεση αυτή στο Ε.Μ.Σ.Τ. όσο παραμένει εκεί και να βιώσετε όσα καταφέρνουν τα έργα να σας αφυπνίσουν. Μια ουσιαστική προσπάθεια να ακουστεί η γυναικεία φωνή που εξακολουθεί να υποεκπροσωπείται στα μουσεία.
Διαβάστε ακόμα:
6 μουσεία της Ελλάδας, 6 ταξίδια στην ιστορία της
6 έργα τέχνης που είναι πιο διάσημα από τα μουσεία που τα φιλοξενούν
Ταξίδι στην ιστορία της Αθήνας μέσα από τα μουσεία της
