Μέσα σε ένα σκηνικό γεμάτο έλατα, ιτιές, καρυδιές, πλατάνια και τρεχούμενα νερά, ξεπροβάλλουν τρία γραφικά χωριά της Φωκίδας που αξίζει να τα βάλετε στη λίστα σας. Εδώ, το μόνο που θα ακούτε είναι ο ήχος από τα ρέματα και το θρόισμα των δέντρων, καθώς ο αέρας χαϊδεύει τα φύλλα τους.
Οι κάτοικοι είναι λιγοστοί και μεγάλοι σε ηλικία, άνθρωποι που επιλέγουν να παραμείνουν στον τόπο τους, παρότι η πρόσβαση είναι δύσκολη και οι ανέσεις περιορισμένες. Είναι φιλόξενοι και χαίρονται ιδιαίτερα όταν βλέπουν επισκέπτες να φτάνουν στο χωριό τους. Πρόθυμοι να βοηθήσουν, προσφέρουν πάντα πληροφορίες και ιστορίες για την περιοχή.
Αρτοτίνα
Η Αρτοτίνα είναι χτισμένη σε υψόμετρο περίπου 1.180 μέτρων, στους πρόποδες του βουνού Κόρακα. Κάποτε ήταν κεφαλοχώρι, όμως σήμερα ζουν εκεί μόνιμα λίγοι κάτοικοι. Στα ανατολικά του χωριού υψώνονται τα Βαρδούσια, που όταν χιονιστούν φωτίζουν το τοπίο μέρα και νύχτα. Από την Αθήνα η διαδρομή διαρκεί περίπου 4,5 ώρες, όμως η ομορφιά του τόπου ανταμείβει κάθε επισκέπτη.
Μην περιμένετε καφετέριες και μπαράκια εδώ. Ο χρόνος σας θα κυλήσει με βόλτες στα στενά του χωριού και στις εξοχές του. Η Αρτοτίνα διαθέτει Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο, στεγασμένο στο αρχοντικό του οπλαρχηγού Σαφάκα, ένα κτίσμα του 1810 που βρίσκεται κοντά στον ναό της Παναγίας. Τα εκθέματα περιλαμβάνουν εργαλεία και αντικείμενα της καθημερινής ζωής, έγγραφα και κειμήλια ιστορικού ενδιαφέροντος, τα οποία έχουν παραχωρηθεί από τους κατοίκους. Αν θελήσετε να το επισκεφθείτε, περάστε από το καφενείο και ζητήστε τον πρόεδρο του χωριού, που θα σας ανοίξει με χαρά.
Τα σπίτια, άλλα χτισμένα με πέτρα και άλλα ασβεστωμένα, ακολουθούν το ίδιο γραφικό ύφος. Ορισμένα έχουν παραδοσιακές σκεπές από σχιστόλιθο, φτιαγμένες από ντόπιους τεχνίτες με μεράκι. Στην πλατεία, το σκηνικό συμπληρώνουν νεαρά πλατάνια, μουριές και η προτομή του Αθανασίου Διάκου. Εκεί βρίσκεται και το σπίτι όπου γεννήθηκε ο ήρωας της Επανάστασης.
Ένα εντυπωσιακό στοιχείο για το χωριό είναι οι δεκαεπτά εκκλησίες του, αριθμός μεγάλος για τον πληθυσμό του. Στην πλατεία δεσπόζει ο ναός του πολιούχου Αγίου Γεωργίου, χτισμένος το 1905, ενώ σε κεντρικό σημείο βρίσκεται ο ναός της Παναγίας, που ανεγέρθηκε πριν από το 1800 και αποτελούσε ιδιωτική εκκλησία της οικογένειας Σαφάκα. Στον περίβολό της σώζεται και ο οικογενειακός τάφος.
Το σημαντικότερο αξιοθέατο της περιοχής είναι η Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου, που ιδρύθηκε τον 18ο αιώνα και είναι γνωστή ως το μοναστήρι του Αθανασίου Διάκου, καθώς εδώ είχε καλογερέψει ο οπλαρχηγός. Το κελί του διατηρείται έως σήμερα. Το μοναστήρι βρίσκεται περίπου τέσσερα χιλιόμετρα από το χωριό, σε μια υπέροχη τοποθεσία μέσα στα έλατα, με θέα που φτάνει έως τα Βαρδούσια.
Αν αγαπάτε τις πεζοπορίες, μπορείτε να ακολουθήσετε τον χωματόδρομο που περνά από τον Άγιο Αθανάσιο και οδηγεί προς τον Προφήτη Ηλία, μέσα σε ένα τοπίο με πυκνό δάσος ελάτων και απεριόριστη θέα στα Βαρδούσια. Στην αυλή του ναού υπάρχουν παγκάκια και μια βρύση, ιδανικά για ξεκούραση. Η διαδρομή είναι περίπου 7-8 χιλιόμετρα. Εναλλακτικά, μπορείτε να περπατήσετε τον δρόμο που οδηγεί στα ξωκλήσια του Αγίου Νικολάου, του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου Μάρκου και να κάνετε στάση στα παγκάκια του τελευταίου πριν επιστρέψετε στο χωριό.
Πενταγιοί
Οι Πενταγιοί είναι ένα μικρό χωριό σκαρφαλωμένο σε υψόμετρο περίπου 950 μέτρων, σε μια πλαγιά που αντικρίζει ανατολικά τα επιβλητικά Βαρδούσια και δυτικά το Ξεροβούνι. Ανήκει σε εκείνη την κατηγορία των χωριών–ησυχαστηρίων, ιδανικών για περιπλανήσεις στη φύση και για πραγματική ξεκούραση. Εδώ, με τα πρώτα κρύα, ανάβουν τζάκια και ξυλόσομπες, και η βραδινή βόλτα συνοδεύεται από τη χαρακτηριστική μυρωδιά του καπνού και του χειμώνα.
Το χωριό ιδρύθηκε πιθανότατα τον 16ο αιώνα και για την ονομασία του υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Μία από αυτές αναφέρει πως προέρχεται από τους πέντε αδελφούς -ή αλλιώς πέντε γιους- που εγκαταστάθηκαν πρώτοι στην περιοχή.
Το χωριό έγινε ευρύτερα γνωστό χάρη στον θρύλο της Μαρίας της Πενταγιώτισσας, μιας πανέμορφης νέας από το χωριό, την οποία ερωτεύονταν όλα τα παλικάρια της περιοχής. Η Μαρία αγαπούσε τον Δημήτρη Τουρκάκη, έναν συγχωριανό της, όμως η σχέση τους συνάντησε την αντίδραση του αδελφού της. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Τουρκάκης τον σκότωσε και το ζευγάρι οδηγήθηκε στο Κακουργιοδικείο Μεσολογγίου. Ο Δημήτρης καταδικάστηκε σε θάνατο, ενώ η Μαρία αθωώθηκε και επέστρεψε στο χωριό της.
Αργότερα παντρεύτηκε τον χήρο Κωνσταντίνο Αρμάο από το γειτονικό Κροκύλειο και ανέθρεψε τα τέσσερα παιδιά του. Η ιστορία της ενέπνευσε ένα από τα πιο γνωστά δημοτικά τραγούδια της Φωκίδας, που διατήρησε τον θρύλο της μέσα στους αιώνες.
«Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά και στο Χρισσό κριάρια,
και στης Μαρίτσας την ποδιά σφάζονται παλικάρια
Μαρίτσα Πενταγιώτισσα, μωρή δασκαλοπούλα, εσύ τα ΄καμες ούλα».
Προφανώς, αξίζει μια βόλτα στην πλακόστρωτη πλατεία του χωριού, με τον μεγάλο πλάτανο στο κέντρο, όπου βρίσκεται η εκκλησία των Παμμεγίστων Ταξιαρχών με το ξυλόγλυπτο τέμπλο της. Μια ακόμη όμορφη στάση είναι στα «Τσωραίικα Πλατάνια», στη βορειοδυτική άκρη του χωριού. Πρόκειται για μια μικρή πλατεία με πλατάνια, όπου μπορείτε να καθίσετε στα παγκάκια και να απολαύσετε τη δροσιά και τους ήχους της φύσης. Αν περπατήσετε λίγο παραπάνω, περίπου εκατό μέτρα, θα δείτε την πέτρινη βρύση «Μαστρογιάννη», της οποίας το νερό αναβλύζει από πηγή και είναι εξαιρετικά δροσερό. Στα νότια του χωριού βρίσκεται η τοποθεσία «Πέντε Βρύσες», ένας περιποιημένος χώρος αναψυχής με έναν αιωνόβιο πλάτανο, τρεχούμενα νερά, πέτρινα παγκάκια και παιδική χαρά. Είναι ένα ιδανικό σημείο για ξεκούραση, είτε με τα παιδιά σας είτε μόνοι, με έναν ζεστό καφέ στο χέρι. Για όσους αγαπούν το περπάτημα, οι χωματόδρομοι της περιοχής προσφέρονται για όμορφες πεζοπορικές διαδρομές. Ένας από αυτούς οδηγεί σε τέσσερα ξωκλήσια -των Αγίων Αθανασίου, Αποστόλων, Δημητρίου και Αγίας Τριάδας- σε απόσταση περίπου τριών χιλιομέτρων. Εκεί βρίσκονται τα ερείπια του παλιού οικισμού, γνωστού ως Παλιοχώρι. Αν ακολουθήσετε τον δρόμο αριστερά, θα φτάσετε στον ποταμό Κόκκινο.
Από τη νότια πλευρά του χωριού, μετά από διαδρομή τριών χιλιομέτρων σε χωματόδρομο, θα συναντήσετε το εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονα, που κάποτε αποτελούσε μοναστηριακό συγκρότημα. Εκεί υπάρχει βρύση για να ξεδιψάσετε, όπως και σε πολλά σημεία του χωριού, που είναι διάσπαρτο από πηγές και τρεχούμενα νερά.
Κροκύλειο
Το Κροκύλειο είναι ένα όμορφο χωριό στα ορεινά της Φωκίδας, χτισμένο στις πλαγιές του Ξεροβουνίου, σε υψόμετρο περίπου 840 μέτρων. Από εδώ, το βλέμμα αγκαλιάζει τα Βαρδούσια και τη γύρω φύση, γεμάτη έλατα, πλατάνια, ιτιές και καρυδιές. Παντού ξεπροβάλλουν πηγές και πέτρινες βρύσες, που προσθέτουν ακόμη περισσότερη γοητεία στο τοπίο. Κάποτε υπήρξε το δεύτερο μεγαλύτερο χωριό της περιοχής μετά την Αρτοτίνα.
Η πλατεία του χωριού, σε αντίθεση με τις περισσότερες, βρίσκεται στην άκρη του. Εκεί, όταν ο καιρός το επιτρέπει, θα βρείτε τους ντόπιους να συζητούν και να μοιράζονται ιστορίες για τον τόπο τους. Από αυτούς θα μάθετε για τον πέτρινο ναό του Αγίου Γεωργίου, χτισμένο γύρω στα μέσα του 19ου αιώνα, με το καλαίσθητο ρολόι του, που σύμφωνα με την παράδοση προήλθε από τη Γαλλία. Στο παλιό Δημοτικό Σχολείο στεγάζεται το Λαογραφικό Μουσείο του χωριού, όπου εκτίθενται αντικείμενα της καθημερινής ζωής και τεκμήρια από το παρελθόν. Αν θελήσετε να το επισκεφθείτε, ζητήστε από τους κατοίκους να σας καθοδηγήσουν προς τον πρόεδρο, που θα σας το ανοίξει με χαρά. Από την πλατεία, αν κινηθείτε προς το εσωτερικό του χωριού, θα συναντήσετε τις πηγές του Κροκυλείου με τους νερόμυλους: πέντε πέτρινες βρύσες με ασταμάτητη ροή κρυστάλλινου νερού και τρεις παλιούς νερόμυλους που θυμίζουν άλλες εποχές.
Το Κροκύλειο είναι επίσης η γενέτειρα του στρατηγού Μακρυγιάννη. Τα ερείπια του πατρικού του σπιτιού σώζονται λίγο έξω από το χωριό, στη θέση «Αβορίτι». Η πρόσβαση γίνεται αρχικά από χωματόδρομο και έπειτα από μονοπάτι· τον χειμώνα απαιτείται προσοχή, όμως η διαδρομή μέσα στη φύση, γεμάτη πουρνάρια, κέδρα και κυπαρίσσια, είναι πανέμορφη. Υπολογίστε περίπου δύο ώρες, έχοντας πρώτα πάρει οδηγίες από τους ντόπιους.
Αξίζει επίσης να επισκεφθείτε τους Παμμέγιστους Ταξιάρχες και τον Άγιο Νικόλαο, με πρόσβαση μέσω χωματόδρομου. Η διαδρομή είναι ανηφορική, αλλά η φύση ολόγυρα, γεμάτη πεύκα, κυπαρίσσια και έλατα, καθώς και η θέα προς τα Βαρδούσια, τη Γκιώνα και τα βουνά της Ναυπακτίας, ανταμείβουν τον κόπο. Ένα ακόμη σημείο που αξίζει τον χρόνο σας είναι το καταφύγιο της Παναγίας, στη θέση «Παναγία», σε υψόμετρο περίπου 1.250 μέτρων. Η πρόσβαση μπορεί να γίνει είτε οδικώς είτε πεζή, με πορεία περίπου μίας ώρας. Εκεί, μέσα σε πλούσια βλάστηση και σπάνια ηρεμία, η θέα φτάνει -όταν ο ουρανός είναι καθαρός- μέχρι τα βουνά της Αχαΐας και τον Κορινθιακό, με τη γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου να διακρίνεται στον ορίζοντα.
Διαβάστε ακόμα:
Άμφισσα: Ένας κοντινός προορισμός με αυθεντική φυσιογνωμία
Δελφοί: Μια ημερήσια εκδρομή που συνδυάζει πολιτισμό, φύση, βουνό ή θάλασσα
