Ο δρόμος ανηφορίζει σε σπείρες μέσα από την ομίχλη. Κάτω, η Χώρα της Νάξου μοιάζει με μακρινή ανάμνηση θάλασσας και λευκού. Εδώ, στα 600 μέτρα υψόμετρο, το μόνο που υπάρχει είναι η πέτρα, το κρύο, και ένα υγρό πράσινο του χειμώνα που η Νάξος κρύβει από τους θερινούς επισκέπτες.
Η Απείρανθος ξεπροβάλλει απότομα, σαν να αναδύθηκε από το ίδιο το βουνό. Το Μαρμάρινο Χωριό είναι εκεί: σπίτια σκαρφαλωμένα το ένα πάνω στο άλλο, καλντερίμια που λάμπουν από τη βροχή, καμάρες που σχηματίζουν σκοτεινούς διαδρόμους προς το άγνωστο.
Το χωριό που ξέχασε ότι είναι στις Κυκλάδες
Περπατώντας στα στενά σοκάκια στις αρχές Δεκεμβρίου, το ψιλόβροχο σκοτεινιάζει τα μάρμαρα που καλύπτουν τα πάντα εδώ. Δρόμους, μπαλκόνια, υπέρθυρα. Η πέτρα κυριαρχεί γκρι και σκούρα, με την υφή του χρόνου χαραγμένη σε κάθε επιφάνεια. Υπάρχει κάτι βενετσιάνικο στην αρχιτεκτονική, μια σκληρότητα που μιλάει για πολιορκίες και απομόνωση.
Και ξαφνικά, ανάμεσα στις παραδοσιακές προθήκες και τα κλειστά καφενεία, ένα βιβλιοπωλείο φωτίζεται σαν φάρος. Η επιγραφή λέει «Ο Καπετάνιος», και η έκπληξη είναι αναπόφευκτη: ποιος ανοίγει βιβλιοπωλείο σε ορεινό χωριό, τον χειμώνα, σε μια εποχή που ακόμα και στις πόλεις κλείνουν; Η Λένα Βλασταρά με υποδέχεται με χαμόγελο. Η απόφασή της να αφήσει την Αθήνα, όπου γεννήθηκε, μεγάλωσε και τελείωσε το Αρσάκειο, και να εγκατασταθεί μόνιμα στην Απείρανθο, φαίνεται τόσο φυσική όσο και τολμηρή.
«Από την ηλικία των 16 ετών είχα σκεφτεί ότι κάποια στιγμή ήθελα να φύγω από την Αθήνα», μου λέει, καθώς τακτοποιεί κάποια βιβλία. Σπούδασε γαλλική φιλολογία, ειδικεύτηκε στην Μετάφραση και διερμηνεία, έζησε για λίγο στη Γαλλία, επέστρεψε στην Αθήνα. Αλλά το 2006, όταν επισκέφτηκε για πρώτη φορά τη Νάξο, ήρθε να δει μια φίλη της, τη Μαρίνα, κάτι άλλαξε. «Από εκείνη την πρώτη φορά, ακολούθησαν πολλές ακόμη», λέει με νόημα. «Κάθε φορά ερχόμουν πιο κοντά στο νησί, και ειδικότερα στην Απείρανθο. Ερχόμουν εδώ με κάθε ευκαιρία. Και αισθανόμουν ότι εδώ είναι ο τόπος μου».
Για χρόνια, η Λένα διατηρούσε το ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο captainbook.gr που ίδρυσε το 2009 μαζί με τον συνεργάτη της Στάθη Σουφλέρη. «Φέτος για εμένα είναι ο τέταρτος χειμώνας που είμαι εδώ». Ωστόσο, πριν από δύο χρόνια, ήρθε η στιγμή της απόφασης. «Από τη στιγμή που το αποφασίσαμε, μέσα σε 15 ημέρες στήθηκε το φυσικό βιβλιοπωλείο και τον Ιούνιο του 2023 ανοίξαμε», λέει με πλατύ χαμόγελο. «Και είμαι πολύ χαρούμενη, η επιλογή με δικαίωσε».
Ο Καπετάνιος: Ένας χώρος που αναπνέει
Το όνομα «Ο Καπετάνιος» παραπέμπει σε ταξίδια και ανοιχτούς ορίζοντες, αλλά και σε μια στιβαρότητα που χρειάζεται κανείς για να αντέξει τις φουρτούνες. Ο χώρος δεν είναι μεγάλος, είναι δεν είναι 20 τετραγωνικά, αλλά είναι πυκνός σε νοήματα. Τα ξύλινα ράφια σέβονται την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, ακολουθώντας τις καμπύλες των πέτρινων τοίχων. Παντού υπάρχει χρώμα: τα εξώφυλλα σχηματίζουν ένα μωσαϊκό. Η ατμόσφαιρα μυρίζει χαρτί.
Η Λένα έχει επιμεληθεί τη συλλογή με προσοχή. Υπάρχει τμήμα με ξενόγλωσσα βιβλία. Ο Καζαντζάκης στα γαλλικά, ο Καβάφης στα αγγλικά, ο Σεφέρης στα γερμανικά. «Θέλω οι ξένοι που έρχονται εδώ να πάρουν μαζί τους ένα κομμάτι ελληνικής σκέψης», εξηγεί. Στο άλλο άκρο, ένα ολόκληρο ράφι είναι αφιερωμένο σε Ναξιώτες και Απεραθίτες συγγραφείς, σε ιστορικές μελέτες για το νησί.
Και φυσικά, το παιδικό τμήμα, η μεγάλη αγάπη της Λένας. Το δικό της βιβλίο, «Τα γενέθλια του δράκου Κυριάκου», εικονογραφημένο από τη Λήδα Βαρβαρούση, είναι εκεί. Μια ιστορία για διαφορετικότητα και αποδοχή, για έναν δράκο που φοβάται μήπως καταστρέψει την τούρτα των γενεθλίων του.
«Υπάρχουν μέρες που δεν πουλάω ούτε ένα βιβλίο», ομολογεί, «αλλά ο χώρος είναι γεμάτος. Κόσμος έρχεται για να ζεσταθεί, να μιλήσει. Και μετά, όταν φεύγουν, παίρνουν ένα βιβλίο, επειδή θέλουν να πάρουν μαζί τους ένα κομμάτι από αυτή τη στιγμή».
Το βιβλιοπωλείο λειτουργεί όλο το χρόνο, ακόμα και τον χειμώνα για τους περίπου 400 μόνιμους κατοίκους του χωριού. Η Λένα συνεχίζει εξ αποστάσεως την εργασία της στο ηλεκτρονικό captainbook.gr, αλλά η καθημερινότητά της είναι πλέον ριζωμένη εδώ, στα μάρμαρα της Απειράνθου.
Η ζωή της Λένας στο ορεινό χωριό έχει τον δικό της ρυθμό. Πηγαίνει σχεδόν καθημερινά για μπάνιο. Ακόμα και τον χειμώνα, όταν η θάλασσα είναι παγωμένη και κρυστάλλινη. Της αρέσει το τρέξιμο και το ποδήλατο στα ορεινά μονοπάτια. Και φυσικά, διαβάζει μυθιστορήματα και δοκίμια, με το Αλεξανδρινό Κουαρτέτο του Lawrence Durrell να παραμένει το αγαπημένο της βιβλίο, αυτό στο οποίο, όπως σημειώνει, επανέρχεται συχνά.
«Ξέρεις τι μου είπε κάποιος πέρυσι;» με ρωτά στο κατώφλι. «Ότι “Ο Καπετάνιος” δεν είναι βιβλιοπωλείο, είναι καταφύγιο. Και έχει δίκιο. Όταν έξω φυσάει και χιονίζει, όταν η απομόνωση του χειμώνα γίνεται βαριά, εδώ μέσα υπάρχει φως. Και θα συνεχίσει να υπάρχει».
Επιστρέφοντας στη Χώρα καθώς νυχτώνει, με τα βιβλία από τον «Καπετάνιο» στο πίσω κάθισμα, συνειδητοποιώ ότι η χειμερινή Νάξος δεν είναι ένα νησί που περιμένει το καλοκαίρι για να ξυπνήσει. Είναι ένας οργανισμός που αναπνέει με τον δικό του ρυθμό.
Και η Λένα Βλασταρά, με το απίθανο βιβλιοπωλείο της σε ύψος 600 μέτρων, κάνει κάθε μέρα την επιλογή του πολιτισμού, και μας καλεί να την ακολουθήσουμε. Όχι για να αγοράσουμε βιβλία, αλλά για να θυμηθούμε γιατί τα βιβλία υπάρχουν: για να μας κάνουν λιγότερο μόνους στη σιωπή του κόσμου.
Διαβάστε ακόμα:
Απείρανθος: Το «μαρμάρινο χωριό» της Νάξου που τον χειμώνα μεταμορφώνεται
Μια διαδρομή στα ορεινά χωριά της Νάξου, στην καρδιά του Αιγαίου
