Ο χειμώνας στην Ήπειρο απλώνεται ήσυχα. Τα βουνά βαθαίνουν στο χρώμα, οι πλαγιές της Νεμέρτσικας κρατούν το πράσινό τους, και ανάμεσα στα βράχια τα φυλλοβόλα δέντρα, γυμνά πια, αφήνουν το φως να αγγίζει τις κοιλάδες με έναν ευλαβικό τρόπο.. Αυτή την εποχή, η διαδρομή από την Κόνιτσα προς τη Μολυβδοσκέπαστη γίνεται σχεδόν τελετουργική.
Ακολουθώντας την πορεία του Αώου, ο δρόμος στενεύει. Το ποτάμι, άλλοτε ήρεμο κι άλλοτε ορμητικό, στέκει στα δεξιά μας, καθώς περνάμε τη σιδερένια γέφυρα και βυθιζόμαστε σε έναν κόσμο που μοιάζει ανέγγιχτος. Λίγο πριν φανεί η Μονή, η πεσμένη γέφυρα η παλιά Μεσογέφυρα που χάθηκε στα νερά, στέκει ακόμη σαν πληγή και μνημείο μαζί. Μια υπενθύμιση ότι στα ορεινά της Ηπείρου, καθετί όμορφο έχει κι ένα ίχνος δοκιμασίας.
Η Μονή που σκεπάστηκε με μολύβι
Στην ένωση του Αώου με τον Σαραντάπορο, εκεί όπου οι πρόποδες της Νεμέρτσικας συναντούν την πέτρα και το νερό, βρίσκεται η Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Μολυβδοσκέπαστης, ένα από τα πιο ιστορικά μοναστήρια της Ηπείρου. Το όνομα «Μολυβδοσκέπαστη» δεν είναι μεταφορά. Προέρχεται από τις μολύβδινες πλάκες που, αντί για κεραμίδια, σκέπαζαν το καθολικό της παλιότερα. Ήταν αυτές οι πλάκες που έδιναν στο μοναστήρι τη φρουριακή του όψη, αυτή την αίσθηση ανθεκτικότητας απέναντι στο χρόνο και τις εισβολές.
Η παράδοση θέλει τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Δ΄ Πωγωνάτο να την ιδρύει τον 7ο αιώνα, καθώς επέστρεφε από εκστρατεία στη Σικελία. Αιώνες αργότερα, ο Ανδρόνικος Παλαιολόγος την ανακαινίζει, ενώ από τον 12ο έως τον 17ο αιώνα η Μονή γίνεται έδρα της Αρχιεπισκοπής Πωγωνιανής. Εδώ λειτουργεί μια από τις σημαντικότερες σχολές χειρογράφων της εποχής, απ’ όπου θα περάσουν λόγιοι, μοναχοί και γραφείς.
Το 1943, ο πόλεμος αφήνει το σημάδι του: οι ναζί βομβαρδίζουν τη Μονή, καίγονται κελιά και τραπεζαρία, αλλά το καθολικό επιβιώνει. Σήμερα, ανακαινισμένο, με τα μολύβδινα καλύμματα ξανά στη θέση τους, στέκει σαν φάρος συνέχειας.
Στο χωριό
Από τη Μονή ανηφορίζουμε στο χωριό. Ο δρόμος στενός, οι πλαγιές απλωμένες, η χειμερινή φύση κάνει το τοπίο ακόμη πιο καθαρό. Το Μολυβδοσκέπαστο, χτισμένο στις ανατολικές πλαγιές της Νεμέρτσικας, βρίσκεται μόλις λίγες εκατοντάδες μέτρα από τα ελληνοαλβανικά σύνορα, σε υψόμετρο περίπου 600 μέτρων. Κάποτε λεγόταν Διπαλίτσα, ένα όνομα που για αιώνες συνόδευε έναν τόπο εμπορικό και διοικητικό, με κατοίκους που έφταναν ως τη Μολδοβλαχία και την Πόλη. Στην πλατεία αφήνουμε το αυτοκίνητο. Το χωριό ήσυχο, με σπίτια πέτρινα και δρόμους που μοιάζουν να οδηγούν πάντα λίγο πιο πίσω στον χρόνο. Η διαδρομή προς τον ναό των Αγίων Αποστόλων είναι σύντομη. Ένα μονοπάτι ανάμεσα σε αυλές, πέτρες, και δέντρα που κρατούν ακόμη τα τελευταία χρώματα του φθινοπώρου.
Οι Άγιοι Απόστολοι, μια ανάσα από την Αλβανία
Ο βυζαντινός ναός των Αγίων Αποστόλων, χτισμένος το 1537 και αγιογραφημένος το 1645, βρίσκεται λιγότερο από 50 μέτρα από τη μεθόριο. Είναι μια από εκείνες τις στιγμές όπου το τοπίο, η ιστορία και η γεωγραφία ενώνονται. Ο προαύλιος χώρος ανοίγει σαν μπαλκόνι πάνω από δύο χώρες. Κάτω απλώνεται ο αλβανικός κάμπος, γυμνός τον χειμώνα, με τις κοίτες των ποταμών να σχηματίζουν ασημένιες γραμμές στο τοπίο. Πιο δεξιά, η ένωση του Αώου με τον Σαραντάπορο σχηματίζει μια φυσική τομή που δείχνει τη δύναμη του νερού στο χρόνο. Η Ελλάδα τελειώνει εδώ: λίγα βήματα ακόμη και το έδαφος αλλάζει όνομα. Στέκουμε για ώρα, χωρίς να μιλάμε. Ο αέρας κρύος, οι νότες της πέτρας βαριές. Είναι από εκείνες τις στιγμές που η Ήπειρος σε καλεί να την ακούσεις.
Ένα χωριό που κουβαλά ιστορίες
Το Μολυβδοσκέπαστο, σήμερα μπορεί να είναι μικρό, όμως οι ιστορίες του είναι μεγάλες: 20 βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες, μονοπάτια που ενώνουν εποχές, πλατείες όπου οι ντόπιοι ακόμη μιλούν για παλιούς εμπόρους και ταξίδια που έφταναν ως τον Δούναβη. Από εδώ κατάγονταν και ο Κάρολος Παπούλιας, μια ακόμη απόδειξη ότι η μεγάλη ιστορία γεννιέται συχνά σε ακριτικούς τόπους.
Στον δρόμο της επιστροφής, ο χειμώνας έχει πια πέσει για τα καλά. Το φως χαμηλώνει, οι αντανακλάσεις του Αώου ξεθωριάζουν και η Νεμέρτσικα, γίνεται μια σκιά που προστατεύει το χωριό σαν παλιός φρουρός.
Κι εμείς, έχοντας περπατήσει μέχρι την άκρη της Ελλάδας, φεύγουμε με τη βεβαιότητα ότι υπάρχουν τόποι που δεν τους κατακτάς, σε κατακτούν εκείνοι.
Διαβάστε ακόμα:
Πού να φάτε καλά στο Πωγώνι -7 γαστρονομικές στάσεις
Λίμνη Ζαραβίνα: Το κρυμμένο διαμάντι της Ηπείρου
Ανεξερεύνητοι Τόποι: Το Γεφύρι του Γκρέτσι, το κρυμμένο «θαύμα» του Πωγωνίου
