Τα κυκλαδίτικα πανηγύρια έχουν κάτι ξεχωριστό, κάτι που δύσκολα θα συναντήσετε αλλού. Η παραδοσιακή μουσική με λαούτα, βιολιά και τσαμπούνες σας παρασύρει, το φαγητό είναι φτιαγμένο με μεράκι, το ρακί και το κρασί ρέουν γενναιόδωρα και η ατμόσφαιρα σας καλεί να μπείτε στον χορό, ακόμη κι αν βρεθήκατε εκεί χωρίς διάθεση. Όσο κι αν αυτή η εικόνα περιγράφει ένα πανηγύρι στις Κυκλάδες, δεν αποτυπώνει πλήρως την εμπειρία ενός σιφνέικου γλεντιού.
Στο δυτικό άκρο των Κυκλάδων, εκεί όπου το Αιγαίο ανοίγει στον ορίζοντα της Μεσογείου, η Σίφνος στέκει σαν ήρεμο προπύργιο της κυκλαδίτικης ταυτότητας. Απομονωμένη όσο χρειάζεται, αλλά ποτέ αποκομμένη, διατηρεί την αυθεντικότητά της χωρίς περιττή προβολή. Σας αποκαλύπτει τις ομορφιές της με τον δικό της ρυθμό, αφήνοντάς σας να την ανακαλύψετε αργά. Και οι λόγοι είναι πολλοί: ο σεβασμός στην παράδοση, οι τέχνες που εξακολουθούν να ανθίζουν, η γαστρονομία που ξεχωρίζει και η αρχοντιά που διαπερνά κάθε οικισμό.
Θα συναντήσετε κάτασπρα σπίτια σε άγονες πλαγιές με φόντο το απέραντο μπλε, που αντανακλούν το φως του ήλιου και αποτυπώνουν την ταυτότητα των Κυκλάδων. Εδώ, όμως, δεν υπάρχει μια κοινότοπη «Χώρα», αλλά η Απολλωνία, η καρδιά του νησιού. Κι αν περιηγηθείτε λίγο πιο προσεκτικά, θα ανακαλύψετε περισσότερες από 230 εκκλησίες διάσπαρτες στη Σίφνο, σαν ήσυχοι «φρουροί» μιας καθημερινότητας που σέβεται τη μνήμη του νησιού.
Συνήθως, κάθε τέλος άνοιξης και σίγουρα στην καρδιά του καλοκαιριού, όλο και κάποια από τις 235 και πλέον εκκλησίες και ξωκλήσια της Σίφνου θα γιορτάζει. Αν και ο αριθμός των ναών που έχουν καταγραφεί φτάνει επισήμως τους 235, η τοπική παράδοση μιλά για 365, μία για κάθε ημέρα του χρόνου. Ένας αριθμός που, είτε κυριολεκτικά είτε συμβολικά, φανερώνει τη βαθιά σύνδεση των κατοίκων με την πίστη, τη γη και τη μνήμη.
Στη Σίφνο, κάθε εκκλησία γιορτάζει. Χειμώνα καλοκαίρι. Η εποχή δεν είναι πρόβλημα. Μπορεί να πρόκειται για την εκκλησία ενός χωριού με λιγοστούς κατοίκους ή για ένα απομακρυσμένο ξωκλήσι στην ερημιά, αυτό όμως δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι δεν θα γίνει το πανηγύρι του. Αν ένας ανθρωπολόγος σχολίαζε αυτή τη διαφορετική παράδοση, θα έλεγε ότι οι Σιφνιοί διατηρούν ισχυρούς δεσμούς με τον τόπο τους και δεν επιτρέπουν σε κανένα του σημείο να χαθεί στη λήθη της ιστορίας.
Πέρα από αυτή την ιδιαιτερότητα, στη Σίφνο ισχύει και ένα ακόμη παράδοξο. Με εξαίρεση την εικόνα της Παναγίας της Χρυσοπηγής, ίσως της σημαντικότερης του νησιού, καμία άλλη εικόνα των αγίων που γιορτάζουν δεν βρίσκεται στον αντίστοιχο ναό. Με άλλα λόγια, οι εικόνες λείπουν. «Πού είναι, δηλαδή;», θα αναρωτηθεί κανείς απολύτως δικαιολογημένα.
Η εικόνα βρίσκεται στο σπίτι του πανηγυρά, όπως λέγεται στη σιφνέικη διάλεκτο ο άνθρωπος που έχει αναλάβει να διοργανώσει το πανηγύρι του ναού για τη συγκεκριμένη χρονιά. Με άλλα λόγια, οι εικόνες επιστρέφουν μία φορά τον χρόνο στον ναό στον οποίο ανήκουν, για τη γιορτή, και τις υπόλοιπες 364 ημέρες φιλοξενούνται στο σπίτι της οικογένειας που έχει αναλάβει την ευθύνη του πανηγυριού.
Κατά την παράδοση, η οικογένεια που θα εκδηλώσει ενδιαφέρον να αναλάβει το πανηγύρι, παραλαμβάνει την εικόνα στο σπίτι της, όπου κι αν βρίσκεται αυτό, από τη Θεσσαλονίκη ως την Καλαμάτα, και όταν φτάσει ο καιρός της γιορτής, την επιστρέφει στο νησί για τον καθιερωμένο εσπερινό.
Ωστόσο, η φιλοξενία μιας εικόνας δεν είναι απλή υπόθεση. Υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες που πρέπει να τηρούνται με ευλάβεια. Τοποθετείτε την εικόνα στο καλύτερο δωμάτιο του σπιτιού, πάνω σε κεντητό μαξιλάρι, με δύο κηροπήγια δεξιά και αριστερά της και με ένα καντήλι που μένει διαρκώς αναμμένο. Κάθε πρωί και βράδυ τη θυμιατίζετε, διαβάζετε παρακλήσεις στις γιορτές και κάθε πρωτομηνιά κάνετε αγιασμό με ιερέα. Επίσης, αναλαμβάνετε και τη συντήρησή της σε περίπτωση φθορών.
Μετά την επιστροφή της εικόνας στον ναό και την εκκλησιαστική λειτουργία, ξεκινά το γλέντι κι εκεί είναι που όλα παίρνουν ζωή. Στα μεγάλα τραπέζια που στήνονται έξω από την εκκλησία, σας περιμένουν ρεβιθάδα από ντόπια ρεβίθια, πατατάτο με τοπικά κρέατα, σαλάτες με κάπαρη, μυρωδικά και τυριά της Σίφνου, κοκκινιστό με μακαρόνια, τυροκαυτερή και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς από την σιφνέικη κουζίνα.
Αν το πανηγύρι συμπίπτει με περίοδο νηστείας, οι πανηγυράδες φροντίζουν ώστε το τραπέζι να ακολουθεί τις παραδόσεις: ψάρια, θαλασσινά, ταραμοσαλάτα, ρεβιθοκεφτέδες και πιάτα χωρίς φέτα ή άλλα γαλακτοκομικά, πάντα συνοδευμένα από άφθονο κρασί.
Κι εκεί, ανάμεσα στις κουβέντες, τις ευχές και τα γεμάτα ποτήρια, ακούγεται το πρώτο γρατζούνισμα στο βιολί. Το λαούτο ακολουθεί, το ίδιο και οι πρώτες φιγούρες στον χορό. Σιγά σιγά ο κύκλος μεγαλώνει, μέχρι που γίνεται ένα με τη νύχτα και συνεχίζει ώσπου να χαράξει ο ήλιος στον ορίζοντα του Αιγαίου.
Μερικά πανηγύρια που αξίζει να γνωρίζετε:
14 Αυγούστου: Εσπερινός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου -γιορτάζουν πολλά αφιερωμένα στη χάρη της μοναστήρια και εξωκλήσια σε όλη τη Σίφνο
28 Αυγούστου: Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου (Αποτομή της Τιμίας Κεφαλής), στο Φάρο και στο Μαύρο Χωριό
31 Αυγούστου: Αγίου Συμεών στις Καμάρες
5 Σεπτεμβρίου: Αρχαγγέλου Μιχαήλ (Ταξιάρχη) στο Βαθύ
6 Σεπτεμβρίου: Αγίου Σώζοντος στον Άι Σώστη
8 Σεπτεμβρίου: Γενέθλιο της Θεοτόκου, στην Ιερά Μονή της Βρύσης στα Εξάμπελα
13 Σεπτεμβρίου: Ύψωση του Τιμίου Σταυρού (εορτάζεται προεόρτια) στο Φάρο και στη Χώνη
14 Σεπτεμβρίου: Αγίου Νικήτα στο Σελάδι
Διαβάστε ακόμα:
Best of Σίφνος: Γραφικά χωριά, απίστευτες παραλίες και ιδιαίτερες γεύσεις
Σίφνος: 10 επιλεγμένες προτάσεις για διαμονή στο στολίδι των Κυκλάδων
Σίφνος: Η αποθέωση της ανεμελιάς και της πληρότητας σε ένα νησί που τα έχει όλα
