Οι κορυφαίες εμπειρίες στη Λακωνική Μάνη

Περιήγηση στην πόλη

Περπατώντας στη μεγάλη προκυμαία θα ξεχωρίσετε το εντυπωσιακό οικοδόμημα του 1890 που στεγάζει το δημαρχείο και φιλοξενεί την Αρχαιοελληνική και Βυζαντινή Συλλογή του Αρχαιολογικού Μουσείου. Εκτίθενται ευρήματα από ανασκαφές στην περιοχή του Γυθείου και της Μάνης -όπως ανάγλυφες οστεοθήκες, εγχάρακτες επιγραφές, κεραμικά και γλυπτά των Ρωμαϊκών χρόνων κ.α. Οι σαρκοφάγοι με τις διάφορες παραστάσεις δείχνουν τον πλούτο των ισχυρών της αρχαίας κοινωνίας των Ελευθερολακώνων.

Πίσω από το δημαρχείο, στην πλατεία Π. Βενετσανάκη, βρίσκεται το εμβληματικό κτίριο του Παρθεναγωγείου που χρονολογείται στο 1886 και έχει νεοκλασικά χαρακτηριστικά. Φιλοξενεί το Κέντρο Πολιτισμού του Δήμου Ανατολικής Μάνης, ένα σύγχρονο μουσείο πόλης που αφορά την ιστορία της Μάνης και τους ανθρώπους της. Εκτίθεται πλούσιο αρχειακό και καλλιτεχνικό φωτογραφικό υλικό, μαζί με χειρόγραφα (Τηλ. 27330 23888).

Αφού περάσετε τη μαρίνα του Γυθείου και μια σειρά από καφέ, ζαχαροπλαστεία και εστιατόρια θα φτάσετε απέναντι από το φημισμένο νησάκι της Κρανάης (Μαραθονήσι). Σύμφωνα με τη μυθολογία, εκεί διανυκτέρευσαν η Ωραία Ελένη και ο Πάρις, μετά τη φυγή τους από τη Σπάρτη και πριν από το ταξίδι στην Τροία. Εκεί θα δείτε τον πύργο Τζανετάκη, που πήρε το όνομά του από τον οπλαρχηγό της Επανάστασης Τζανετάκη Γρηγοράκη και κτίστηκε το 1829. Στην άκρη του νησιού υψώνεται ο επιβλητικός φάρος με οκταγωνικό πύργο ύψους 22 μ. που έχει χαρακτηρισθεί ως Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο.

Από την τριγωνική παραλιακή πλατεία του Γυθείου μπορείτε να περιηγηθείτε στους εμπορικούς δρόμους με τα καταστήματα, ή να ανέβετε τα σκαλιά προς τις γειτονιές της πάνω πόλης. Σε μια από αυτές θα βρείτε τον Άγιο Δημήτριο από όπου η θέα στην πόλη και τη θάλασσα είναι καταπληκτική. Το καμπαναριό αναστηλώθηκε στη δεκαετία του ‘80 και η εκκλησία είναι παλαιοχριστιανική βασιλική με εντοιχισμένες ρωμαϊκές επιγραφές. Στο βόρειο τμήμα το Γυθείου στους πρόποδες της ακρόπολης βρίσκεται το θέατρο που κτίστηκε στους Ρωμαϊκούς χρόνους (2ος αιώνας μ.Χ.). Ήταν κατασκευασμένο κυρίως από υπόλευκο μάρμαρο και το κοίλο περιλάμβανε δώδεκα σειρές εδωλίων.

Η πόλη σφύζει από ζωή, ειδικά το καλοκαίρι, και είναι επίκεντρο όλης της περιοχής. Έχει επιχειρήσεις και καταστήματα διαφόρων ειδών, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν αυτά που πουλάνε τοπικά και βιολογικά προϊόντα, όπου θα αγοράσετε ελιές, ελαιόλαδο, μέλι, χειροποίητα σαπούνια, και όσπρια της Μάνης. Μην παραλείψετε να πάρετε λούπινα, όσπρια με μεγάλη θρεπτική αξία που φύονται στην περιοχή από την αρχαιότητα. Στα μαγαζιά με αρτογλυκίσματα θα βρείτε τα νόστιμα λαλάγγια και τις τηγανίδες.

Στο παστελοποιείο-ζαχαροπλαστείο Μανωλάκος, που λειτουργεί από το 1902 διατηρώντας την πολύχρονη οικογενειακή παράδοση, θα αγοράσετε παστέλια σε πολλές και σπάνιες γεύσεις, μαζί με λικέρ, μαστίχες και άλλα προϊόντα. Μεταξύ άλλων θα βρείτε παστέλι μόνο με μέλι, αμυγδάλου, πολύσπορο, με μαστίχα, με goji berry, με σπόρους chia, με πικραμύγδαλο, με φρούτα του δάσους, με πρόπολη Ταϋγέτου, με γύρη Ταϋγέτου, με μαύρο σουσάμι (Βασιλέως Γεωργίου 5 Β, Τηλ: 27330 22278). Το Γύθειο προσφέρει πολλές επιλογές φαγητού -από παραδοσιακές ταβέρνες, ψαροταβέρνες και ουζερί, μέχρι μοντέρνα εστιατόρια μεσογειακής κουζίνας. Εκτός από τα ολόφρεσκα ψάρια και θαλασσινά, δοκιμάστε τη διάσημη γουρουνοπούλα, λουκάνικο Μάνης με πορτοκάλι, σύγλινο, μανιάτικη χορτόπιτα, καθώς και τις μπύρες της Λακωνικής Ζυθοποιίας Σπάρτα που έχει εδώ εγκαταστάσεις.

Υπάρχουν πολλές ξενοδοχειακές μονάδες, στην πόλη αλλά και γύρω της, στην ακτογραμμή των παραλιών που ξεπερνάει τα 43 χλμ. Οι επιλογές είναι πολλές -είτε θέλετε υποδομές, είτε περισσότερη ιδιωτικότητα. Παντού θα απολαύσετε το μπάνιο σας στα γαλαζοπράσινα πεντακάθαρα νερά για τα οποία φημίζεται η Πελοπόννησος.

Οι πιο κοντινές παραλίες στο Γύθειο είναι της Σελινίτσας και η μεγάλη του Μαυροβουνίου, με τη θαυμάσια αμμουδιά, όπου μπορείτε να κάνετε και θαλάσσια σπορ. Και στις δυο υπάρχουν πολλές ξενοδοχειακές μονάδες. Μια φημισμένη παραλία στα βορειοανατολικά είναι της Γλυφάδας, με το σκουριασμένο ναυάγιο του πλοίου «Δημήτριος» που προσάραξε εκεί το 1981.

Κέντρο Πολιτισμού Ανατολικής Μάνης (ΚΠΑΜ)

Γνωρίστε την Μάνη και την πολιτιστική της κληρονομιά με μια επίσκεψη στο σύγχρονο αυτό μουσείο που βρίσκεται στο Γύθειο. Στεγάζεται στο ιστορικό κτίριο του Παλαιού Παρθεναγωγείου στην κεντρική πλατεία της πόλης. Αποστολή του Κέντρου Πολιτισμού είναι να πληροφορήσει τους επισκέπτες για τη μοναδική ταυτότητα της περιοχής και να «ερμηνεύσει» τον ξεχωριστό χαρακτήρα της Μάνης. Παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο οι Μανιάτες προσάρμοσαν τη ζωή τους στον ξεχωριστό αυτό τόπο σε διαφορετικές χρονικές και ιστορικές περιόδους. Στις αίθουσές του φιλοξενείται συλλογή αντικειμένων με ιστορική ή συμβολική αξία.

Θα επισκεφθείτε την αίθουσα τοπικών προϊόντων, όπου μέσα από το φωτογραφικό φακό του Γ. Βουρλίτη και τα αντικείμενα της συλλογής, παρουσιάζονται οι τρόποι διαβίωσης, τα τοπικά προϊόντα και ο τρόπος συλλογής, παραγωγής και επεξεργασίας τους. Η δεύτερη θεματική ενότητα αφορά το νεότερο Γύθειο, το εμπόριο, το λιμάνι, τη μετανάστευση, τους φωτογράφους, τη μουσική ιστορία, τους ποιητές, τη δημοσιογραφία και την εκπαίδευση. Στην αίθουσα τουριστικής προβολής το παρελθόν της Μάνης συνδέεται με το παρόν. Θα ξεναγηθείτε στη περιοχή μέσω μιας διαδραστικής οθόνης αφής και θα ενημερωθείτε για τα αξιοθέατά της -μνημεία, παραλίες, εκκλησίες, σημεία αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, κ.ά.-, τα πολιτιστικά δρώμενα, τις τουριστικές επιχειρήσεις και τη γαστρονομία.

Διεύθυνση: Ηρακλέους 1, στο Γύθειο, Τηλ: 27330 23888

Η Αρεόπολη

«Καρδιά από πέτρα», να ένας ωραίος τίτλος που έχει δοθεί στην Αρεόπολη. Κτισμένη στην είσοδο της Μάνης, πάνω στο βραχώδες ύψωμα που απλώνεται στα πόδια του βουνού Προφήτης Ηλίας του Σαγγιά, έλεγχε τον βασικό οδικό άξονα της νότιας-νοτιοδυτικής Μάνης. Επίνειό της είναι το Λιμένι. Το τοπίο, η αυστηρότητα της πέτρας, τα πυργόσπιτα, τα απομεινάρια των μεγαλιθικών κτισμάτων, μαζί με τις καταπληκτικές -και πολλές- εκκλησίες με τις εξαιρετικής τέχνης τοιχογραφίες, την κάνουν να μοιάζει με επιτομή ολόκληρης της Μάνης.

Η Αρεόπολη, πρωτεύουσα της Μέσα Μάνης, έχει λαμπρή ιστορία -μάλιστα, ήταν γενέτειρα και έδρα της ισχυρής οικογένειας των Μαυρομιχαλαίων. Από αυτήν αναδείχθηκε ως σημαντικότερη προσωπικότητα του τόπου ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, τελευταίος μπέης της Μάνης, οπλαρχηγός και αργότερα πολιτικός. Ο ορειχάλκινος ανδριάντας του δεσπόζει στη μεγάλη κεντρική πλατεία της Αρεόπολης και θυμίζει ότι ο Πετρόμπεης ξεκίνησε την επανάσταση του ‘21 στη γενέτειρά του οκτώ μέρες πριν την επίσημη ημερομηνία έναρξής της, στις 17 Μαρτίου.

Αν αντικρίσεις την Αρεόπολη χειμώνα, ίσως και να αγριευτείς. Το καλοκαίρι η όψη της αλλάζει, οι πλατείες με τις εκκλησίες και τα καλντερίμια φωτίζονται και παίρνουν όψη χαρούμενη χάρη στα χρωματιστά τραπεζοκαθίσματα των καφέ-μπαρ, των μεταμοντέρνων καφενείων, των μεζεδοπωλείων και των εστιατορίων. Οι μουσικές αντηχούν. Οι Έλληνες και ξένοι επισκέπτες προσθέτουν τη ζωντάνια τους στον αυστηρό πέτρινο μικρόκοσμο με τα επιβλητικά πυργόσπιτα που αντικρίζεις -ερειπωμένα ή αναστηλωμένα- σχεδόν σε κάθε καλντερίμι.

Η Αρεόπολη είναι χαρακτηρισμένη ως Παραδοσιακός Διατηρητέος Οικισμός -και δικαίως. Όλα γύρω μαρτυρούν την ακμή της στις πρώτες δεκαετίες του 1800. Σταδιακά επεκτάθηκε προς τα ανατολικά, λαμβάνοντας την όψη κωμόπολης.

Μνημεία της Αρεόπολης

Πύργοι/πυργόσπιτα

-Το φρουριακό συγκρότημα του Στυλιανού Μαυρομιχάλη, με κατοικία, πύργο και τείχος. Είναι από τα σημαντικότερα παραδείγματα οχυρωμένης κατοικίας στη Μάνη.

-Το πυργόσπιτο Κουτράκου κτισμένο στα τέλη 18ου αι. Το χρησιμοποίησαν το 1826 οι Μαυρομιχαλαίοι για να αντιμετωπίσουν την απόβαση του Ιμπραήμ στον γειτονικό Δυρό.

-Ο πύργος του Καπετανάκου. Στο κέντρο του οικισμού, αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της Μανιάτικης αρχιτεκτονικής. Κτίστηκε το 1865, αναστηλώθηκε από τον ΕΟΤ και λειτουργεί ως ξενώνας.

-Ο πύργος Πικουλάκη δίπλα στον ναό του Αγίου Ιωάννη. Έχει κηρυχθεί Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο και λειτουργεί ως μουσείο όπου φιλοξενείται η μόνιμη έκθεση «Ιστορίες Θρησκευτικής Πίστης στη Μάνη». Παρουσιάζει και ερμηνεύει τα εκκλησιαστικά μνημεία, στοιχείο κυρίαρχο στο μανιάτικο τοπίο. Το συγκρότημα είναι χαρακτηριστικό δείγμα οχυρής μανιάτικης κατοικίας. Ανήκε σε μια από τις πιο γνωστές οικογένειες της προεπαναστατικής περιόδου στη Μάνη, που διακρίθηκε για την αγωνιστική της δράση κατά των Τούρκων. Αποτελείται από έναν τριώροφο πύργο με λιακό, ο οποίος είναι και ο παλαιότερος πυρήνα του οικιστικού συνόλου, πυργόσπιτο και ένα μικρότερο δίπατο βοηθητικό οίκημα. Όλα αυτά ενώνονται με εσωτερικούς προαύλιους χώρους. Υπάρχουν πολεμίστρες στα τοιχώματα του πύργου και στέρνες για να εξασφαλίζεται η αυτονομία σε νερό (Τηλ: 27330 29531).

Εκκλησιαστικά μνημεία

-Οι Ταξιάρχες, μητρόπολη της Αρεόπολης, στην πλατεία της 17ης Μαρτίου 1821. Κτίστηκε στο β’ μισό του 18ου αι από τους Μαυρομιχαλαίους και έχει ένα εντυπωσιακό οξυκόρυφο πολυώροφο καμπαναριό του 1836. Είναι το ψηλότερο στη Μάνη και έμβλημα της Αρεόπολης. Η εκκλησία διατηρεί σπουδαία λιθανάγλυφα στην όψη της και διακοσμητικά σύμβολα του ζωδιακού κύκλου -θέμα αγαπητό στη Μάνη, καθώς θεωρείται ένας από τους κρίκους που συνέδεε τον αρχαίο κόσμο με τον χριστιανισμό.

-Ο διπλός ναός της Παναγίας και του Αγίου Χαραλάμπους, στην πλατεία Νιαρχάκου, με τοιχογραφίες του 1869 και ενδιαφέρον βαθμιδωτό καμπαναριό με λιθανάγλυφα.

-Οι μικρές εκκλησίες της Αγίας Τριάδας (προ του 17ου αι.), της Αγίας Κυριακής και του Αγίου Πέτρου, στο παλαιό δυτικό τμήμα της πόλης.

-Ο Άη Γιάννης ο Πρόδρομος (αρχές 18ου αι.) των Μαυρομιχαλαίων, με εξαιρετικές τοιχογραφίες του 1746 και 1868.

-Η Παναγία η Γεωργιάνικη (μέσα 18ου αι.) των Μαυρομιχαλαίων, με λαϊκά λιθανάγλυφα και τέμπλο με αξιόλογες εικόνες.

Στα περίχωρα της πόλης υπάρχει η Παλέρημος με το παλιό μοναστήρι της Κοίμησης που έχει ωραίες τοιχογραφίες. Λίγο πιο πέρα βρίσκεται ένας από τους παλαιότερες οικιστικούς πυρήνες της πόλης, όπως δείχνουν τα κατάλοιπα από μεγαλιθικές κατασκευές.

Η Αρεόπολη απέχει 26 χλμ. από τη Γύθειο.

Το Λιμένι

Τα διάφανα γαλαζοπράσινα νερά κάνουν το φωτογενές ψαροχώρι και επίνειο της Αρεόπολης, να ξεχωρίζει -και είναι ένας από τους πολλούς λόγους που προσελκύει επισκέπτες όλο το καλοκαίρι. Τα παλιά ή νεόκτιστα πέτρινα οικοδομήματα διατηρούν το ύφος της μανιάτικης αρχιτεκτονικής. Μαζί με τις ταβέρνες που φημίζονται για τους θαλασσινούς μεζέδες και τα ολόφρεσκα ψάρια τους, φλερτάρουν με τα βράχια και τη θάλασσα.

Το Λιμένι υπήρξε έδρα και λιμάνι των Μαυρομιχαλαίων. Ο τετραώροφος πύργος τους με τα τοξωτά ανοίγματα, που ονομάζεται «παλάτι», έχει αναστηλωθεί και ξεχωρίζει στο τοπίο. Αποτελεί μάρτυρα της αίγλης που είχε άλλοτε ο οικισμός. Σύμφωνα μάλιστα, με την παράδοση ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης, ο παππούς του Πετρόμπεη, συνάντησε σε μια απόμερη παραλία της περιοχής μια νεράιδα και την παντρεύτηκε. Έτσι εξηγούσαν οι ντόπιοι την μεγάλη ομορφιά των Μαυρομιχαλαίων που τους θεωρούσαν «νεραϊδογέννητους»!

Ένα ακόμη αξιοθέατο είναι το καθολικό της μονής της Παναγίας Βρετής (ή Ευρέτριας). Χρονολογείται στο 1731. Αμέσως μετά το Λιμένι, στο μέσο του όρμου του Οιτύλου, απλώνεται η παραλία της Τσίπας, ή Νέο Οίτυλο, και λίγο βορειότερα βρίσκεται το Καραβοστάσι.

Το περίφημο Ταίναρο

Η χερσόνησος του Ταινάρου (Ακροταίναρο) είναι η τελευταία «φάλαγγα» του μεσαίου «δαχτύλου» της Πελοποννήσου. Καθώς διεισδύει μέσα στη θάλασσα, το ακρωτήρι υπήρξε ένα από τα πιο επίφοβα περάσματα -ειδικά για τα ξύλινα σκάφη της αρχαιότητας. Ο όρμος στα ανατολικά του ακρωτηρίου, το Πόρτο Στέρνες πρόσφερε καταφύγιο στις κακοκαιρίες. Εκεί, βρισκόταν το αρχαίο Ψυχοπομπείο, ο ναός του Ταινάριου (ή Γαιήοχου) Ποσειδώνα και ο οικισμός των Ταιναρίων -ωστόσο το μόνο ορατό σημείο σήμερα είναι το εκκλησάκι των Αγίων Ασωμάτων. Στη δυτική πλευρά του όρμου ξεκινάει και το μονοπάτι για το φάρο του Ταίναρου.

Το Πόρτο Στέρνες πήρε το όνομά του από τα λαξεμένα βράχια του οικισμού των Ταιναρίων, τα οποία οι Μανιάτες ψαράδες θεωρούσαν στέρνες. Το πού βρισκόταν ένα από τα πιο φημισμένα Ψυχοπομπεία της αρχαιότητας, είναι άγνωστο. Μπορεί να ήταν σπηλιά, τρύπα ή θαλάσσιο τούνελ -αλλά κανείς δεν ξέρει. Ορατό είναι μόνο το λαξευτό κανάλι στην ανατολική πλευρά του όρμου, το οποίο, όπως έχει περιγράψει ο Παυσανίας, ακολουθούσαν οι ψυχές στην κάθοδό τους προς τον Άδη. Ωστόσο, η περίφημη σπηλιά του Άδη δεν βρίσκεται εδώ. Εάν ρωτήσετε τους ψαράδες θα σας πουν ότι είναι μια μικρή τρύπα στο βράχο, στη δυτική πλευρά της χερσονήσου.

Στην περιοχή λατρευόταν ο θεός της θάλασσας, στο πασίγνωστο τότε ιερό του Ταινάριου (ή Γαιήοχου) Ποσειδώνα. Με τις πέτρες του φτιάχτηκε το πανάρχαιο εκκλησάκι των Αγίων Ασωμάτων δίπλα στον αρχαίο ναό. Το αρχαίο ιερό βρισκόταν σε σπηλιά-άδυτο, γιατί εδώ ο Ποσειδώνας λατρευόταν ως θεός του Κάτω Κόσμου. Στην παραλία που δένουν οι ψαράδες τις βάρκες τους μπορείτε να ψάξετε για τη μικρή σπηλιά όπου αφήνουν τα σύνεργα του ψαρέματος. Οι μεγαλιθικοί όγκοι που την περιβάλλουν κάνουν πολλούς να υποθέτουν ότι εκεί μπορεί να ήταν τμήμα του ιερού. Ολόγυρα θα δείτε τα λαξεμένα λείψανα αιθουσών και ιερών κτιρίων.

Περπατήστε προς το δυτικό κολπίσκο του όρμου. Χωμένο μέσα στα αμέτρητα λαξεύματα του αρχαίου πωρόλιθου –τα οποία είναι απομεινάρια του οικισμού των Ταιναρίων– θα δείτε ένα όμορφο ολοστρόγγυλο ψηφιδωτό οικίας της ελληνιστικής- ρωμαϊκής εποχής (1ος αι.) που το αποκαλούν «Άστρο της Αριάς».

Το μονοπάτι προς τον φάρο στο Ακροταίναρο

Είναι σηματοδοτημένο, έχει μικρό βαθμό δυσκολίας και ξεδιπλώνεται επάνω στους χαμηλούς σταχτοκίτρινους λόφους του κάβου. Η συνολική απόσταση είναι 2,2 χλμ. (50’ χωρίς στάσεις). Σε όλη τη διάρκεια της πεζοπορίας η θέα στο πέλαγος είναι μαγευτική και ο τόπος είναι γεμάτος ξερολιθιές και χαμηλούς θάμνους, βάτα, ενδημικά φυτά και βότανα όπως θυμάρι και ρίγανη. Χάρη στους ναυτικούς το ακρωτήριο διατηρεί ακόμη το αρχαίο του όνομα Ματαπάς, που προέρχεται από τη δωρική φράση «Μεταπέα άκρα», η οποία χαρακτηρίζει τον κάβο που βρίσκεται ανάμεσα σε δύο κόλπους, τον Λακωνικό και τον Μεσσηνιακό.

Όταν βρεθείτε στον φάρο του Ακροταινάρου, το νοτιότερο άκρο της Ηπειρωτικής Ελλάδας, θα νιώσετε δέος. Κάθε τόσο εμφανίζονται στο πέλαγος μεγάλα φορτηγά πλοία και τάνκερ -άλλωστε ο Ματαπάς είναι από τα πιο πολυσύχναστα περάσματα της Μεσογείου. Όπως ξέρουν πολύ καλά οι καπετάνιοι, σε απόσταση 62 ν. μ. από το ακρωτήριο βρίσκεται βαθύτερο σημείο της Μεσογείου, μια άβυσσος 4.850 μ.!

Ο διάσημος φάρος υψώνεται στα 25 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας. Κομψός και επιβλητικός, έχει ύψος 16 μ. Κατασκευάστηκε από το Γαλλικό Ναυτικό το 1882, ανακαινίστηκε το 1930 και το 1950 και έχει εμβέλεια 22 ναυτικά μίλια.

Info

Στη διαδρομή αυτή δεν θα βρείτε σκιές, οπότε αν είναι καλοκαίρι θα πρέπει να περπατήσετε νωρίς το πρωί.

Βάθεια, η καλλονή της Λακωνικής Μάνης

70 πυργόσπιτα, 4 εκκλησίες, 2 πολεμόπυργοι -και όλα αυτά σε μόλις 14 στρέμματα. Αυτή είναι η Βάθεια, μια καρτ ποστάλ από το παρελθόν που όταν την αντικρίζεις στη δύση του ήλιου προκαλεί συγκίνηση και δέος. Τα περισσότερα κτίσματα ανήκουν στις οικογένειες των Μιχαλακιάνων, των Λαγουδιάνων, των Καλλιδωνιάνων και των Καραμπατιάνων. Κατασκευάστηκαν μεταξύ 1840-1900, αλλά σταδιακά άρχισαν να εγκαταλείπονται λόγω μιας βεντέτας που κράτησε 40 χρόνια και είχε 100 νεκρούς -την κατέγραψε, μάλιστα, κατά την περιήγησή του στη Μάνη ο Άγγλος συνταγματάρχης Γουίλιαμ Ληκ.

Λένε πως τον 19ο αιώνα, στην περίοδο ακμής της Βάθειας, εκεί ζούσαν περίπου 300 άνθρωποι. Πώς; Επισήμως με την κτηνοτροφία και τις ελιές. Ανεπίσημα, με την πειρατεία. Το 1975, με πρωτοβουλία του τότε υπουργού Πολιτισμού Τζανή Τζανετάκη, η Βάθεια αναγνωρίστηκε ως Διατηρητέος Οικισμός. Ο ΕΟΤ ανέλαβε να ανακαινίσει μερικά από τα πυργόσπιτά της διαμορφώνοντας 6 ξενώνες δυναμικότητας 40 κλινών. Όσοι είχαν την τύχη να μείνουν εκεί μιλούν για μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα.

Σταδιακά οι ξενώνες πέρασαν στους αρχικούς ιδιοκτήτες τους, ή εγκαταλείφθηκαν. Σήμερα κάποιοι από αυτούς λειτουργούν ως χώροι φιλοξενίας.

Η Βάθεια απέχει 2 χλμ. από τη θάλασσα και 30 χλμ. από την Αρεόπολη.

Το σπήλαιο του Διρού (Βλυχάδας)

Βρίσκεται στον ομώνυμο όρμο των δυτικών παραλίων της Μάνης και θεωρείται ένα από τα σπουδαιότερα του είδους του στον κόσμο. Απολαύστε την 1500 μ., κυρίως λιμναία και στο τέλος χερσαία, διαδρομή (25’) θαυμάζοντας τον απίστευτα όμορφο σταλακτιτικό και σταλαγμιτικό διάκοσμο. Μπροστά στα μάτια σας θα περάσουν διαδοχικά ο «Μανδύας του Ποσειδώνα», η «Μεγάλη Θημωνιά», ο «Πέτρινος Κρίνος», τα «Ροζ Διαμερίσματα», οι «Νυφικές Κλίνες των Νεράιδων», η «Θάλασσα των Ναυαγίων» και η «Σοκολατένια Σάλα».

Το σπήλαιο της Βλυχάδας ή Γλυφάδας, είναι αυτό που αποκαλείται του Διρού. Είναι ένας μοναδικός κρυμμένος θησαυρός και ο διάκοσμος που θαυμάζουμε σήμερα χρειάστηκε χιλιάδες χρόνια για να δημιουργηθεί. Το μεγαλύτερο τμήμα του βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια του νερού που φθάνει σε μέγιστο βάθος τα 80 μ. Πήρε το όνομά του από το υφάλμυρο νερό που εκβάλλει στη θάλασσα από τη φυσική είσοδό του: αυτή βρίσκεται στην ακτογραμμή, περίπου 50 μ. δυτικά από τη σημερινή τεχνητή είσοδο που διανοίχθηκε το 1961 όταν αξιοποιήθηκε τουριστικά. Κάτοικοι της περιοχής ανακάλυψαν τις πρώτες αίθουσες του σπηλαίου το 1923 μπαίνοντας από τη φυσική του είσοδο για να βρουν πόσιμο νερό. Η συστηματική εξερεύνηση ξεκίνησε στο 1949, από το διάσημο ζεύγος των σπηλαιολόγων Ιωάννη και Άννας Πετροχείλου της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας.

Οι πληροφορίες που έχουν συγκεντρώσει οι ειδικοί στη διάρκεια ετών εξερεύνησης είναι εντυπωσιακές: Μέσα στο σπήλαιο ανακαλύφθηκαν απολιθωμένα οστά πάνθηρα, ύαινας, λιονταριού, ελαφιού, κουναβιού και το μεγαλύτερο κοίτασμα οστών ιπποπόταμων στην Ευρώπη. Κοντά στη φυσική του είσοδο έχει βρεθεί προϊστορική κεραμική που δείχνει ότι υπήρξε ανθρώπινη παρουσία.
Η αξιοποίησή του σπηλαίου της Βλυχάδας άρχισε το 1958 και άνοιξε για πρώτη φορά στο κοινό το 1967.

Info

Επισκέψεις γίνονται όλο τον χρόνο. Λόγω μεγάλης προσέλευσης, ωστόσο, πριν πάτε συνιστούμε να κλείσετε εισιτήρια ηλεκτρονικά.

Τηλ. 27330 52222-3, www.diros-caves.gr

Το σπήλαιο της Αλεπότρυπας

Βρίσκεται σε απόσταση μόλις 220 μέτρων από το σπήλαιο της Βλυχάδας. Είναι φημισμένο για τους σταλακτίτες του και αποκαλύφθηκε πως ήταν κατοικία ανθρώπων της Νεολιθικής Εποχής. Μέχρι νεοτέρας δεν είναι επισκέψιμο, αξίζει ωστόσο να μάθετε την ιστορία του. Στους αχανείς χώρους του, λοιπόν, κατοικούσαν άνθρωποι από τα μέσα της 6ης χιλιετίας π.Χ. έως το 3200 π.Χ., κάτι που αποδείχθηκε από τα ευρήματα που ήταν -μεταξύ άλλων- ανθρώπινοι σκελετοί και κρανία, μαζί με σκελετούς ζώων.

Ο αρχαιολόγος Γιώργος Παπαθανασόπουλος που έκανε ανασκαφική έρευνα στο σπήλαιο από το 1970, στο βιβλίο του «Νεολιθικός Διρός, Σπήλαιο Αλεπότρυπα», δίνει αναλυτικές πληροφορίες για τη συναρπαστική ιστορία του.

Όπως γράφει, γύρω στις αρχές της 5ης χιλιετίας π.Χ., μια ομάδα ναυτικών παρέπλεε στις ακτές του Μεσσηνιακού κόλπου κατά το ταξίδι της στη Μήλο για να προμηθευτεί οψιδιανό -το πολύτιμο αυτό ηφαιστειογενές και σκληρό υλικό με το οποίο κατασκεύαζαν εργαλεία και όπλα. Η ομάδα βρήκε καταφύγιο από τις θύελλες στον όρμο του Διρού και εγκαταστάθηκε στο σπήλαιο όπου υπήρχε νερό. Με το πέρασμα του χρόνου το σημείο εξελίχθηκε σε σημαντικό εμπορικό κέντρο.

Η αρχαιολογική έρευνα αναγνώρισε τα ίχνη μιας ιεραρχικά οργανωμένης κοινωνίας, η οικονομία της οποίας στηρίχτηκε στη γεωργία, την κτηνοτροφία και το ναυτικό εμπόριο. Τη ζωή της νεολιθικής κοινότητας διέκοψε ο ισχυρός σεισμός του 3200 π.Χ., φράζοντας ερμητικά την είσοδο και αφήνοντας ανέπαφη την Αλεπότρυπα για 5.000 χρόνια. Έως το 1958 που εντοπίστηκε από τους σπηλαιολόγους Γιάννη και Άννα Πετροχείλου. Έκτοτε αποτέλεσε και για τους αρχαιολόγους ένα σπουδαίο πεδίο έρευνας.

Σύμφωνα με τον κ. Παπαθανασόπουλο και τις δύο ακόμη συγγραφείς του τόμου, αρχαιολόγους Βαρβάρα Κατσιπάνου-Μαργέλη και Γεωργία Κουρτέση-Φιλιππάκη, η Αλεπότρυπα ήταν για τη νεολιθική κοινότητα, όχι μόνο κατοικία, αλλά και αποθηκευτικός χώρος, εργαστήριο οικιακών δραστηριοτήτων, χώρος ταφής και λατρευτικών εκδηλώσεων. Περίπου 250 αντιπροσωπευτικά αντικείμενα -χρηστικά αγγεία, αποθηκευτικά πιθάρια, λίθινα και οστέινα εργαλεία, σύνεργα υφαντικής, όπλα, κοσμήματα, φυλακτά- έδωσαν στους ειδικούς πληροφορίες για τη ζωή του νεολιθικού ανθρώπου. Στην Αλεπότρυπα βρέθηκε το μοναδικό, ανάμεσα σε εκατοντάδες, πήλινο αγγείο με τη γραπτή παράσταση τριών ανθρώπινων μορφών.

Το Οίτυλο, το Νέο Οίτυλο και το Καραβοστάσι

Είναι μια περιοχή της Μάνης που αποτελεί από μόνη της προορισμό, καθώς συνδυάζει το εντυπωσιακό άγονο τοπίο με τη μανιάτικη ιστορία και αρχιτεκτονική, τις χαρές της θάλασσας και τις πολύ καλές υποδομές για διαμονή και φαγητό. O μανιάτικος οικισμός του Οιτύλου χαρίζει πανοραμική θέα στον Μεσσηνιακό κόλπο. Είναι κτισμένος σε έναν οχυρό λόφο στα βορειοδυτικά του ομώνυμου όρμου, στη θέση όπου βρισκόταν μυκηναϊκή πόλη. Το σημείο ήλεγχε το πέρασμα προς τη Μεσσηνία και τον κόλπο του Οιτύλου. Στα νεότερα χρόνια ο κόλπος έγινε ορμητήριο πειρατών -ήταν μάλιστα πατρίδα του μυθιστορηματικού ήρωα του Ιουλίου Βερν πειρατή Σακρατίφ, στο βιβλίο του «Το Αιγαίο στις φλόγες»! Το χωριό είναι κτισμένο μέσα στο πράσινο. Τα διώροφα και τριώροφα πέτρινα κτίσματά του πλαισιώνονται από βρύσες και εκκλησίες όπως είναι των Ταξιαρχών, η βυζαντινή εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος και το εκκλησάκι της Παναγίτσας, στο οποίο οδηγεί ένα όμορφο μονοπάτι. Ένα δρομάκι κοντά στο Οίτυλο θα σας φέρει στη μονή Ντεκούλου (ή Δεκούλου) του 16ου αιώνα.

Κάτω από το Οίτυλο βρίσκεται ο παραθεριστικός οικισμός του Νέου Οιτύλου (Τσίπα) με οργανωμένη πλαζ, ξενοδοχεία και ταβέρνες. Στα νοτιοδυτικά του όρμου εντοπίστηκε ναυάγιο πλοίου με αμφορείς -πιθανόν του 1ου αι. π.Χ. Στο βόρειο τμήμα του όρμου του Οιτύλου είναι κτισμένο το Καραβοστάσι, που διαθέτει πολύ ωραία παραλία με πρασινογάλαζα νερά. Τον 17ο αι. οι Μανιάτες πειρατές ανέπτυξαν εδώ έντονη δράση – γι’ αυτό ονομαζόταν και «Μικρό Αλγέρι». Στον όρμο καταλήγει το φαράγγι Μυλολάγκαδο. Με αφετηρία το Καραβοστάσι μπορείτε να το περπατήσετε και να δείτε το σκαμμένο μέσα σε βράχο ξωκκλήσι της Παναγίας της Σπηλιώτισσας. Ένα δεύτερο, λιθόστρωτο, μονοπάτι ανηφορίζει μέχρι το κάστρο της Κελεφάς.

Το κάστρο της Κελεφάς

Φρουρός και προστάτης, υψώνεται στη φυσικά οχυρωμένη θέση του 245 μ. πάνω από τον όρμο του Οίτυλου και το γκρίζο περίγραμμά του δύσκολα διακρίνεται στις πλαγιές του βουνού. Το κάστρο της Κελεφάς, στη νοτιότερη απόληξη της οροσειράς του Ταϋγέτου, μαζί με εκείνα του Πασσαβά στα βορειοανατολικά και της Ζαρνάτας στα βορειοδυτικά, ήλεγχε τα περάσματα στη Μάνη από στεριά και θάλασσα. Η Κελεφά οχυρώθηκε το 1670, ύστερα από συνεννόηση του αρχιπειρατή και πρώτου μπέη της Μάνης Λυμπεράκη Γερακάρη, με τον βεζίρη Αχμέτ Κιουπρουλί, για να προστατεύει το εμπορικό λιμάνι στο Οίτυλο. Ο τελευταίος έστειλε στη Μάνη 6.000 άνδρες από τη Ρούμελη και το κατέλαβε εκμεταλλευόμενος τη βεντέτα που είχε ξεσπάσει ανάμεσα στις οικογένειες των Κοσμάδων της Βάθειας και των Στεφανοπουλαίων του Οιτύλου.

Οι Οθωμανοί κράτησαν το κάστρο επί 15 χρόνια. Το 1685 πέρασε στους Μανιάτες και στους Βενετούς συμμάχους τους, οι οποίοι ενίσχυσαν τις οχυρώσεις και διόρισαν φρουρά. Παρέμειναν εκεί ως το 1715, αλλά τα επόμενα χρόνια έχασε τη στρατηγική του σημασία και τελικά εγκαταλείφθηκε. Το κάστρο καταλαμβάνει έκταση 13 στρεμμάτων. Περικλείεται από τείχη, τα οποία διατηρούνται μαζί με 2 από τους 4 προμαχώνες, κάποια χαλάσματα από κτίσματα στον εσωτερικό περίβολο κι ένα κανόνι από τα 58 που υπήρχαν στα χρόνια της ισχύος του. Μπορείτε να περιηγηθείτε στα ερείπια (δείχνοντας πάντα τη δέουσα προσοχή και με τον σωστό εξοπλισμό τους καλοκαιρινούς μήνες) μπαίνοντας από ένα άνοιγμα στα τείχη της νοτιοδυτικής όψης. Θα απολαύσετε υπέροχη θέα στις ακτές του Οίτυλου και στον Μεσσηνιακό κόλπο -ειδικά την ώρα του ηλιοβασιλέματος. Για τους λάτρεις της πεζοπορίας υπάρχει ένα παλιό λιθόστρωτο μονοπάτι, η «σαλιτζάδα» όπως το ονομάζουν οι ντόπιοι, το οποίο συνδέει το κάστρο της Κελεφάς με την παραλία της Τσίπας.

Ο Γερολιμένας

Ψαρόβαρκες και ιστιοπλοϊκά. Παραδοσιακή μανιάτικη κουζίνα, φρέσκο ψάρι αλλά και γκουρμέ γεύσεις. Ενοικιαζόμενα δωμάτια και boutique ξενοδοχεία. Πέτρινα κτίσματα σύριζα στη θάλασσα. Διάφανα πρασινογάλανα νερά λουσμένα στο φως του ήλιου που εδώ μοιάζει πιο λαμπερό. Ο Γερολιμένας καταφέρνει κάτι σπάνιο στην εποχή μας: Να συνδυάσει την αυθεντικότητα με τις σύγχρονες υποδομές τουρισμού. Αν τον δείτε από ψηλά, θα σας θυμίσει σικελικό χωριό -άλλωστε βρίσκεται στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος με τη Σικελία. Η θέα προς το πέλαγος και τα βράχια του Κάβο Γκρόσσο -ιδιαίτερα το ξημέρωμα που βάφονται ρόδινα- θα σας κάνει να αγναντεύετε με τις ώρες.

Ο Γερολιμένας δεν είναι ένα τυχαίο λιμανάκι της Λακωνικής Μάνης. Το όνομά του φαίνεται πως το οφείλει στις λέξεις «Ιερός Λιμένας» και στη θέση όπου είναι κτισμένος πιθανόν να βρισκόταν η αρχαία Ιππόλα. Στα τέλη του 19ου αιώνα ήταν σπουδαίο διαμετακομιστικό κέντρο απ’ όπου φορτώνονταν τα μανιάτικα προϊόντα για να μεταφερθούν στις ξένες αγορές. Το 1875, μάλιστα, το ατμόπλοιο της γραμμής Καλαμάτα-Πειραιάς έδεσε εκεί όταν έκανε το πρώτο του ταξίδι στη Μάνη. Με ορμητήριο το χωριό, μπορείτε να επισκεφθείτε τη Βάθεια, το Μαρμάρι, το Πόρτο Κάγιο και το Ακρωτήριο Ταίναρο. Απέχει 50 χλμ. από το Γύθειο.

Το Πόρτο Κάγιο και το κάστρο

Το έντονο ανάγλυφο της περιοχής όπου βρίσκεται το Πόρτο Κάγιο σχηματίζει έναν από τους πιο προστατευμένους όρμους της Μάνης. Το λιμάνι χρησιμοποιήθηκε από τους Μινωίτες και τους Κύλικες, τους βυζαντινούς, τους Φράγκους, τους Τούρκους, τους Γάλλους και τους Άγγλους. Η περιοχή αναφέρεται από την εποχή του Ομήρου με την ονομασία Ψαμαθεύς. Οι Ενετοί το ονόμασαν Porto delle Quaglia που σημαίνει «Λιμάνι των Ορτυκιών» -από τα νέφη των πουλιών αυτών τα οποία σταθμεύουν εκεί στο πέρασμα τους προς τα νότια επάνω από το μεγάλο πέλαγος. Το όνομα έγινε Πορτοκάλιο και μετά Πόρτο Κάγιο. Για αιώνες ήταν ο φημισμένος ορτυκότοπος της Μάνης και βασικός προμηθευτής των Γάλλων, αφού από εδώ έστελναν ορτύκια στη Μασσαλία.

Ο προστατευμένος όρμος είναι δημοφιλής σε όσους έχουν σκάφη. Υπάρχει μικρή και πολυσύχναστη παραλία με ταβέρνες. Στον οικισμό του Αγίου Αχιλλείου, πολύ κοντά στο Πόρτο Κάγιο βρίσκεται το κάστρο από όπου η θέα στον όρμο και στο Ταίναρο είναι εξαιρετική. Ο βασικός λόγος δημιουργίας του τον 16ο αιώνα, φαίνεται πως ήταν η εμμονή του σουλτάνου Σελίμ για την κατάκτηση της Κύπρου που την κατήχαν οι Ενετοί. Από οθωμανικά έγγραφα προκύπτει ότι τότε λεγόταν «Κάστρο της Μάνης». Οι Οθωμανοί είχαν απόλυτη ανάγκη μιας ναυτικής βάσης στον θαλάσσιο δρόμο Βενετίας-Ανατολικής Μεσογείου, για να μπορούν να εμποδίζουν τις βενετικές γαλέρες που θα επιχειρούσαν να ανεφοδιάσουν την Κύπρο. Το κάστρο το κατέστρεψαν οι Ενετοί το 1570, αλλά επισκευάστηκε από τους Οθωμανούς και ήταν πάλι ενεργό. Το 1770 στα Ορλωφικά, οι Τούρκοι εκδιώχθηκαν, αλλά επέστρεψαν σε δυο χρόνια, όταν εκεί διαδραματίστηκε το τελευταίο επεισόδιο της ηρωικής δράσης του Λάμπρου Κατσώνη που είχε κάνει το κάστρο ορμητήριό του. Το 1941 το Πόρτο Κάγιο ήταν το βασικό σημείο από όπου οι συμμαχικές δυνάμεις κατά την υποχώρησή τους εγκατέλειπαν την ηπειρωτική Ελλάδα προς Κρήτη και Αίγυπτο.

Το Μαρμάρι

Κοντά στο Πόρτο Κάγιο βρίσκεται το Μαρμάρι με τις τρεις αμμουδιές του. Το χωριό είναι ήσυχο με μερικά παλιά πυργόσπιτα και από εδώ μπορείτε να απολαύσετε ωραία δειλινά. Στο σημείο αυτό έρχονταν παλιά οι Μανιάτες, έβγαζαν ασβέστη και έκοβαν μάρμαρο. Το Μαρμάρι στην αρχαιότητα λεγόταν Αχίλλειος Λιμήν. Από τον αμμώδη βυθό μάζευαν τα κοχύλια πορφύρες, από τα οποία έβγαζαν την περίφημη κόκκινη χρωστική για τα αυτοκρατορικά υφάσματα της αρχαιότητας. Εδώ επίσης κάποτε φόρτωναν κόκκινο μάρμαρο που υπάρχει σε αφθονία στην νότια πλευρά της χερσονήσου του Ταινάρου.

Ο Kότρωνας

Το μεγάλο παραθαλάσσιο χωριό της ανατολικής Μάνης είναι κτισμένο σε έναν προφυλαγμένο όρμο στις απολήξεις του Ταΰγετου. Απολαύστε ώρες με κολύμπι, παιχνίδια και ηλιοθεραπεία στην οργανωμένη παραλία του και βόλτες στα σοκάκια όπου υψώνονται τα καλοδιατηρημένα σπίτια και οι εκκλησίες που κτίστηκαν με την παραδοσιακή μανιάτικη αρχιτεκτονική. Ξεχωρίζουν ο Άγιος Νικόλαος, που θεωρείται του 9ου αι., και η Υπαπαντή. Πάνω από το χωριό υψώνεται η μονή Σωτήρος του 1500 που έχει ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες.

Στο σημείο όπου βρίσκεται ο Κότρωνας θεωρείται πως ήταν κτισμένη η αρχαία πόλη Τευθρώνη αλλά βυθίστηκε στον μεγάλο σεισμό του 3ου αι. Κοντά στη χερσόνησο Σκοπά ψαράδες και δύτες ανακάλυψαν τυχαία κάποια από τα ερείπιά της και διάφορα ευρήματα, όπως οψιανό, όστρακα κ.α., ενώ αρχαία μέλη διακρίνονται εντοιχισμένα στους ναούς και τα κτίρια του χωριού. Μια μικρή λωρίδα γης συνδέει τον Κότρωνα με τη δασωμένη Σκοπά -ή Νησάκι όπως τη λένε οι ντόπιοι- με τη διπλή παραλία. Στον Κότρωνα θα βρείτε ωραίους ξενώνες και στις ταβέρνες θα απολαύσετε φρέσκο ψάρι και παραδοσιακές μανιάτικες συνταγές.

Σε κοντινή απόσταση υπάρχουν όμορφες παραλίες όπως η Συκιά, η Πέρα Άμμος όπου θα πάτε από σύντομο μονοπάτι, και η Χαλικιά του Βάτα (σε κοντινή απόσταση προς τα δυτικά), με λευκά χοντρά βότσαλα και πεντακάθαρα δροσερά νερά. Ο Κότρωνας απέχει περίπου 40 χλμ. από το Γύθειο.

Διαβάστε ακόμα:

Γερολιμένας: Η εμπειρία στην αυθεντική Μάνη

Aπό την Καλαμάτα μέχρι τη Λακωνική Μάνη: Μια συναρπαστική διαδρομή στην Πελοπόννησο

Μέζαπος: Το άγνωστο διαμαντάκι της λακωνικής Μάνης