Οι κορυφαίες πολιτιστικές επιλογές στην Κύθνο

Ο  πλούτος  των ευρημάτων έκανε τους αρχαιολόγους να αναθεωρήσουν την εικόνα σχετικής φτώχειας της Κύθνου που γνώριζαν από τις λιγοστές διαθέσιμες φιλολογικές και επιγραφικές μαρτυρίες. Μάλιστα οι εξωτικές προελεύσεις των ευρημάτων δείχνουν ότι το ιερό αυτό είχε σημαντική ακτινοβολία στο μεσογειακό χώρο. Ο αρχαιολογικός χώρος έχει σημάνσεις και είναι επισκέψιμος. (Κείμενα από το website της Εφορείας Κυκλάδων).

Το Αρχαιολογικό Μουσείο και η αρχαιομεταλλουργία 

Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Κύθνου βρίσκεται στη Χώρα και στεγάζεται στο αναδιαμορφωμένο νεοκλασικό κτίριο του παλιού δημοτικού σχολείου, που είχε κτιστεί στις αρχές του 20^ου αιώνα. Οι εκθέσεις αφορούν περιόδους της ιστορίας της Κύθνου από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι σήμερα.
Μεταξύ άλλων θα δείτε ευρήματα των ανασκαφών στον μεσολιθικό οικισμό του Μαρουλά, όπως λίθινα εργαλεία, που παραπέμπουν στην πρώιμη κατοίκηση των Κυκλάδων. Θα δείτε επίσης εκθέματα από τις ανασκαφές στην αρχαία πόλη της Κύθνου στη θέση Βρυόκαστρο, που κατοικήθηκε επί 2.000 χρόνια.  

Ένα εδώλιο της εποχής του Χαλκού (3^η χιλιετία π.Χ.) που βρέθηκε κοντά σε προϊστορικό μεταλλείο καταδεικνύει τη σπουδαιότητα της αρχαιομεταλλουργίας  στο νησί, η ιστορία της οποίας -όπως και άλλων νησιών στις δυτικές Κυκλάδες-είναι συνυφασμένη με την παρουσία χαλκού και σιδήρου. Έχουν εντοπισθεί προϊστορικές θέσεις εξόρυξης και εκκαμίνευσης χαλκού και κοντά σε αυτές μικρές πρωτοκυκλαδικές εγκαταστάσεις.

Στη βορειοανατολική ακτή του νησιού βρίσκονται οι «Σκουριές», ένα πλάτωμα με απότομες πλαγιές προς τη θάλασσα στα βόρεια της χερσονήσου του Αγίου Ιωάννη που φαίνεται ότι ήταν προϊστορική θέση εντατικής εκκαμίνευσης με μεγάλη διάρκεια ζωής. Άλλη μια θέση είναι οι Λεύκες, προς τα νότια των «Σκουριών» και πιθανώς σχετίζονται με το κοντινό Ζογκάκι όπου ανάμεσα στα κατάλοιπα των σύγχρονων μεταλλείων έχουν εντοπισθεί ορυκτά χαλκού (μαλαχίτης και αζουρίτης).

Στους ιστορικούς χρόνους ο χαλκός έδωσε τη θέση του στον σίδηρο. Έχουν επισημανθεί μεταλλεία κλασικών και ρωμαϊκών χρόνων στο Ζογκάκι, στην Κανάλα, στις Μηλιές κοντά στη Δρυοπίδα και στο σπήλαιο Καταφύκι. 

Η σύγχρονη μεταλλευτική δραστηριότητα ξεκίνησε στην Κύθνο το 1880 και σταμάτησε το 1940. Εντυπωσιακές εγκαταστάσεις από αυτή τη δραστηριότητα είναι ορατές σήμερα σε διάφορα σημεία του νησιού, όπως στο Κακόβολο, στο Ζογκάκι, στις Λεύκες και στη Δρυοπίδα.
(Πηγή: Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων).

Η Μονή Νικούς 

Απέχει μόλις 1 χλμ. από τη Χώρα και προσφέρει πανοραμική θέα. Οφείλει το όνομά της στο βυζαντινό προσωνύμιο της Θεοτόκου «Νικοποιός». Είναι κτισμένη επάνω σε ερείπια αρχαίου ναού και το καθολικό της είναι αιγαιοπελαγίτικου μεταβυζαντινού ρυθμού.

Η αγγειοπλαστική στο νησί 

Στα μισά του 19^ου αιώνα Σιφνιοί αγγειοπλάστες -που τους αποκαλούσαν τσουκαλάδες, από τα τσικάλια για τα οποία ήταν διάσημοι- ήρθαν και δούλεψαν στο νησί αξιοποιώντας το εξαιρετικής ποιότητας αργιλόχωμά του. 

Δίδαξαν την τέχνη τους στους ντόπιους και αργότερα έκαναν εξαγωγές σε άλλα νησιά -όπως η Σύρος, η Σέριφος, η Μήλος-, που διήρκεσαν ως τα τέλη της δεκαετίας του 1950. Η Δρυοπίδα οφείλει την ύπαρξη των πολλών κεραμοσκεπών της στη δραστηριότητα των κεραμοποιών. Εκεί λειτουργούσε τότε το μεγαλύτερο αγγειοπλαστείο του νησιού, αυτό του Μήλα, όπου γενιές και γενιές της οικογένειας άσκησαν το επάγγελμα. Εκτός από κεραμίδια έφτιαχναν στάμνες, κυψέλες για μελίσσια και πολλά χρηστικά αντικείμενα.  

Στη Χώρα θα βρείτε σήμερα το πωλητήριο του μοναδικού αγγειοπλαστείου της Κύθνου. Ο Γιώργος Γεωργούλης συνεχίζει την παράδοση δημιουργώντας πολλά και διαφορετικά χρηστικά και διακοσμητικά αντικείμενα και παραδίδοντας μαθήματα.

Η Παναγία Κανάλα 

Υψώνεται στην απόληξη του πευκόφυτου βραχίονα του όρμου όπου βρίσκεται και ο ομώνυμος παραθεριστικός οικισμός. Η Παναγία Κανάλα, βασιλική με τρούλο, κτίστηκε το 1869 στην θέση παλαιότερου ναού και φιλοξενεί το ιερότερο σύμβολο του νησιού, τη θαυματουργή, όπως θεωρείται, εικόνα της Παναγίας. Σύμφωνα με τον θρύλο εντοπίστηκε από ντόπιους ψαράδες στο στενό πέρασμα (κανάλι) μεταξύ Κύθνου και Σερίφου. Ο ναός αποτελεί το πιο σημαντικό προσκύνημα στο νησί και γιορτάζει τον Δεκαπανταύγουστο με μεγάλο πανηγύρι.  

Το κάστρο του Κατακέφαλου (ή της Ωριάς)

Βόρεια των Λουτρών υπάρχει ένας χωματόδρομος ο οποίος στη συνέχεια γίνεται μονοπάτι (3,5 χλμ.) και οδηγεί στη μεσαιωνική πρωτεύουσα της Κύθνου. Εκεί μεταφέρθηκαν οι κάτοικοι όταν τον 7^ο αι. μ.Χ. εγκατέλειψαν το Βρυόκαστρο και εγκαταστάθηκαν στο απόκρημνο ύψωμα του Κατακέφαλου, το οποίο οχύρωσαν. Στα χρόνια της Βενετοκρατίας υπήρξε εκεί μια ακμάζουσα καστροπολιτεία στην οποία κατά την παράδοση υπήρχαν 100 ναοί. Σήμερα σώζονται η Αγία Ελεούσα -ή Κεραλεούσα-, το εκκλησάκι της Αγίας Τριάδας, τμήμα της οχύρωσης και  χαλάσματα σπιτιών. 

Τοπικοί θρύλοι συνδέουν το κάστρο του Κατακέφαλου με εκείνο της Ωριάς του ομώνυμου ακριτικού έπους (πολλά με την ίδια ονομασία υπάρχουν σε διάφορα μέρη της Ελλάδας). Το σίγουρο είναι ότι καταστράφηκε από τον στόλο του Τούρκου πειρατή Μπαρμπαρόσα το 1537 και εγκαταλείφθηκε το 1570. 

Διαβάστε ακόμα:

Κύθνος: Κάθε στροφή και παραλία

Κύθνος: Ονομαστό κριθάρι και άριστο θυμαρίσιο μέλι

Σαββατοκύριακο στην Κύθνο: Αυλές με γαρδένιες, γαλάζια πορτοπαράθυρα, άσπρα εκκλησάκια, γραφικά καφενεδάκια