Από τη Βαμβακού στις Καρυές και τον Άγιο Πέτρο, ένα οδοιπορικό 20 χιλιομέτρων που συμπυκνώνει την ιστορία, τη φύση και την αναγέννηση της ορεινής Ελλάδας. Στα 903 μέτρα υψόμετρο, κάπου στις πλαγιές του Πάρνωνα, το αδιανόητο συμβαίνει. Παιδικές φωνές. Καθισμένος στο «Βουρέικο», το εστιατόριο-καφέ που κάποτε ήταν παλιό σπίτι στη Βαμβακού Λακωνίας, ακούω έναν ήχο που αυτό το χωριό είχε να ακούσει τρεις δεκαετίες: παιδιά που παίζουν. Δίπλα μου, μια ομάδα νέων συζητά με ενθουσιασμό για κάποιο startup project. Στην πάνω γειτονιά του χωριού, βλέπω το ανακαινισμένο παλιό σχολείο που τώρα στεγάζει το V.Lab, ένα εργαστήριο τεχνολογίας. Αυτό δεν είναι το συνηθισμένο σκηνικό ενός ελληνικού ορεινού χωριού το 2025.
Το 2019, η Βαμβακού είχε μόλις εννέα μόνιμους κατοίκους. Ήταν ένα από τα εκατοντάδες ελληνικά χωριά που σβήνουν αθόρυβα, αφήνοντας πίσω μόνο πέτρινα σπίτια και μνήμες. Μέχρι που πέντε φίλοι με ρίζες στον τόπο, αποφάσισαν να δοκιμάσουν κάτι διαφορετικό. Με την αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, ο μεγαλοευεργέτης Σταύρος Νιάρχος καταγόταν από εδώ, ξεκίνησε η πρωτοβουλία «Vamvakou Revival».
«Δεν θέλαμε να φτιάξουμε ένα μουσείο», μου εξηγεί ένας από τους ντόπιους. «Θέλαμε να δημιουργήσουμε έναν ζωντανό οργανισμό». Το μοντέλο δεν βασίζεται μόνο στον τουρισμό. Στοχεύει στην πραγματική βιωσιμότητα: καινοτομία, αγροδιατροφή, πολιτισμός, επιχειρηματικότητα. Δημιουργήθηκε το Vamvakou Incubator, μια θερμοκοιτίδα νεοφυών επιχειρήσεων. Ψηφιακοί νομάδες άρχισαν να εγκαθίστανται. Νέες οικογένειες ήρθαν.
Και μετά, το ορόσημο: γεννήθηκε το πρώτο παιδί στο χωριό μετά από τριάντα χρόνια. Ακολούθησαν κι άλλα. Το σχολείο άνοιξε ξανά. Σήμερα, η Βαμβακού έχει 30 κατοίκους. Δεν ακούγονται αρκετοί, μέχρι να σκεφτείς ότι ήταν εννέα. Τελειώνω τον καφέ μου. Ο δρόμος με περιμένει. Είκοσι δύο χιλιόμετρα μόνο μέχρι τον Άγιο Πέτρο Αρκαδίας, αλλά μέσα σε αυτή τη διαδρομή συμπυκνώνονται αιώνες ελληνικής ιστορίας.
Το μπαλκόνι του Ταϋγέτου
Ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος κινείται, σκαλίζοντας τη δυτική πλευρά του Πάρνωνα. Και ξαφνικά, σε μία στροφή, το τοπίο ανοίγει. Στέκομαι στη θέση Λογγούς. Μπροστά μου, η Λακωνική πεδιάδα απλώνεται σαν ανάγλυφος χάρτης. Και στο βάθος, σχεδόν θεατρικά απότομος, ο Ταΰγετος υψώνεται σαν ένας γιγάντιος, πριονωτός τοίχος. Η σιωπηλή αντιπαράθεση δύο μυθικών βουνών, με τον Ευρώτα να κυλά σιωπηλός ανάμεσά τους.
Λίγα χιλιόμετρα ψηλότερα, η Βαρβίτσα με υποδέχεται στα 1.200 μέτρα, το ψηλότερο χωριό της Λακωνίας. Η ατμόσφαιρα εδώ είναι διαφορετική. Λιγότερη οργανωμένη δραστηριότητα, περισσότερη ακατέργαστη μεγαλοπρέπεια. Η κεντρική πλατεία είναι ένα μπαλκόνι με αιωνόβια πλατάνια, βρύσες με παγωμένο νερό και μια θέα που προκαλεί ίλιγγο.
Στο κέντρο της πλατείας δεσπόζει το άγαλμα του Καπετάν Ζαχαριά Μπαρμπιτσιώτη. Γεννήθηκε εδώ το 1759, και στα 18 του είχε ήδη συγκροτήσει δικό του «ασκέρι» κλεφτών. Έγινε αρχιστράτηγος των κλεφτών στα προεπαναστατικά χρόνια, δημιούργησε την Αρματολική Ομοσπονδία του Μοριά, πολέμησε Τούρκους και Αλβανούς, κυνήγησε και κυνηγήθηκε.
Το βλέμμα του αγάλματος δεν είναι τυχαίο. Διασχίζει τον κάμπο και καρφώνεται απέναντι, στον Ταΰγετο, εκεί όπου βρισκόταν το κύριο πεδίο δράσης του, η άγρια Μάνη. Η θέα από τον Πάρνωνα προς τον Ταΰγετο είναι η ίδια η οπτικοποίηση του προεπαναστατικού αγώνα: το βλέμμα του κλέφτη από το ορμητήριο προς τον στόχο και το τελικό καταφύγιο. Σε λίγα χιλιόμετρα, έχω ταξιδέψει από το μέλλον της ορεινής Ελλάδας στο ηρωικό παρελθόν της.
Στο δρυοδάσος
Αφήνοντας το μπαλκόνι της Βερβίτσας, η πανοραμική θέα κλείνει. Ο δρόμος γίνεται φιδωτός, και κινείται στην καρδιά του βουνού. Το τοπίο αλλάζει συνεχώς, σαν ένα μωσαϊκό που ανασυντίθεται σε κάθε στροφή. Πρώτα, οι πυκνές συστάδες Κεφαλληνιακής Ελάτης. Το φως φιλτράρεται, παίρνοντας μια σμαραγδένια απόχρωση. Η μυρωδιά του ρετσινιού γεμίζει το αυτοκίνητο. Μετά, η Μαύρη Πεύκη, ένα δέντρο που αντέχει τα πάντα, ξηρασία, παγετό, υψόμετρο, δημιουργώντας δάση που αναπτύσσονται από τα 500 έως τα 1.600 μέτρα.
Καθώς πλησιάζω στις Καρυές, το σκηνικό αλλάζει ξανά. Μπαίνω στο βασίλειο της καστανιάς. Τα μεγάλα καστανοδάση απλώνονται στις πλαγιές. Αν ήταν φθινόπωρο, θα άκουγα τον χαρακτηριστικό ήχο: κάστανα που πέφτουν από τα δέντρα, αγκαθωτοί καρποί που κουτρουβαλούν τις πλαγιές, παρασύροντας φύλλα και πέτρες.
Και τέλος, η Δρυς. Η βελανιδιά. Οι Καρυές περιβάλλονται από ένα πυκνό δρυοδάσος, τόσο όμορφο που το τοπικό δίκτυο μονοπατιών «Caryatides Trails» του αφιερώνει ολόκληρη διαδρομή, το «Μονοπάτι της Βελανιδιάς». Στη διαδρομή αυτή, οι πεζοπόροι συναντούν την «βασίλισσα του δάσους», την περίφημη βελανιδιά του Αη Θανάση, ένα δέντρο αιώνων.
Το δάσος του Πάρνωνα δεν είναι άγρια, ανέγγιχτη φύση. Είναι ένα βαθιά πολιτισμικό τοπίο. Οι καστανεώνες είναι ουσιαστικά οπωρώνες, πηγή πλούτου για αιώνες. Τα δρυοδάση διατηρήθηκαν για τη βόσκηση και τα βελανίδια. Τα πεύκα για την ξυλεία. Οδηγώντας μέσα από αυτό το δάσος, διασχίζω την οικονομική ιστορία του βουνού.
Καρυές: Στον ίσκιο των Καρυάτιδων
Φτάνω στις Καρυές στα 950 μέτρα, και η αίσθηση είναι αυτή του «κέντρου». Αυτή είναι η πατρίδα των Καρυάτιδων. Στην είσοδο του χωριού, με υποδέχεται ένα αντίγραφο του τμήματος του Ερεχθείου της Ακρόπολης, εγκαινιασμένο το 1983. Οι έξι μαρμάρινες μορφές στέκονται εδώ, στον τόπο που γεννήθηκε ο μύθος τους. Οι «Κόρες των Καρυών» ήταν παρθένες ιέρειες που χόρευαν κάθε χρόνο στα «Καρυάτεια», λατρευτικούς χορούς προς τιμήν της Άρτεμης της Καρυάτιδας. Η αρμονική τους κορμοστασιά έγινε τόσο περίφημη, που ενέπνευσε τους αρχιτέκτονες της κλασικής Αθήνας και έδωσε το όνομά τους σε μια από τις πιο εμβληματικές αρχιτεκτονικές μορφές του κόσμου.
Κατεβαίνω στην κεντρική πλατεία, την Πλατεία Αγίου Ανδρέα. Είναι πλακόστρωτη, πεζοδρομημένη, χτισμένη σε τρία διακριτά επίπεδα που κατηφορίζουν σαν θεατρικές σκηνές. Το ανώτερο επίπεδο: το Ηρώον με το άγαλμα της Ελευθερίας. Η συλλογική μνήμη. Το μεσαίο: χώρος για γεύμα και παιχνίδι. Το κατώτερο: η καρδιά της κοινωνικής ζωής. Εδώ, κάτω από έναν αιωνόβιο πλάτανο που προσφέρει πλούσιο σκιά, είναι συγκεντρωμένα τα παραδοσιακά καφενεία.
Βρίσκω τον εαυτό μου στο καφενείο «Ο Μέλιος». Ο ιδιοκτήτης, ο Θοδωρής, με υποδέχεται με την αυθεντική ζεστασιά ενός ανθρώπου που βρήκε τον παράδεισό του. Άφησε την επιχείρησή του στον Πειραιά. Η σύζυγός του, η Βούλα, άφησε τον Καναδά. Εγκαταστάθηκαν μόνιμα εδώ. «Εδώ βρήκαμε αυτό που ψάχναμε», λέει, καθώς σερβίρει παραδοσιακό ελληνικό καφέ με πλούσιο καϊμάκι. Στο διπλανό τραπέζι, μια παρέα ντόπιων έχει ξεκινήσει το τελετουργικό του τσίπουρου. Πιάτα με τυριά και ελιές. Γέλια. Η απλότητα που νοσταλγεί κάθε Έλληνας που ζει στην πόλη.
Καθισμένος εδώ, κάτω από τον πλάτανο, συνειδητοποιώ την όμορφη αντίφαση αυτού του τόπου. Οι Καρυές γέννησαν ένα παγκόσμιο σύμβολο κλασικής αρμονίας και υψηλής τέχνης. Αλλά η ζωή του χωριού παραμένει γειωμένη, ρουστίκ, απόλυτα αυθεντική.
Το αρκαδικό τέρμα
Η τελευταία πράξη του οδοιπορικού είναι μια σύντομη διαδρομή 15-20 λεπτών που διασχίζει ένα σημαντικό σύνορο. Αφήνω πίσω μου τη Λακωνία. Περνάω επίσημα στην Αρκαδία. Ο Άγιος Πέτρος Κυνουρίας είναι ένα μεγάλο, παραδοσιακό κεφαλοχώρι, χτισμένο στους ανατολικούς πρόποδες του Πάρνωνα, επίσης στα 950 μέτρα. Με περίπου 1.000 μόνιμους κατοίκους, το χωριό σφύζει από ζωή.
Η εντυπωσιακή κεντρική πλατεία κυριαρχείται από τον επιβλητικό ναό των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Αλλά το πραγματικό ορόσημο κρύβεται στα σοκάκια: ο Πύργος Τρικαλίτη. Ένας τριώροφος οχυρωματικός πύργος, χτισμένος στα τέλη του 17ου ή αρχές του 18ου αιώνα. Πήρε το όνομά του από τον Τούρκο Αγά Τρικαλίτη, από τα Τρίκαλα Κορινθίας, στον οποίο ανήκε κάποτε.
Στέκομαι στην πλατεία και το οδοιπορικό μου αποκαλύπτει το πλήρες νόημά του. Είκοσι χιλιόμετρα. Μια οδήγηση 45 λεπτών. Αλλά μέσα σε αυτή τη διαδρομή συμπυκνώνονται αιώνες. Αυτό το οδοιπορικό στη ραχοκοκαλιά του Πάρνωνα, είναι ένα από τα πιο πυκνά σε νοήματα που μπορεί να κάνει κανείς στην Ελλάδα. Είναι μια διαδρομή που αποδεικνύει ότι τα βουνά δεν είναι εμπόδια. Είναι κιβωτοί που φυλάνε την ιστορία, τη φύση και, όπως αποδεικνύει η Βαμβακού, το ίδιο το μέλλον.
Πρακτικές πληροφορίες
Πώς να φθάσετε: Από την Αθήνα, μέσω Τρίπολης (περίπου 2,5-3 ώρες). Ο δρόμος είναι ασφαλτοστρωμένος σε όλη τη διαδρομή.
Πότε να πάτε: Άνοιξη (Απρίλιος-Ιούνιος) για ανθισμένη φύση. Φθινόπωρο (Σεπτέμβριος-Νοέμβριος) για τα καστανοδάση. (Χειμώνας) για την μοναδική εικόνα της φύσης.
Πού να μείνετε: Παραδοσιακοί ξενώνες στις Καρυές και στον Άγιο Πέτρο. Στη Βαμβακού, ανακαινισμένα παραδοσιακά σπίτια μέσω του Vamvakou Revival.
Μην χάσετε: Το μονοπάτι της Βελανιδιάς στις Καρυές. Την Ιερά Μονή Μαλεβής κοντά στον Άγιο Πέτρο.
Διαβάστε ακόμα:
Οδοιπορικό στον Πάρνωνα: Μια απολαυστική διαδρομή από τη Βαμβακού στον Άγιο Πέτρο
Τα χωριά του Πάρνωνα, o κρυμμένος θησαυρός της Ελλάδας
Σαββατοκύριακο στον Άγιο Πέτρο Αρκαδίας: Ένα ταξίδι στην αυθεντική Ελλάδα
