Ο σκηνοθέτης και παραγωγός, λίγο προτού επιστρέψει στο ακριτικό νησί για το Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Beyond Borders (24-31/08), που συνδιοργανώνεται από την εταιρεία του, Ecrans des Mondes, θυμάται όσα έκαναν να το ερωτευτεί από τα πρώτα του βήματα στο λιμάνι.
Στις αρχές των 90s το Καστελόριζο, γνωστό και ως Μεγίστη, έγινε το σκηνικό της ιταλικής ταινίας «Mediterraneo» σε σκηνοθεσία Γκαμπριέλε Σαλβατόρε, που δεν απόλαυσε μόνο εισπρακτική επιτυχία αλλά κέρδισε και το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας του 1991. Τα τελευταία δέκα χρόνια ωστόσο το ακριτικό νησί των Δωδεκανήσων με τα εμβληματικά πολύχρωμα αρχοντικά έμελλε να συνδεθεί με τον κινηματογράφο και για έναν αρκετά διαφορετικό λόγο: για το Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Beyond Borders, το οποίο υποδέχεται στο τέλος κάθε καλοκαιριού σαν ένα γλυκό αντίδοτο στη φθινοπωρινή μελαγχολία και μοναξιά που ακολουθεί. Για μία εβδομάδα γίνεται ολόκληρο μια γιορτή: μετατρέπεται σε μεγάλο υπαίθριο σινεμά που προβάλλει προσεκτικά επιλεγμένες ταινίες τεκμηρίωσης από την εγχώρια και διεθνή παραγωγή και σε τόπο συνάντησης για επαγγελματίες του χώρου από κάθε γωνιά του πλανήτη.
Ανάμεσα σε αυτούς τους επαγγελματίες είναι ο Michel Noll. Ο σκηνοθέτης και παραγωγός, που γεννήθηκε στη Γερμανία αλλά ζει στη Γαλλία εδώ και πάνω από τέσσερις δεκαετίες, σύζυγος της Βρετανίδας ηθοποιού και συγγραφέα Carol Drinkwater, επιστρέφει ξανά και ξανά στο Καστελόριζο καθώς η γαλλική εταιρεία παραγωγής ταινιών που έχει ιδρύσει, Ecrans des Mondes, συνδιοργανώνει το Beyond Borders μαζί με το Ελληνικό Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών (ΙΔΙΣΜΕ).
Λίγο πριν από τη 10η έκδοση του φεστιβάλ (24-31 Αυγούστου 2025), ο Noll μοιράζεται μαζί μας τις γωνιές και τους λόγους που τον έκαναν να ερωτευτεί το Καστελόριζο από τα πρώτα του βήματα στο λιμάνι.
Μας προσκαλεί να το δούμε από μια διαφορετική οπτική, να «ζουμάρουμε» στις λεπτομέρειες και στον βαθύτερο συμβολισμό τους, πέρα από τα γνωστά αξιοθέατα όπως ο αρχαιολογικός χώρος Παλαιόκαστρο, το κάστρο των Ιωαννίτων Ιπποτών με τον Λυκιακό Τάφο στους πρόποδες, οι σχεδόν παρθένες ακτές και τα νησάκια του, η Γαλάζια Σπηλιά με τις φώκιες της.
Η πρώτη επαφή
Ήταν το καλοκαίρι του 2016, όταν ο Michel Noll προσκλήθηκε από το Beyond Borders στο Καστελόριζο, τότε ως παραγωγός του ντοκιμαντέρ «Γεγονότα στη Φώκαια 1914» σε σκηνοθεσία Ανιές Σκλάβου και Στέλιου Τατάκη: μιας ταινίας τεκμηρίωσης που συνδέει την ελληνική με τη γαλλική Ιστορία καθώς παρουσιάζει την εκδίωξη του ελληνικού πληθυσμού από τα παράλια της Μικράς Ασίας μέσα από την προσωπική μαρτυρία του Γάλλου αρχαιολόγου Φελίξ Σαρτιώ, ο οποίος εκείνες τις ημέρες, του Ιουνίου του 1914, διενεργούσε ανασκαφές στην περιοχή, αναζητώντας την Αρχαία Φώκαια, μητρόπολη της Μασσαλίας.
«Έτυχε να έχω μια εβδομάδα ελεύθερη και σκέφτηκα να εκμεταλλευτώ την ευκαιρία. Πνευματικοί γονείς της απόφασής μου να πω το ναι ήταν ο ήλιος και η θάλασσα» θυμάται σήμερα ο Noll. «Ξαφνιάστηκα όταν βρέθηκα στο μικρότερο φεστιβάλ που έχω επισκεφτεί ποτέ, το οποίο διενεργούσαν άνθρωποι με αγάπη για το ντοκιμαντέρ. Αυτή η αγάπη με κέρδισε και πρότεινα να τους βοηθήσω να εμπλουτίσουν τις διεθνείς διασυνδέσεις που χρειάζεσαι για να τρέξεις ένα φεστιβάλ ντοκιμαντέρ».
Μια βόλτα πάνω στο νερό
Τον κέρδισε επίσης η μαγεία του ίδιου του νησιού, παρόλο που «Έχω βρεθεί σε πάρα πολλά σημεία του χάρτη με όμορφες παραλίες, υπέροχα λιμάνια και ωραία σπίτια. Στο Καστελόριζο, βρήκα μια εγγύτητα στην ανθρώπινη ψυχή που δεν είχα συναντήσει πουθενά αλλού στο παρελθόν. Τη νιώθεις αμέσως μόλις αποβιβαστείς στο λιμάνι, ενώ σέρνεις τη βαλίτσα σου πάνω στα ροδάκια της, στον δρόμο για το ξενοδοχείο, και περνάς από πολλά μικρά εστιατόρια. Με το νερό στο επίπεδο των ματιών σου, είναι σχεδόν σαν να περπατάς στην επιφάνειά του. Η αίσθηση που με αγκάλιασε την πρώτη φορά, “είναι ωραίο που βρίσκεσαι εδώ”, με ακολουθεί μέχρι σήμερα, δέκα χρόνια μετά».
Στην ασφάλεια του λιμανιού
«Η άμεση έλξη που μού άσκησε το νησί οφείλεται και στην απουσία αυτοκινήτων. Είσαι μεν σε ένα οικιστικό περιβάλλον, αλλά δεν υπάρχουν ούτε αυτοκίνητα ούτε φανάρια ούτε κόρνες ούτε βιασύνη ούτε ανταγωνιστικές συμπεριφορές, μόνο μια σπάνια ανθρωπιά. Επίσης το λιμάνι του είναι σαν μια μήτρα, που σε κάνει να νιώθεις ασφαλής. Ακόμα και η θάλασσα εκεί έξω είναι η Μεσόγειος, μια όμορφη θάλασσα χωρίς τυφώνες και άλλους κινδύνους».
Το σπίτι του ξυπόλητου καλλιτέχνη
Ο Michel Noll έχει γίνει φίλος με τον γλύπτη Αλέξανδρο Ζυγούρη, που εδώ και πάνω από τρεις δεκαετίες κατοικεί στο Καστελόριζο, σε ένα παλιό σπίτι στην είσοδο του λιμανιού, το οποίο στο παρελθόν χρησιμοποιείτο ως αποθήκη όπλων για άμυνα απέναντι στους εισβολείς. Ο Noll βρίσκει ιδιαίτερα ενδιαφέρον ένα «γλυπτό του στους βράχους, τους οποίους ο καλλιτέχνης μετέτρεψε σε έργο τέχνης χωρίς την εισαγωγή κανενός ξένου στοιχείου».
Στο επισκέψιμο ατελιέ του μπορούμε να δούμε έργα δουλεμένα μόνο με εργαλεία χειρός (σφυρί, τρυπάνι και σμίλη), που επιτρέπουν στον εικαστικό την αδιαμεσολάβητη επαφή με την πρώτη ύλη του. Αδιαμεσολάβητη είναι και η επαφή του με τη γη, καθώς ο Αλέξανδρος Ζυγούρης διασχίζει το νησί απ’ άκρη σ’ άκρη ξυπόλητος. Ξυπόλητος πηγαίνει και «σε κάθε προβολή του φεστιβάλ» σύμφωνα με τον κινηματογραφιστή.
Το Καστελόριζο αντιστέκεται στον υπερτουρισμό
«Δύσκολα μπορώ να φανταστώ το νησί να μετατρέπεται μελλοντικά σε προορισμό πεντάστερων ξενοδοχείων» λέει ο Noll. «Ναι, έχει τουρίστες, αλλά όχι υπερτουρισμό. Λόγω του μικρού μεγέθους του, δεν βλέπεις κτήρια με πάνω από δύο ορόφους. Ακόμα και τα πλήθη Τούρκων τουριστών που υποδέχεται στη διάρκεια της ημέρας εξαφανίζονται με το που βραδιάζει, δεν διανυκτερεύουν στο νησί. Συμβαίνει όμως και κάτι παράξενο: στο λιμάνι υπάρχει ένα μεγάλο πολεμικό πλοίο που είναι σαν να μας λέει, αν επιτεθεί κάποιος, θα σας υπερασπιστώ. Αλλά όποτε έρχεται επιβατηγό πλοίο φεύγει προσωρινά από το λιμάνι, παραχωρώντας του τη θέση του, σαν να είναι ανθρώπινος χαρακτήρας».
Ένας συμβολικός περίπατος
«Αν σταθείς μπροστά στα μεγάλα λευκά σκαλιά που οδηγούν στο Δημαρχείο του Καστελόριζου και κοιτάξεις ψηλά, βλέπεις μια εκπληκτική ανομοιομορφία. Δεν υπάρχει ούτε μία ευθεία γραμμή. Κάθε σκαλοπάτι έχει διαφορετικό ύψος. Κι όμως το λευκό χρώμα τους σου δείχνει την κατεύθυνση. Σου δείχνει επίσης ότι ακόμα και αν δεν είσαι ίδιος με όλους τους άλλους, ακόμα και αν δεν είσαι τέλειος, μπορείς να φτάσεις κάπου, έστω κι αν δεν σου λέει το πού».
Info
Περισσότερες πληροφορίες για το Beyond Borders στο beyondborders.gr
Διαβάστε ακόμα:
7 διευθύνσεις για φαγητό στο Καστελόριζο
Καστελόριζο, το κοσμοπολίτικο νησί των Δωδεκανήσων μοιάζει με καρτ ποστάλ
