Τα νησιά χωρίς μαγιό, τα νησιά χωρίς υπαιθριότητες. Και από όλα τα νησιά, η Τήνος, αυτό το ανεμοδαρμένο νησί, που μοιάζει να βρίσκει τον αληθινό βηματισμό του όταν η θερμοκρασία πέφτει και η θάλασσα ξεκουράζεται μέχρι το επόμενο καλοκαίρι.
Να φοράω φούτερ και χοντρές κάλτσες, τυλίγοντας στο πιρούνι μου μερικά σπαγγέτι, καθώς απολαμβάνω τη θέα στην περατζάδα του λιμανιού από τα τραπέζια του αγαπημένου μου ιταλικού. Να μυρίζω την αλμύρα, αλλά να μην έχω καμία διάθεση να βουτήξω στα νερά. Το ομολογώ, είμαι θερινή κολυμβήτρια. Η Τήνος, όμως, ανάμεσα φθινόπωρο και χειμώνα, είναι ονειρική.
Μακριά από τη θερινή τύρβη και τον συνωστισμό του Δεκαπενταύγουστου, το νησί αλλάζει πρόσωπο. Το φως στο λιμάνι γίνεται πιο απαλό, τα τραπέζια σταματούν να γεμίζουν βιαστικά και ο αέρας έχει μια υγρασία που καλεί για μάζεμα μέσα. Το σώμα λαχταρά ζεστασιά και, για να τη βρει, κάνει βόλτες. Ο δρόμος προς τη Μεγαλόχαρη κυλά ήσυχος και για πρώτη φορά μέσα στον χρόνο ακούω, ακριβώς εκεί, τον ήχο των βημάτων μου στις πλάκες. Είναι η εποχή που το νησί δίνει στον επισκέπτη χώρο να το δει όπως είναι πραγματικά. Και στην πραγματικότητα τα νησιά είναι αρκετά πιο μελαγχολικά, κάτι που δεν είναι απαραίτητα κακό, από αυτό που μπορεί να νομίζουμε.
Οι ντόπιοι επιστρέφουν στη ρουτίνα τους και οι μυρωδιές από τα πρώτα τζάκια φτάνουν μέχρι τους πεζόδρομους της Χώρας. Το τοπίο, χωρίς τον χρυσόλευκο και κάπως επιθετικό ήλιο, μαλακώνει, γλυκαίνει. Οι καμπύλες των λόφων, οι ξερολιθιές και τα φθινοπωρινά χρώματα δείχνουν μια Τήνο ατόφια. Ίσως έτσι την έβλεπαν και τα καλοκαίρια ακόμα οι παλιές γενιές. Το νησί δεν είχε πάντοτε ούτε τρελό καύσωνα ούτε ανεξέλεγκτο τουρισμό.
Η κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική του νησιού γίνεται ακόμη πιο αισθητή αυτή την περίοδο. Στον Πύργο και στα γύρω χωριά, τα ασβεστωμένα καρτποσταλικά σπίτια και οι γαλάζιοι τρούλοι αστράφτουν κάτω από τον χλωμό ουρανό. Εκεί αποκαλύπτεται και η ιδιαίτερη πολιτιστική ταυτότητα της Τήνου. Οι τεχνίτες εξακολουθούν να δουλεύουν το μάρμαρο όπως παλιά, με σχολαστικότητα και υπομονή, ενώ η εν Τήνω μαρμαροτεχνία αποτελεί μέρος της καθημερινότητας του τόπου και των ανθρώπων του. Στο Μουσείο Μαρμαροτεχνίας και στα στενά του χωριού βλέπεις πώς αυτό το υλικό γράφει την ιστορία της περιοχής. Μπροστά από το σπίτι του Τηνιακού γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά, η σχέση του νησιού με την τέχνη αποκτά χειροπιαστή διάσταση. Αξίζει, και για τον Χαλεπά, μια επίσκεψη στο Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού στη Χώρα, για να αντιληφθεί κανείς την πιο ευάλωτη και ταυτόχρονα πιο δυνατή πλευρά της καλλιτεχνικής κληρονομιάς του νησιού.
Η Τήνος αποκαλοκαιριασμένη έχει και μια πνευματικότητα που σχεδόν χαϊδεύει. Στον Τριπόταμο νιώθεις την ατμόσφαιρα που κάποτε τροφοδότησε τη σκέψη του Κορνήλιου Καστοριάδη. Στο Σκλαβοχωριό διακρίνεις την αρχή της πορείας του Νικολάου Γύζη. Στον Κάμπο, το μουσείο του Κώστα Τσόκλη μοιάζει να βρίσκεται έξω από τον χρόνο. Η τέχνη συνυφαίνεται με τη φύση, το υδάτινο στοιχείο ενώνεται με το γήινο, η κοσμικότητα του λιμανιού, που τηρουμένων των αναλογιών παραμένει ζωντανή, αντιτίθεται στην απόλυτη σιγαλιά και αδειανή εικόνα των περισσότερων απομακρυσμένων χωριών. Σκηνικά έτοιμα, λες, να υποδεχθούν γυρίσματα ταινίας εποχής.
Ο απολύτως αγαπημένος μου Βώλαξ θυμίζει κάθε φορά διαφορετικό σκηνικό. Οι τεράστιοι γρανιτένιοι βράχοι δημιουργούν μια σχεδόν υπερρεαλιστική εικόνα, ενώ στο χωριό επικρατεί μια ηρεμία που σε κάνει να παρατηρείς λεπτομέρειες που τον Αύγουστο χάνονται. Από εκεί ως τον Τριπόταμο και τον Κτικάδο, η Τήνος ξεδιπλώνει χωριά που λειτουργούν σαν μικρές αυτόνομες ενότητες, το καθένα με τον δικό του ρυθμό. Τώρα οι πόρτες και τα καφενεία παραμένουν κλειστά και μια αίσθηση ξεκούρασης και συλλογικής ανάπαυλας του τόπου, από τις πλάκες και τα σκαλοπάτια έως τους ανθρώπους του, επιβάλλει συγχρονισμό. Ηρεμώ, αναπνέω πιο αργά, εισπνέω βαθύτερα, γειώνομαι.
Την Καρδιανή τη λατρεύω κάθε εποχή και ιδίως την ώρα του δειλινού. Το ηλιοβασίλεμα είναι εντυπωσιακό και, αν δεν το έχετε δει Νοέμβρη μήνα, κάντε το και δωρίστε λίγη ομορφιά στον εαυτό σας. Ο παραδοσιακός οικισμός της Καρδιανής έχει τόσο πράσινο, όμορφα δέντρα και λουλούδια, χάρη στις φυσικές πηγές νερού που διαθέτει.
Πεζοπορία στο νησί
Η Τήνος μπήκε νωρίς στο ραντάρ των Ευρωπαίων πεζοπόρων. Γάλλοι και Γερμανοί ήταν οι πρώτοι που είδαν στο νησί ένα φυσικό πεδίο ανεξερεύνητο, με δεκάδες διαδρομές που συνδέουν χωριά, ξωκλήσια και κοιλάδες. Παρ’ όλα αυτά, η πεζοπορία, όπως και άλλα σπορ, παραμένει μια σχετικά υποφωτισμένη πλευρά της Τήνου. Το νησί διαθέτει ένα πυκνό και ενδιαφέρον δίκτυο μονοπατιών, ολοκληρωμένο σχεδόν κατά 60%. Η Τήνος είναι ιδανική για πεζοπορία το φθινόπωρο και νωρίς τον χειμώνα πριν πιάσουν τα έντονα κρύα. Το καλοκαίρι προσφέρει καλές συνθήκες, όμως ο ειδικός Κάρολος Μέρλιν θεωρεί ότι η καλύτερη περίοδος είναι το φθινόπωρο, όταν ο καιρός είναι ήπιος και το νησί έχει πλέον αδειάσει. Όπως σημειώνει, η Τήνος θα μπορούσε χωρίς δυσκολία να λειτουργήσει και ως χειμερινός προορισμός πεζοπορίας.
Η πεζοπορία είναι ίσως ο πιο ουσιαστικός τρόπος να γνωρίσεις τον τόπο. Τα μονοπάτια της Τήνου έχουν χαραχθεί με βάση τις ανάγκες των κατοίκων και συνδέουν τα χωριά, αποκαλύπτοντας φυσικά γλυπτά και πίνακες ζωγραφικής που έχει επιμεληθεί η ίδια η χλωρίδα και το έδαφος του νησιού. Μερικές ενδεικτικές διαδρομές που αξίζει να εξερευνήσει κανείς είναι οι εξής.
Φαλατάδος προς Όρμο Λιβάδας:
Κλασική και σχετικά βατή διαδρομή, με όμορφη πορεία που οδηγεί στην απομονωμένη παραλία.
Φαλατάδος προς Αγάπη και Σκλαβοχώρι:
Ιδανική επιλογή για όσους αγαπούν το πράσινο και την ηρεμία.
Κυκλική διαδρομή γύρω από το Ξώμπουργο:
Συνδέει δέκα χωριά και αποκαλύπτει εντυπωσιακά την ενδοχώρα.
Από τη Χώρα προς τα Κιόνια μέσω Κτικάδου και Χατζηράδου:
Η πορεία ακολουθεί τον αρχαίο δρόμο και δίνει στον επισκέπτη μια αίσθηση της ιστορικής συνέχειας του νησιού.
Γεύσεις θαυματουργές
Το φθινόπωρο στην Τήνο σημαίνει και μια ποιοτικότερη πρόσβαση στο γευστικό της θησαυροφυλάκιο. Στη Χώρα, στο Μεσκλιές, οι μυρωδιές από μάραθο και πετιμέζι θυμίζουν ότι η εποχικότητα δεν αποτελεί τάση αλλά παράδοση. Ευτυχώς, παραμένουν ανοιχτές όλον τον χρόνο και πολύ πρόσφατα γιόρτασαν τον μισό αιώνα ζωής τους. Είναι αγαπημένος τόπος συνάντησης ντόπιων και επισκεπτών στο λιμάνι, για καλό καφέ και χειροποίητες πίτες, λουκουμάδες και άλλες νοστιμιές.
Οι τοπικές γεύσεις φανερώνουν πολλά για την καθημερινότητα του νησιού. Οι λιαστές ντομάτες στεγνώνουν στον ήλιο και αποθηκεύουν κατακόκκινες μπουκιές καλοκαιριού για τον χειμώνα. Οι περίφημες τηνιακές αγκινάρες διατηρούνται σε γυάλες με ελαιόλαδο, ξίδι και λεμόνι. Τα μπαρμπούνια σαβόρο μαγειρεύονται με τη χαρακτηριστική σάλτσα από σκόρδο, δενδρολίβανο και πετιμέζι. Το σκόρδο είναι ο αδιαμφισβήτητος πρωταγωνιστής, στα βραστά, στα τουρσιά, στα φασολάκια, ακόμη και στα σκορδομακάρονα, ένα πιάτο όσο απλό τόσο και αντιπροσωπευτικό του νησιού, ένα πολύ νόστιμο νηστίσιμο φαγάκι με σάλτσα από σκόρδο και πελτέ ντομάτας που σερβίρεται παραδοσιακά με κριθαρένιο παξιμάδι αντί για τυρί.
Γυρίζω από το νησί έχοντας ανάψει τα λιγοστά, πολύτιμα κεράκια μου στην Παναγία, παραγγελίες συγγενών και φίλων που περιμένουν μια μικρή φλόγα να θερμάνει όλες τις ευχές και τις προσδοκίες τους. Το μόνο που εύχομαι πάντοτε στην Τήνο είναι να μπορώ, όσο ζω, να της επιστρέφω. Κάθε εποχή.
Διαβάστε ακόμα:
Στον Πύργο της Τήνου μια τέχνη διατηρείται ακόμα ζωντανή
«Εδώ ανακάλυψα τον ρυθμό της ζωής»: Η Τήνος της χορογράφου, Γεωργίας Ράπτη
Τήνος: Το νησί με τα ομορφότερα χωριά των Κυκλάδων που προσφέρεται για εξερευνήσεις και μετά το καλοκαίρι
