Μπορεί η Audrey Hepburn να θαύμαζε τη βιτρίνα του Tiffany στην ταινία «Breakfast at Tiffany’s», μπορεί η Marilyn Monroe να αναφωνούσε «Talk to me Harry Winston» τραγουδώντας «Diamonds are a girl’s best friend», όμως στο μαγικό σύμπαν της υψηλής κοσμηματοποιίας ελάχιστα ονόματα είναι ικανά να σταθούν ισάξια του θρυλικού οίκου Cartier. Κι ακόμη πιο λίγα μπορούν να συναγωνιστούν τη λάμψη, το κύρος και την απαράμιλλη δεξιοτεχνία των εκθαμβωτικών αριστουργημάτων που έχει υπογράψει στα 178 χρόνια της θρυλικής πορείας του.
Τέτοια βαρύτιμα κομψοτεχνήματα, όπου πρωταγωνιστούν τα πολλών καρατίων διαμάντια και αμέτρητοι ακόμη πολύτιμοι λίθοι, έχει κανείς τη δυνατότητα να θαυμάσει στο πλαίσιο της έκθεσης «Cartier» που φιλοξενείται στο μεγαλύτερο μουσείο διακοσμητικών τεχνών του κόσμου, το Victoria & Albert Museum, στην αριστοκρατική συνοικία του South Kensington στο Λονδίνο. Το γεγονός ότι η έκθεση τιτλοφορείται απλώς με το όνομα του ιστορικού οίκου δεν είναι τυχαίο, καθώς είναι αναγνωρίσιμο και καθιερωμένο όχι μόνο από όσους βρίσκουν συναρπαστική την τέχνη της υψηλής κοσμηματοποιίας ή ονειρεύονται την απόκτηση ανάλογων δημιουργιών, αλλά -πρωτίστως ίσως- από βασιλείς και εστεμμένους, αυτοκράτορες και μαχαραγιάδες, με κάποιους εξ αυτών -όπως ο βασιλιάς Κάρολος- να δανείζουν μερικά από τα άνω των 350 μοναδικά και ανυπολόγιστης αξίας αντικείμενα της έκθεσης.
Κοσμήματα-έργα τέχνης, μοναδικής κοπής πετράδια, παραμυθένιες τιάρες, εμβληματικά ρολόγια και συλλεκτικά αντικείμενα, που συνέβαλαν στο χτίσιμο και την καθιέρωση του μύθου Cartier από τα μέσα του 19ου αιώνα, αποδεικνύουν ότι ό,τι λάμπει δεν είναι απαραίτητα χρυσός -μπορεί ακόμη καλύτερα να είναι πλατίνα, αμέθυστοι, ρουμπίνια, ζαφείρια ή σμαράγδια- και σίγουρα επιβεβαιώνουν την καθιερωμένη πια έκφραση πως τα «διαμάντια είναι ο καλύτερος φίλος των κοριτσιών». Γιατί μπροστά σε ένα περιδέραιο 2.930 διαμαντιών ή μια περίτεχνη κοσμηματοθήκη σε σχήμα σαρκοφάγου, στις αγαπημένες διαμαντένιες καρφίτσες της βασίλισσας Ελισάβετ Β΄ ή στο δαχτυλίδι αρραβώνων της Grace Kelly, δεν μπορείς παρά να μείνεις έκθαμβος και να ονειρευτείς έναν κόσμο όχι απλώς αμύθητης πολυτέλειας και ατέλειωτης λάμψης, αλλά και μοναδικής κομψότητας και ανυπέρβλητης σχεδιαστικής δεινότητας.
Σαν ένα λαμπερό παραμύθι ξετυλίγεται η ιστορία του «Βασιλιά των κοσμηματοποιών», που ιδρύθηκε στο Παρίσι το 1847 –πέντε χρόνια πριν ανοίξει τις πόρτες του το Victoria & Albert Museum– και για χάρη της συναρπαστικής ρετροσπεκτίβας, οι αίθουσές του μετατρέπονται σε θησαυροφυλάκιο στο οποίο, έστω και για λίγο, μας προσφέρεται το προνόμιο της πρόσβασης. Το καθηλωτικό σύμπαν του παλαιάς κοπής glamour του Maison Cartier παρουσιάζεται από τις απαρχές του και τον ιδρυτή Louis-François -κοσμηματοποιό και ωρολογοποιό- ως τους εγγονούς Louis, Pierre και Jacques, που ονειρεύτηκαν και πέτυχαν να κάνουν το όνομα Cartier διάσημο σε κάθε γωνιά του κόσμου. Από το άνοιγμα του πρώτου καταστήματος επί βρετανικού εδάφους το 1909 στη New Bond St του Λονδίνου και την ίδια χρονιά την επέκταση στη Fifth Avenue της Νέας Υόρκης, ως τις θεματικές παραγγελίες για εστεμμένους, σταρ της εποχής και γόνους αριστοκρατών ή συζύγους πανίσχυρων τραπεζιτών, έμφαση δίνεται στην έμπνευση που τα εργαστήρια Cartier αντλούσαν από τις διακοσμητικές τέχνες του 18ου αιώνα.
Με κύριο χαρακτηριστικό το τρίπτυχο εμπνευσμένου σχεδιασμού, κορυφαίας δεξιοτεχνίας και τεχνικής εφευρετικότητας, με την τολμηρή επιχειρηματική απόφαση να προσλάβουν μόνιμους και αποκλειστικούς τεχνίτες, και την προτροπή προς τους σχεδιαστές να μελετούν βιβλία διακοσμητικών τεχνών και να επισκέπτονται ανάλογα μουσεία, το ασύγκριτο στυλ Cartier βρισκόταν πάντα ένα βήμα μπροστά. Το αποδεικνύουν κομμάτια όπως η διακοσμημένη με 1.513 διαμάντια τιάρα Manchester της Δούκισσας του Μάντσεστερ του 1903, ή μια νεοκλασικής έμπνευσης καρφίτσα του 1906, αλλά και ταμπακιέρες και κοσμηματοθήκες που δείχνουν την τεράστια επιρροή του γεωμετρικού Art Deco.
Ξεφεύγοντας από τις τάσεις της εποχής στη Γαλλία, με διάθεση για πειραματισμό και καινοτομία, υιοθετώντας έμπνευση από ινδικά και περσικά χαλιά, κινέζικες παραστάσεις δράκων, ισλαμικά έργα τέχνης, τον αιγυπτιακό πολιτισμό και εφαρμόζοντας τεχνικές ακόμη και Ρώσων κοσμηματοποιών, τα σχέδια που δημιουργήθηκαν κατά παραγγελία της εύπορης αλλά και απαιτητικής παγκόσμιας πελατείας, ταύτισαν το όνομα Cartier με δημιουργίες ανατολίτικες και εξωτικές, γεμάτες χρώμα και λάμψη, που αναδείκνυαν την κουλτούρα, την προσωπικότητα και το εκλεπτυσμένο γούστο των κατόχων τους.
Έτσι, εντυπωσιασμένος ο επισκέπτης βλέπει πλάι στη φινέτσα του στυλ Garland, δίπλα σε πληθωρικούς φιόγκους, λεπτεπίλεπτα κρόσσια, άνθη και αστέρια, μικροσκοπικές εγχάρακτες μορφές Φαραώ, Σφίγγες, λουλούδια λωτού, μυθολογικά πλάσματα, ιαπωνικούς κόμπους obi και μοτίβα katagami. Κι όλα αυτά αποτυπωμένα σε εκπληκτικής λεπτομέρειας επιτραπέζια ρολόγια, μικροσκοπικές θήκες καλλυντικών, διακοσμητικούς Βούδες και βέβαια περιδέραια με πολυτελείς σειρές, ευμεγέθεις καρφίτσες, δαχτυλίδια και ασορτί μπρασελέ, όλα στολισμένα με μοναδικής κοπής πολύτιμα και συχνά σπάνια πετράδια που ακτινοβολούν και μαγνητίζουν.
Μιλώντας για μοτίβα, όπως είναι αναμενόμενο, ξεχωριστή θέση στην έκθεση κατέχει το εμβληματικό σύμβολο του οίκου, ο πάνθηρας La Panthère, που από το 1914 οπότε και πρωτοπαρουσιάστηκε, ζωντανεύει με διαφορετικές σαγηνευτικές μορφές, άγριος και τρισδιάστατος πάνω σε βραχιόλια, επιβλητικός πάνω σε καρφίτσες, με τη γούνα του να αποτυπώνεται σε παντατίφ και ρολόγια χειρός, με τη σιλουέτα του να σχηματίζεται από πλατίνα, λευκόχρυσο, όνυχα, διαμάντια και να πλαισιώνεται από μαργαριτάρια, τα μάτια του όμως πάντα να αστράφτουν από καταπράσινα σμαράγδια.
Κι ενώ μέρος των εκθεμάτων La Panthère –που στέκουν ως δείγμα δύναμης και κομψότητας σε αρμονία–, αποτελεί δάνειο από αξιοζήλευτες προσωπικές συλλογές, ένα ακόμη μεγαλύτερο αντικατοπτρίζει το τολμηρό στυλ της Wallis Simpson, Δούκισσας του Windsor, κεντρικό πρόσωπο σε ένα από τα διασημότερα σκάνδαλα της βρετανικής μοναρχίας, αλλά και κατόχου μιας από τις πολυτιμότερες και ακριβότερες συλλογές κοσμημάτων του 20ού αιώνα.
Στον αντίποδα, η συλλογή της εκλιπούσας Ελισάβετ Β΄, πολύ πιο κλασική, αλλά ακόμη πιο θεαματική, δεν λείπει από τις προθήκες του V&A. Ξεχωρίζει για το σπάνιο ροζ διαμάντι Williamson των 23,6 καρατίων, που κοσμεί μία από τις περίφημες καρφίτσες στις οποίες είχε ιδιαίτερη αδυναμία -από το 1953 και για τον εορτασμό της ενθρόνισής της- ένα φυλαχτό σε σχήμα μικροφώνου που απέκτησε σε ηλικία 14 ετών με αφορμή την πρώτη δημόσια ομιλία της, ένα ζευγάρι από ρουμπινένιες καρφίτσες όπου ενσωματώθηκαν πετράδια της προσωπικής της συλλογής, αλλά και η καρφίτσα που η αδελφή της, πριγκίπισσα Μαργαρίτα, διάλεξε να φορέσει στη στέψη της μονάρχη.
Ποια άλλα εκθαμβωτικά κοσμήματα περιλαμβάνονται στη συλλογή; Είναι δύσκολο να μη μείνει κανείς μαγεμένος μπροστά σε κομμάτια τόσο παλιά, αλλά με διαχρονική σαγήνη και λάμψη, όπως η καρφίτσα με τον μεγάλο ορθογώνιο αμέθυστο του 1933 που ακόμη ανήκει στην οικογένεια Cartier, το φλογερό περιδέραιο με τα 97,72 συνολικά καράτια ρουμπινιών ή τις δημιουργίες της σειράς Tutti Frutti, μια ακόμη απόδειξη του τολμηρού οράματος του οίκου, που εξελισσόταν με τόλμη και χρώμα σε κάθε εποχή.
Κατά γενική ομολογία όμως όλων όσων ανταπεξήλθαμε με υπομονή στην ηλεκτρονική αναμονή για την απόκτηση ενός εισιτηρίου της περιζήτητης έκθεσης, ο «wow factor», τα κοσμήματα που μεγιστοποιούν το δέος μπροστά στις λαμπερές προθήκες, είναι αφενός το περιδέραιο-φίδι της Μεξικανής σταρ του κινηματογράφου María Félix, που φέρει διακριτικά τα χρώματα της μεξικανικής σημαίας, και βέβαια ένα από τα πολυτιμότερα κοσμήματα όλων των εποχών, το εξωπραγματικό περιδέραιο του Ινδού Μαχαραγιά της Πατιάλα. Με πέντε σειρές 2.930 διαμαντιών και δύο ρουμπίνια να πλαισιώνουν ένα κίτρινο διαμάντι De Beers 234,65 καρατίων, σχεδόν αδυνατείς να πιστέψεις ότι αποτελείται από αληθινούς πολύτιμους λίθους, τόσο ασύλληπτου μεγέθους και λάμψης.
Εμβληματική και η μαγευτική σειρά από ειδικές παραγγελίες σε τιάρες: από την αστραφτερή προαναφερθείσα Manchester Tiara που μας υποδέχεται ανοίγοντας τις πύλες του ονειρικού σύμπαντος του Maison Cartier, έως την εξαιρετική τιάρα μαύρου οπαλίου της Mary Alice Cavendish, που μετατρέπεται σε κολιέ και της την δώρισε ο σύζυγός της, Μαρκήσιος του Hartington, κι από την Tutti Frutti τιάρα έως αυτή με τα διαμαντένια κλαδιά ελιάς, που φόρεσε η δισέγγονη του Ναπολέοντα Μαρία Βοναπάρτη στο γάμο της με τον Έλληνα πρίγκιπα Γεώργιο το 1907, αποδεικνύουν ότι από μόνες τους είναι αρκετές για να διαφυλάσσουν τον μύθο Cartier στο πέρασμα του χρόνου.
Παρατηρώντας τες μαγνητισμένοι από την αστρική τους λάμψη και τα λεπτοδουλεμένα τους σχέδια, διαπιστώνει κανείς ότι το κλειδί της ασύγκριτης και αδιαμφισβήτητης επιτυχίας του οίκου Cartier βρίσκεται στην διαχρονικά άψογη ποιότητα, αυτή που στέκει πάνω από τις εφήμερες εναλλαγές σε μόδες και τάσεις. Και βέβαια στη μοναδική του ικανότητα να μας κάνει να ονειρευόμαστε.
Victoria & Albert Museum, Cromwell Road, South Kensington, SW7 2RL
Διάρκεια: έως 16 Νοεμβρίου 2025
Διαβάστε ακόμα:
5 γοητευτικά βιβλιοπωλεία στο Λονδίνο με εξαιρετικές ταξιδιωτικές συλλογές
5 ξεχωριστά café σε διάσημα μουσεία και ενδιαφέρουσες γκαλερί του Λονδίνου
