Τον ακολουθώ με το βλέμμα μου καθώς ανεβαίνει την ανηφόρα προς τον Άι Γιώργη των Χωραφιών ή του Σαντραπέ με το ποδήλατό του, ένα παλιό mountain bike και μια σακούλα με ένα τάπερ με φαγητό να κρέμεται από το τιμόνι. Συναντώ τον Πανταζή Χούλη στην πόρτα του διατηρημένου, παραδοσιακού οικήματος, στο τέλος ενός χρωματισμένου πλακόστρωτου. Το ποδήλατο αφημένο στο πλάι. Ο Πανταζής με χαιρετά με δυνατό σφίξιμο στο χέρι και χαμόγελο έντονο όπως και το βλέμμα του πίσω από τα γυαλιά του.
Μπαίνουμε σε ένα χώρο γεμάτο πληροφορίες. Αντικείμενα παντού, μικρές και μεγαλύτερες κατασκευές, κάποιες ξεκάθαρες, κάποιες τελείως σπαζοκεφαλιές. Ο χώρος δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλος παρότι μοιράζεται σε δυο ορόφους, για τους περίπου 5000 γρίφους και παιχνίδια νόησης που φιλοξενεί. Είναι ξεκάθαρο πως μόνο ο Πανταζής γνωρίζει πού βρίσκεται τι μέσα στο φαινομενικό χάος. Έχει αρχίσει ήδη να μου μιλά, με ρυθμό γοργό, ασταμάτητο, γεμάτο πληροφορίες καθώς στερεώνει ένα ταμπλό στην πόρτα «…για να μη μπει μέσα κάποιο κατσίκι», μου λέει. Σταματώ τον καταιγιστικό του ρυθμό, μια από τις ουκ ολίγες φορές που θα το κάνω στη διάρκεια της συνάντησής μας, για να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Σαν να πιάνουμε την άκρη του νήματος για να προσπαθήσουμε να λύσουμε το γρίφο του ίδιου του Πανταζή.
Γεννημένος στο Περθ της Αυστραλίας, είχε την τύχη, όπως παραδέχεται, να τον φέρουν οι γονείς του απευθείας στο Καστελλόριζο, τόπο καταγωγής του, στα 6 του χρόνια. Σαν να ήταν γραφτό του από πολύ μικρή ηλικία να ασχοληθεί με τα μαθηματικά, στα 8 του παρακολούθησε μια εκπομπή στην τότε Υ.ΕΝ.ΕΔ. με θεματική τους γρίφους και τις σπαζοκεφαλιές και «κόλλησε» σχεδόν αυτόματα. Στα 9 του ήδη είχε αρχίσει να κατασκευάζει δικούς του γρίφους και ένα χρόνο αργότερα ξεκίνησε να συλλέγει. Η συνέχεια μοιάζει αυτονόητη. Σπουδές μαθηματικών στο Ηράκλειο της Κρήτης, συνάντηση με τον μαθηματικό Μιχάλη Λάμπρου και, με τη δική του βοήθεια, συνέχιση των σπουδών με μάστερ και διδακτορικό στο Περθ. Ιδιαίτερα το διδακτορικό του προκαλεί απορία αφού ήταν πάνω στα συστήματα ελέγχου των μαχητικών αεροσκαφών F-16. Μετά από 6 χρόνια πετυχημένης ακαδημαϊκής καριέρας στην Αυστραλία, επιστρέφει στο Καστελλόριζο συνεχίζοντας την ενασχόλησή του με γρίφους. Είναι μέλος του Διεθνούς Οργανισμού Γρίφων όπου στα 1000 μέλη μόνο αυτός και ο Μιχάλης Τούλουζας, άλλος ένας Έλληνας κατασκευαστής γρίφων, έχουν την τιμή να ανήκουν. Σε μια παράξενη σύμπτωση, ο παππούς του Μιχάλη καταγόταν επίσης από το Καστελλόριζο. «Το νησί των γρίφων», μου λέει αινιγματικά ο Πανταζής αποδίδοντας τις συμπτώσεις, χαριτολογώντας, στο νερό του νησιού.
Βελάσματα ακούγονται από έξω, καθώς επεξεργάζομαι μια ιταλική αριθμομηχανή του 1955, χωρίς να καταλαβαίνω ούτε λίγο πως λειτουργεί, καθώς ο Πανταζής κλείνει το παράθυρο για να περιορίσει τις ριπές του αέρα. Οι δικές του ριπές πληροφοριών συνεχίζονται αδιάκοπα, προκαλώντας την ανάγκη της απόλυτης συγκέντρωσής μου. Παρότι ηχογραφώ τη συνομιλία, έχω την αίσθηση πως, αν χάσω τον ειρμό τώρα, εδώ μέσα στον λαβυρινθώδη χώρο, θα είναι σχεδόν αδύνατο να ταξινομήσω τις πληροφορίες αργότερα. Μια φωτογραφία τραβάει την προσοχή μου, η οποία απεικονίζει τον Πανταζή μαζί με τον Έρνο Ρούμπικ, εμπνευστή και δημιουργού του ομώνυμου πολύχρωμου κύβου, ενός γρίφου ακολουθιακού, όπως μου εξηγεί. Τα διαφορετικά είδη σπαζοκεφαλιών και γρίφων, έχουν επίσης ενδιαφέρον. Illusions (ψευδαισθήσεις), ακολουθιακοί, ανοιγόμενοι (ή κλειδαριές, ή κουτιά ιαπωνικά), εξαφανιζόμενοι (ή εκλειπούμενοι), όπου κάποια στοιχεία τους εξαφανίζονται, γρίφοι κούπες (του Πυθαγόρα), λαβύρινθοι, ταιριαστικοί, τοπολογικοί, αναδιπλούμενοι, η λίστα μοιάζει ατελείωτη. Ο Πανταζής μιλά για τους γρίφους με επίθετα όπως «απολαυστικός», καθώς μου δείχνει ένα σημείο κάτω από τη σκάλα, το οποίο αποτελεί «το νοσοκομείο των γρίφων» όπου «νοσηλεύονται» άτυχα κομμάτια τα οποία τα περισσότερα υπέστησαν βία από τους απελπισμένους λύτες τους.
Καθώς έχω αρχίσει να νιώθω τον εγκέφαλό μου στα πρόθυρα καψίματος από την ασταμάτητη ροή πληροφοριών και επεξηγήσεων, ο Πανταζής ανασύρει διαρκώς δείγματα από ένα τραπέζι το οποίο μοιάζει και το ίδιο με σπαζοκεφαλιά με μοναδικό λύτη τον ίδιο. «Ότι μας κάνει να σκεφτόμαστε και να αναρωτιόμαστε, είναι γρίφος», μου λέει συνεχίζοντας να κρατά κάποιους από αυτούς που ανασύρει για να φωτογραφηθούν, όπως το διάσημο «οστομάχιον του Αρχιμήδη», έναν αρχαίο γρίφο ταιριαστικό.
Ελέγχοντας για πέμπτη φορά αν το κινητό συνεχίζει να ηχογραφεί, γνωρίζοντας από τώρα ότι η απομαγνητοφώνηση θα είναι η ολόδική μου σπαζοκεφαλιά, πίσω στην Αθήνα, σταματώ ακόμη μια φορά την ασταμάτητη ροή πληροφοριών ρωτώντας τον αναφορικά στο Μουσείο.
Το ίδρυσε στα μέσα Αυγούστου του 2020, εκθέτοντας κομμάτια που έχει συλλέξει τα τελευταία 50 χρόνια αλλά και 800 δικούς του γρίφους. Σε όλον τον κόσμο υπάρχουν μόνο 3-4 παρόμοια μουσεία, αλλά, όπως εξηγεί, κανένα δεν είναι διαδραστικό όπως του Καστελλόριζου, λειτουργούν κυρίως ως εκθεσιακοί χώροι συλλογών. Η είσοδος στο μουσείο είναι δωρεάν και ο ίδιος ο Πανταζής ξεναγεί, κατόπιν συνεννόησης, μικρά γκρουπ 4-10 ατόμων με βασικό του κίνητρο τη μετάδοση της γνώσης. Ο ίδιος έχει μια συνεργασία με το πανεπιστήμιο Αιγαίου και κατασκευάζει γρίφους υψηλής ποιότητας υλικών, πουλώντας τους σε σχολεία. Κάποια από τα κομμάτια του μουσείου, παρότι τα βρήκε σε παζάρια σε τιμή σχεδόν εξευτελιστική, ανήκουν πλέον στη σφαίρα του συλλεκτικού, με πολλαπλάσια αξία.
Το Φεστιβάλ Γρίφων Καστελλόριζου
Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, στο νησί λαμβάνει χώρα το Φεστιβάλ Γρίφων Καστελλόριζου, στο οποίο ο Πανταζής Χούλης είναι συνδιοργανωτής. Από τις 17 μέχρι τις 19 Οκτωβρίου 2025, μετά το τέλος της τουριστικής περιόδου για τη νησί, ο τόπος γεμίζει επισκέπτες από την Ελλάδα και τον υπόλοιπο κόσμο, με σχολεία, μαθητές, καθηγητές, μαθηματικούς αλλά και μουσικούς, καλλιτέχνες αλλά και άλλες ειδικότητες μετάδοσης γνώσης, ζωντανεύοντας με έναν ιδιαίτερο τρόπο τα εγκεφαλικά κύτταρα, το συναίσθημα αλλά και την αγάπη για τη γνώση. Ο Πανταζής έχει ξεκινήσει και την προσπάθεια φέτος στο φεστιβάλ να έρθει και ο ίδιος ο Έρνο Ρούμπικ ως επίσημος καλεσμένος.
Η αδιαμφισβήτητη ιδιοφυία του Πανταζή, η μετάδοση της ευτυχίας που τον διακατέχει με την ασταμάτητη λειτουργία της σκέψης του, βάζει ακόμη ένα κομμάτι στο πολύχρωμο παζλ του μυστηρίου που λέγεται Καστελλόριζο. Φεύγοντας από τη συνάντησή μας, επιθυμώ να ασχοληθώ για μερικές ημέρες με κάτι πιο απλοϊκό και επιφανειακό, μήπως και επαναφέρω την εγκεφαλική έκρηξη που μου προκάλεσε η συνάντησή μας σε φυσιολογικά επίπεδα.
Διαβάστε ακόμα:
7 διευθύνσεις για φαγητό στο Καστελόριζο
