Ήταν ένα ήσυχο πρωινό Σαββάτου στα Φιλιατρά, με τον ήλιο να φωτίζει τα σπίτια της κωμόπολης της Μεσσηνίας. Αφήσαμε το αυτοκίνητο στην κεντρική πλατεία, η οποία βρίσκεται σε φάση ανακατασκευής και αρχίσαμε να περπατάμε στα στενά της πόλης. Τα χαμηλά, παραδοσιακά σπίτια, με τους ασβεστωμένους τοίχους και τα κλειστά παραθυρόφυλλα που κρατούσαν ακόμα τη δροσιά της νύχτας, δημιουργούσαν έναν λαβύρινθο ιστοριών που περίμεναν να ειπωθούν.
Η διαδρομή μας είχε προορισμό το Μουσείο Πάνου και Ηλία Ηλιόπουλου, ένα κρυμμένο πολιτιστικό διαμάντι της Μεσσηνίας. Καθώς στρίβαμε σε ένα ακόμη στενό δρομάκι, η ατμόσφαιρα του τόπου μας μετέφερε σε μια άλλη εποχή, όταν η ζωή κυλούσε με πιο αργούς ρυθμούς.
Συνάντηση με την «ψυχή» του μουσείου
Στην είσοδο του μουσείου μας υποδέχτηκε η Ελένη Κίτσου, μια νέα γυναίκα με ένα χαμόγελο που προδίδει την αγάπη της για αυτό που κάνει. Η Ελένη, θεατρολόγος και θεατροπαιδαγωγός από την περιοχή, επέστρεψε στην πόλη της για να αναλάβει τα εκπαιδευτικά προγράμματα του μουσείου, φέρνοντας μαζί της μια φρέσκια ματιά και ένα πάθος για τη βιωματική μάθηση.
«Το μουσείο αυτό είναι ένας ζωντανός οργανισμός που “αναπνέει” με τις ιστορίες του Πάνου και του Ηλία Ηλιόπουλου», μας εξήγησε καθώς μας οδηγούσε στο εσωτερικό του μουσείου. Η ευγένεια και η γνώση της φαίνονταν σε κάθε της λέξη, ενώ μιλούσε με τον ενθουσιασμό ενός ανθρώπου που πραγματικά πιστεύει στην αποστολή του. Δίπλα της, διακριτικά, και η Χριστίνα Στριμπάκου, που συμβάλλει καθημερινά στη λειτουργία και την ανάπτυξη αυτού του μοναδικού πολιτιστικού χώρου.
Ένας χώρος που αφηγείται ιστορίες
Το μουσείο ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια του επισκέπτη, γεμάτο συγκινήσεις. Το ισόγειο, όπου λειτουργούσε το παλιό φωτογραφείο, διατηρεί ακόμη την αύρα εκείνης της εποχής. Οι φωτογραφίες του Πάνου Ηλιόπουλου, με την ιδιαίτερη τεχνική τους που «παίζει» με είδωλα και καθρέφτες, δημιουργούν ένα παιχνίδι οπτικών ψευδαισθήσεων που μαγνητίζει το βλέμμα.
Στον δεύτερο όροφο, τα ζωγραφικά έργα του Ηλία Ηλιόπουλου αποπνέουν μια σουρεαλιστική ποιητικότητα που μεταφέρει τον θεατή σε όνειρα και αναμνήσεις. Η σύνδεση πατέρα και γιου γίνεται ορατή: ο ένας αποτυπώνει τη ζωή μέσα από τον φακό, ο άλλος τη μεταπλάθει μέσα από το πινέλο.
Η περιπετειώδης ζωή του Πάνου Ηλιόπουλου
Πίσω από κάθε φωτογραφία και κάθε πινελιά κρύβεται μια ζωή γεμάτη περιπέτειες και ταξίδια ιστορίες που θα μπορούσαν να γίνουν υλικό για μυθιστόρημα. Ο Πάνος Ηλιόπουλος ταξίδεψε σε ολόκληρο τον κόσμο, άλλοτε επειδή το επιδίωξε και άλλοτε χωρίς επιλογή. Από τη Μικρά Ασία και τον πόλεμο, έφτασε στη Νάπολη, τη Μασσαλία, το Παρίσι, την Ισπανία και τη Λισαβόνα, ως περιηγητής. Η περιπλάνησή του συνεχίστηκε στην Κούβα, το Μεξικό και τελικά τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου έζησε ως παράνομος μετανάστης, περνώντας από χίλιες δυο δουλειές σε έργα ανάπτυξης.
Όταν το κραχ του 1930 τον ανάγκασε να επιστρέψει στην πατρίδα, έφερε μαζί του έναν πλούτο εμπειριών και εικόνων που θα τον συνόδευαν για όλη του τη ζωή. Κατά την Κατοχή, εργάστηκε ως μυλωνάς, μια περίοδος που του χάρισε την κατανόηση της καθημερινής ζωής του τόπου του. Αργότερα, άνοιξε το πρώτο φωτογραφείο στα Φιλιατρά και ένα δεύτερο στην Κυπαρισσία, μετατρέποντας τον φακό του σε μάρτυρα της εποχής.
«Τα ζωγραφικά έργα του είναι μια επιστροφή στα παιδικά του χρόνια και στη ζωή στο χωριό, τη Σαρακινάδα Μεσσηνίας, όπου γεννήθηκε», είχε σημειώσει στο παρελθόν ο γιος του, Αντώνης. «Είναι εμφανές ότι στην ξενιτιά του, του έλειπαν οι εικόνες με τις οποίες μεγάλωσε». Έτσι, ο κοσμοπολίτης καλλιτέχνης βρήκε τελικά την έμπνευσή του στις ρίζες του, δημιουργώντας ένα έργο που συνδυάζει τη διεθνή εμπειρία με τη βαθιά αγάπη για τον τόπο καταγωγής του.
Η μαγεία του χώρου
Το μουσείο αγκαλιάζει ένα μοναδικό αίθριο που προσφέρει στιγμές γαλήνης, ενώ η ταράτσα, με την εκπληκτική θέα στους ελαιώνες, το όρος Αιγάλεω και τη θάλασσα, αποτελεί το τέλειο σημείο για στοχασμό. Εκεί πάνω, καθώς το μάτι χάνεται στον ορίζοντα, κατανοείς πώς αυτό το τοπίο στάθηκε πηγή έμπνευσης για δύο γενιές καλλιτεχνών.
Ένας ζωντανός πολιτιστικός κόμβος
Το μουσείο αποτελεί έναν ενεργό πολιτιστικό φορέα. Από εκθέσεις διεθνώς αναγνωρισμένων καλλιτεχνών μέχρι καλλιτεχνικά summer camps για παιδιά, από κινηματογραφικά εργαστήρια μέχρι βιωματικές δράσεις για άτομα με αναπηρία, το μουσείο προσφέρει κάτι για κάθε ηλικία και ενδιαφέρον.
Κατά την επίσκεψή μας, νιώσαμε την εμπειρία ενός μουσείου που δεν αρκείται στο να φυλάει το παρελθόν, αλλά ζει και δημιουργεί στο παρόν, προσφέροντας στους επισκέπτες του ένα κομμάτι από την ψυχή της μεσσηνιακής γης και την καλλιτεχνική κληρονομιά δύο εξαιρετικών δημιουργών.
Το Μουσείο Πάνου και Ηλία Ηλιόπουλου αποδεικνύει ότι η τέχνη και το ταξίδι συνδέονται άρρηκτα. Ανοίγουν παράθυρα σε άγνωστους κόσμους, μας εμπλουτίζουν με εμπειρίες και μας αφήνουν αλλαγμένους, πιο πλούσιους στην ψυχή και στο νου.
Διαβάστε ακόμα:
Αποστολή στη Μεσσηνία- Βοϊδοκοιλιά, Γλώσσα, Χρυσή Ακτή: Βουτιά σε 3 παραδεισένιες παραλίες
Αποστολή στη Μεσσηνία: Μία ξεχωριστή εμπειρία στον ελαιώνα της Χριστίνας Στριμπάκου στα Φιλιατρά
Αποστολή στη Μεσσηνία: Ανακαλύπτοντας τον καταρράκτη Καλάμαρη
