Η ομίχλη αγκαλιάζει τις κορυφές των Τζουμέρκων καθώς ο δρόμος σκαρφαλώνει προς τα Πράμαντα. Εδώ, στην καρδιά της Ηπείρου, η γη υψώνεται σε απότομες ορθοπλαγιές και σχηματίζει μια από τις πιο απόκρημνες ορεινές περιοχές της χώρας.
Στα 840 μέτρα, το χωριό στέκει αμφιθεατρικά στην αγκαλιά της Στρογγούλας, μιας κορυφής που φτάνει τα 2.112 μέτρα. Ο τόπος αυτός απευθύνεται σε όσους αναζητούν την αυθεντική ψυχή του ελληνικού βουνού, εκεί όπου η φύση επιβάλλει ακόμη τους δικούς της ρυθμούς και η ανθρώπινη παρουσία διαπραγματεύεται καθημερινά την αντοχή της. Η Αλπική ορογένεση, η γεωλογική διαδικασία που διαμόρφωσε τη λεκάνη της Μεσογείου πριν από εκατομμύρια χρόνια, άφησε εδώ το ίχνος της στις απότομες ασβεστολιθικές κορυφές και στα φαράγγια. Ο Άραχθος, ο ποταμός που διασχίζει τα βουνά, έχει χαράξει για χιλιάδες χρόνια το δικό του πέρασμα, δημιουργώντας ένα από τα εντυπωσιακά φαράγγια της Ελλάδας.
Τρία χιλιόμετρα από το χωριό η γη φυλάει ένα μυστικό. Το Σπήλαιο Ανεμότρυπα ανακαλύφθηκε το 1960 από δύο νέους που παρατήρησαν ένα δυνατό ρεύμα αέρα να βγαίνει από μια σχισμή στον βράχο. Αυτή η ανάσα της γης πρόδιδε την ύπαρξη ενός μεγάλου υπόγειου συστήματος. Ήταν η εποχή που η σπουδαία Ελληνίδα σπηλαιολόγος και επίτιμη πρόεδρος της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας, Άννα Πετροχείλου, επισκεπτόταν την περιοχή στα βόρεια Τζουμέρκα. Ο τότε πρόεδρος ανέθεσε στους δύο τολμηρούς νέους, τον Αποστόλη Λάμπρη και τον Γιώργο Καρακώστα, να διανοίξουν τη στενή σχισμή από όπου έβγαινε ο δροσερός αέρας, ώστε να διερευνηθεί το εσωτερικό. Έρποντας και χωρίς τα στοιχειώδη μέσα, κατάφεραν να φτάσουν σε ένα ευρύ κοίλωμα και αντίκρισαν πρώτοι μια ομορφιά σχεδόν απόκοσμη.
Σήμερα, περπατώντας στο εσωτερικό του σπηλαίου, ανάμεσα σε σταλαγμίτες που μοιάζουν με παραπετάσματα και σταλακτίτες χρωματισμένους από οξείδια σιδήρου, συνειδητοποιείς ότι βρίσκεσαι σε έναν ζωντανό οργανισμό. Στο κατώτερο επίπεδο, ένας υπόγειος ποταμός εξακολουθεί να διαβρώνει τον βράχο, σχηματίζοντας έναν μικρό καταρράκτη πριν χαθεί ξανά στο σκοτάδι.
Τα Πράμαντα περιβάλλονται από το Εθνικό Πάρκο Τζουμέρκων, μια περιοχή που λειτουργεί ως καταφύγιο για μερικά από τα πιο σπάνια είδη της ευρωπαϊκής πανίδας. Η καφέ αρκούδα κινείται αθόρυβα μέσα στα δάση της κεφαλληνιακής ελάτης, ενώ τα αγριόγιδα κινούνται με άνεση σε βράχια που μοιάζουν απάτητα. Ο λύκος, το διαχρονικό σύμβολο του ορεινού τοπίου, ρυθμίζει τους πληθυσμούς των φυτοφάγων και διατηρεί την εύθραυστη ισορροπία του οικοσυστήματος.
Ανεβαίνοντας προς τη Στρογγούλα, το τοπίο αλλάζει απότομα. Τα δάση υποχωρούν και δίνουν τη θέση τους σε λιβάδια όπου κρύβονται βοτανικοί θησαυροί, ενδημικά φυτά που δεν συναντώνται πουθενά αλλού στον κόσμο. Από την κορυφή η θέα απλώνεται πάνω από την Πίνδο και φτάνει μέχρι το Ιόνιο.
Στην πλατεία του χωριού η Βρύση του Αράπη αφηγείται τη δική της ιστορία. Κατασκευασμένη το 1887, ο κρουνός της φέρει τη μορφή ανθρώπινης κεφαλής. Σύμφωνα με μια εκδοχή, απεικονίζει έναν Οθωμανό φοροεισπράκτορα που είχε τον έλεγχο της περιοχής. Η παρουσία του εδώ, με το νερό να τρέχει αδιάκοπα από το στόμα του, μπορεί να συμβολίζει την υποταγή του κατακτητή στις ανάγκες του χωριού ή έναν τρόπο εξορκισμού του φόβου. Η βρύση αποτελεί δείγμα της πέτρινης τέχνης των Πραμαντιωτών μαστόρων, που για αιώνες ταξίδευαν σε όλη την Ήπειρο και πέρα από αυτή, χτίζοντας γεφύρια, εκκλησίες και αρχοντικά.
Η πέτρα εδώ κουβαλά και πιο σκοτεινές μνήμες. Το φθινόπωρο του 1943, γερμανικά στρατεύματα πυρπόλησαν το χωριό κατά τη διάρκεια εκκαθαριστικών επιχειρήσεων εναντίον των ανταρτών. Οι κάτοικοι διέφυγαν στα δάση και τις σπηλιές της Στρογγούλας για να αντέξουν τον χειμώνα. Όταν επέστρεψαν ανοικοδόμησαν τον τόπο τους με τις πέτρες των καμένων σπιτιών.
Οι γεύσεις της επιβίωσης
Η κουζίνα των Πραμάντων καθρεφτίζει τη σχέση του τόπου με τη γη. Η κρεατόπιτα, με βραστό κρέας, ρύζι και μυρωδικά ανάμεσα σε χοντρά χειροποίητα φύλλα, είναι το φαγητό της γιορτής. Η μπατσαριά, μια απλή αλλά πεντανόστιμη πίτα με χυλό καλαμποκιού και άγρια χόρτα, μαρτυρά την ευφάνταστη χρήση των λιγοστών διαθέσιμων υλικών. Το τσαλαφούτι, ένα μαλακό τυρί με υφή γιαουρτιού που παράγεται από πρόβειο γάλα, θεωρείται ο λευκός χρυσός της περιοχής. Τους καλοκαιρινούς μήνες, όταν τα κοπάδια βόσκουν στα αλπικά λιβάδια, το γάλα γίνεται πιο πυκνό και πλούσιο, χαρίζοντας στο τυρί τη χαρακτηριστική του βουτυράτη γεύση.
Το Καγκελάρι
Την ημέρα του Πάσχα ή στο πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής τα Πράμαντα ζωντανεύουν με έναν χορό που δεν μοιάζει με κανέναν άλλο. Το Καγκελάρι χορεύεται χωρίς μουσικά όργανα. Μόνο οι φωνές των χορευτών και ο ήχος των βημάτων δίνουν τον ρυθμό. Οι άντρες τραγουδούν τους στίχους και οι γυναίκες τους επαναλαμβάνουν, δημιουργώντας μια αντιφωνία που απλώνεται στο βουνό. Πιασμένοι σταυρωτά, οι χορευτές σχηματίζουν μια αλυσίδα που διπλώνει και ξεδιπλώνεται σε σπειροειδή σχήματα.
Η παράδοση θέλει τον χορό να λειτουργούσε ως μέσο κρυφής συνεννόησης κατά την Τουρκοκρατία. Ένας τρόπος να μετρούν οι Έλληνες τους διαθέσιμους άντρες για μάχη, χωρίς να κινήσουν υποψίες. Σήμερα το Καγκελάρι υπενθυμίζει την αντοχή ενός τόπου και τη μνήμη που επέλεξε να κρατηθεί ζωντανή.
Επιστροφή στη φύση
Για τον σύγχρονο ταξιδιώτη τα Πράμαντα προσφέρουν κάτι σπάνιο. Την ευκαιρία να βιώσετε τη φύση στην πιο άγρια μορφή της. Η ανάβαση στη Στρογγούλα είναι απαιτητική, περίπου τρεις ώρες σε απότομες κλίσεις και βραχώδες έδαφος, όμως η θέα από την κορυφή ανταμείβει κάθε προσπάθεια. Ο καταρράκτης Κεφαλόβρυσο, ένας από τους πιο επιβλητικούς της περιοχής, προσφέρει μια πιο ήπια διαδρομή, με το μονοπάτι να διασχίζει πυκνά ελατοδάση.
Ο Άραχθος, από την άλλη, καλεί σε έναν διαφορετικό τύπο περιπέτειας. Το rafting από τη Γέφυρα Πολιτσάς μέχρι το ιστορικό Γεφύρι της Πλάκας διαρκεί περίπου δύο ώρες, περνώντας μέσα από ένα στενό φαράγγι με βραχώδεις πλαγιές που υψώνονται εντυπωσιακά γύρω σου. Το πέρασμα κάτω από το μονότοξο γεφύρι, το μεγαλύτερο των Βαλκανίων, αποτελεί τη φυσική κορύφωση της διαδρομής. Φεύγοντας από τα Πράμαντα, παίρνετε μαζί σας την αίσθηση ενός τόπου που κατάφερε να κρατήσει την ταυτότητά του.
Διαβάστε ακόμα:
Σαββατοκύριακο στην καρδιά των Τζουμέρκων -Μία διήμερη απόδραση στην άγρια φύση της Ηπείρου
Ο επίγειος «ορεινός παράδεισος» της Ηπείρου
Το αρχοντικό που έγινε ξενώνας: Δύο αδέρφια έδωσαν νέα πνοή στο σπίτι των παππούδων τους στο Καλέντζι Ιωαννίνων
