Η κεντρική πλατεία με την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, ο Αβερώφειος Κήπος με την εκπληκτική θέα, το σπουδαίο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Αρχοντικό Τοσίτσα, η Πινακοθήκη Αβέρωφ και το φημισμένο Οινοποιείο Κατώγι Αβέρωφ είναι μερικά μόνο από τα αξιοθέατα του Μετσόβου.
Το ιστορικό χωριό των ευεργετών
Το Μέτσοβο είναι ένα από τα μεγαλύτερα βλαχοχώρια των Βαλκανίων και ιστορικά υπήρξε χωριό κτηνοτρόφων. Κτίστηκε πάνω στα ερείπια της αρχαίας πόλης Τύμφης σε μια ιδιαίτερα ευνοϊκή θέση, καθώς βρισκόταν πάνω στο βασικό πέρασμα των καραβανιών μεταξύ Ηπείρου και Θεσσαλίας. Κατά την Τουρκοκρατία, οι κάτοικοι απέκτησαν σημαντικά προνόμια, προκειμένου να κρατούν ελεύθερα τα δύσβατα ορεινά περάσματα από τους ληστές. Χάρη σε αυτά, το χωριό μεγάλωσε και αναπτύχθηκε, και για αιώνες οι Μετσοβίτες απολάμβαναν φοροαπαλλαγές, διοικητική αυτονομία και προνόμια σπάνια για κατεχόμενο τόπο. Η κατάσταση άλλαξε όταν εμφανίστηκε ο περίφημος Αλή Πασάς των Ιωαννίνων, ο οποίος από το 1795 κατάργησε τα προνόμια. Από τότε πολλοί Μετσοβίτες, ανάμεσά τους οι Αβέρωφ, Τοσίτσας και Στουρνάρης, έφυγαν αναζητώντας μια νέα ζωή στην Αίγυπτο και στην Ευρώπη. Όμως ποτέ δεν ξέχασαν το χωριό τους και το ευεργέτησαν, όπως και την πατρίδα τους.
Οι πολλές δράσεις του Ιδρύματος Βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα
Το Ίδρυμα συστάθηκε το 1947 με σκοπό τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής του Μετσόβου. Τις δεκαετίες του 1950 και 1960 υλοποιήθηκε ένα ευρύ φάσμα έργων που δημιούργησαν νέες θέσεις εργασίας και οδήγησαν σε αυτό που ονομάστηκε «το σύγχρονο θαύμα του Μετσόβου», σύμφωνα με το ιστορικό αρχείο του Ιδρύματος.
Οφείλει την ύπαρξη και τη δραστηριότητά του στο όραμα και το πάθος του βαρώνου Μιχαήλ Θ. Τοσίτσα (1885-1950) και του Ευάγγελου Αβέρωφ (1908–1990). Η δράση του Ιδρύματος συνεχίζεται ως τις μέρες μας και περιλαμβάνει το Τυροκομείο Μετσόβου, το Λαογραφικό Μουσείο Μετσόβου- Οικία Τοσίτσα, το Χιονοδρομικό Κέντρο Μετσόβου, τη Φοιτητική Εστία Ηπειρωτών στην Αθήνα, καθώς και νεότερες πρωτοβουλίες, όπως η Παιδική Βιβλιοθήκη και το Μουσείο Ευάγγελου Αβέρωφ –Τοσίτσα, μαζί με τη συμμετοχή σε έργα κοινής ωφελείας.
Η πλατεία του Μετσόβου
Κτισμένο σε απότομη πλαγιά και πυκνοδομημένο, το Μέτσοβο ξεχωρίζει για την παραδοσιακή ηπειρώτικη αρχιτεκτονική του και έχει χαρακτηριστεί διατηρητέος οικισμός. Σε κάθε βόλτα στα καλντερίμια εντυπωσιάζει η αρχιτεκτονική των κτιρίων, στα οποία κυριαρχούν ο σχιστόλιθος και το ξύλο, οι εκκλησίες, οι κρήνες και οι ανθισμένοι κήποι.
Η πλατεία του Μετσόβου είναι από τις πιο γνωστές της ορεινής Ελλάδας και χιλιάδες επισκέπτες την επισκέπτονται κάθε χρόνο. Τα Σαββατοκύριακα γεμίζει με αυτοκίνητα και πούλμαν, ενώ οι εκδρομείς περπατούν στα σοκάκια, αγοράζουν τυριά και ξυλόγλυπτα από τα τοπικά μαγαζιά και, κυρίως, απολαμβάνουν το φαγητό στις ταβέρνες και τις ψησταριές που φημίζονται για το κοντοσούβλι, το κοκορέτσι, τα λουκάνικα, τα παϊδάκια και τη βραστή γίδα.
Αγαπημένο στέκι των ηλικιωμένων ντόπιων, που συχνά θα έρθουν να σε ρωτήσουν «εσύ από πού είσαι;» και να σου πιάσουν ευγενικά την κουβέντα, είναι το κιόσκι με τα παγκάκια έξω από το προαύλιο της Αγίας Παρασκευής. Κάθε μέρα κάθονται εκεί, στη σειρά, πάντα με τις μαγκούρες τους ανά χείρας. Μιλούν τα βλάχικα και είναι πάντα πρόθυμοι να φωτογραφηθούν.
Μεγάλη και εντυπωσιακή, με υπέροχο κήπο, η Αγία Παρασκευή κτίστηκε πριν από το 1511 και έχει ανακαινιστεί τέσσερις φορές. Διαθέτει ένα καταπληκτικό τέμπλο, έργο των Μετσοβιτών ταλιαδόρων, του 1730. Πολύ ωραίο είναι και το πετρόκτιστο καμπαναριό, δωρεά του Γεωργίου Αβέρωφ, την περίοδο 1880-1885. Στην πλατεία ξεχωρίζει και η «Φοντάνα ντι κάμπουρι ντι ντισούπρα» ή «βρύση του Δημαρχείου», που κτίστηκε το 1858 και έχει ανάγλυφες παραστάσεις. Συνολικά, στο Μέτσοβο και γύρω του, στέκουν είκοσι κρήνες, κατασκευασμένες τον 18ο και 19ο αιώνα, από όπου κυλούν τα κρυστάλλινα νερά των πηγών.
Στην επάνω μεριά της πλατείας βρίσκονται οι πιο γραφικές γειτονιές του Μετσόβου, όλες με όμορφα, καλοδιατηρημένα σπίτια. Όσον αφορά την τυπολογία τους, είναι τα τετράχωρα αρχοντικά και τα τρίχωρα, πλατυμέτωπα λαϊκά. Είναι κτισμένα με πέτρα (σχιστόλιθο) και ξύλο (οξιά, ρόμπολο, καρυδιά), ενώ τα σαχνισιά που προεξέχουν δίνουν σε αρκετά σοκάκια την εντύπωση του κλειστού χώρου. Οι κεραμιδένιες στέγες έχουν αντικαταστήσει τις παλιές που ήταν από σχιστόλιθο.
Σε αυτή την περιοχή βρίσκεται το ωραιότερο σπίτι του χωριού, το περίφημο Αρχοντικό Τοσίτσα. Από την πλατεία μπορείτε να περπατήσετε και στον κάτω μαχαλά, όπου, σύμφωνα με τις παραδόσεις, δημιουργήθηκε ο πρώτος πυρήνας του χωριού. Κατά τη διάρκεια των περιπάτων σας, ειδικά εάν είναι Κυριακή και οι κάτοικοι πηγαίνουν στη λειτουργία της Αγίας Παρασκευής, θα συναντήσετε και τις ηλικιωμένες Μετσοβίτισσες. Φορούν τα παραδοσιακά τους ρούχα, με τις κεντημένες ποδιές, τις ωραίες μαντίλες, τις μπλε κάπες και τις τσόχινες καζάκες, και μιλούν τα βλάχικα.
Ο Αβερώφειος Κήπος
Το πολύ φροντισμένο άλσος, με την υποβλητική θέα στα βουνά, βρίσκεται κοντά στην πλατεία και είναι μια μικρογραφία της Πίνδου και της χλωρίδας της, καθώς είναι γεμάτο πεύκα, έλατα, οξιές, ρόμπολα, πουρνάρια και πολλά ακόμη. Στο κέντρο θα δείτε την πετρόκτιστη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.
Στη θέση του κήπου υπήρχε, το 1840, ένα εικονοστάσι του Αη-Γιώργη, και ακριβώς εκεί ο Γεώργιος Αβέρωφ, φεύγοντας από το Μέτσοβο και αποχαιρετώντας τη μητέρα του, είπε: «Βοήθα με, Αη-Γιώργη, να σταθώ εκεί που πάω, και να δεις πως θα σε κάνω…». Εκπλήρωσε το τάμα του, ακόμη κι αν δεν επέστρεψε ποτέ ξανά στη γενέτειρά του. Ανακαίνισε την παλιά εκκλησία και έστειλε κηπουρό από την Αλεξάνδρεια για να φτιάξει τον κήπο.
Λαογραφικό Μουσείο Μετσόβου-Αρχοντικό Τοσίτσα
Πολλοί το θεωρούν το ωραιότερο οίκημα της Ηπείρου. Το αρχικό κτίσμα χρονολογείται από το 1661, δέχθηκε αρκετές μετατροπές και με τα χρόνια ερήμωσε. Αναστηλώθηκε το 1955, με την επίβλεψη του Ευάγγελου Αβέρωφ, και φέρει την υπογραφή των αρχιτεκτόνων Κωνσταντίνου Δοξιάδη και Αρθούρου Σκέπερς. Εκεί συγκεντρώθηκε σχεδόν ό,τι υπήρχε σε ένα παλιό, τυπικό αρχοντικό των χρόνων της μεγάλης οικονομικής ακμής του Μετσόβου, και σήμερα λειτουργεί ως μουσείο ηπειρώτικης λαϊκής τέχνης, διαφυλάσσοντας πολύτιμους θησαυρούς.
Το κτήριο περιλαμβάνει τον ισόγειο χώρο με την κρήνη και τον στάβλο, καθώς και τους ορόφους. Στους επάνω ορόφους θα δείτε τον χειμερινό και τον καλοκαιρινό οντά με τις «κρεβάτες», την κουζίνα, το κελάρι, την επίσημη σάλα για τις γιορτές με το 400 ετών μαγκάλι, το δωμάτιο εργασίας των γυναικών με μία από τις πρώτες ραπτομηχανές Singer στην Ελλάδα, καθώς και το ανδρικό δωμάτιο. Σε όλους τους χώρους εκτίθεται η οικοσκευή, αλλά και μοναδικές συλλογές λαογραφικού υλικού, όπως χρυσά και χάλκινα σκεύη οικιακής χρήσης, πορσελάνες, αγαλματίδια, υφαντά και κεραμικές σόμπες. Εκτίθενται επίσης θαυμάσιες εκκλησιαστικές εικόνες -μεταξύ των οποίων εκείνες της Κρητικής Σχολής, του Μιχαήλ Δαμασκηνού, του Πουλάκη και άλλων μεγάλων αγιογράφων.
Ο τρίτος όροφος είχε ετοιμαστεί για να κατοικήσει ο βαρόνος Τοσίτσας και, μετά τον θάνατό του, έγινε κατοικία του Ευάγγελου Αβέρωφ. Σήμερα φιλοξενεί συλλογές προσωπικών αντικειμένων του μεγάλου Έλληνα πολιτικού και ευπατρίδη.
Πινακοθήκη Αβέρωφ
Στους λιτούς και μοντέρνους χώρους εκτίθενται αντιπροσωπευτικά έργα σημαντικών Ελλήνων ζωγράφων, χαρακτών και γλυπτών του 19ου και του 20ού αιώνα, όπως των Γύζη, Λύτρα, Βολανάκη, Παρθένη, Χατζηκυριάκου-Γκίκα κ.ά. Διοργανώνονται θεματικές εκθέσεις με έργα από άλλα μουσεία και παρουσιάζονται ιδιωτικές συλλογές. Η Πινακοθήκη Αβέρωφ έχει πλούσια εκδοτική δραστηριότητα και ιδιαίτερα προσεγμένο πωλητήριο.
Οινοποιείο Κατώγι Αβέρωφ
Η παραγωγή κρασιών στο Μέτσοβο υπήρξε όραμα του Ευάγγελου Αβέρωφ. Ανακαλύπτοντας, σε ένα κατάστιχο του 1723, ότι οι αμπελώνες του Μετσόβου έδιναν περίπου 50.000 μπουκάλια κρασί, αποφάσισε, μετά το 1950, να ξαναζωντανέψει τον αμπελώνα στη θέση Γινιέτς. Έτσι υλοποιήθηκε το έργο της αναμπέλωσης των εγκαταλειμμένων πλαγιών της Πίνδου και της αναβίωσης της παλιάς αμπελουργικής παράδοσης που άνθιζε στην περιοχή τον 18ο και τον 19ο αιώνα. «Την όλη προσπάθεια στην αρχή την έλεγα μεράκι. Ύστερα μετατράπηκε σε ένα τεράστιο όραμα. Πρέπει να έχει ζήσει κανείς την πραγματοποίηση οραμάτων που φαίνονταν να μην έχουν πιθανότητες επιτυχίας, για να μπορεί να καταλάβει τι σημαίνει αυτό. Σημαίνει πλάτεμα ψυχής», έγραψε ο Ευάγγελος Αβέρωφ.
Φέρνοντας στην Ελλάδα τη γαλλική ποικιλία Cabernet Sauvignon και με τη βοήθεια Ελλήνων και Γάλλων οινολόγων, δημιουργήθηκε ένας από τους πιο φημισμένους αμπελώνες της χώρας και το πρότυπο οινοποιείο στις ανατολικές παρυφές του Μετσόβου. Το κόκκινο κρασί Κατώγι Αβέρωφ έγινε γρήγορα γνωστό σε όλη τη χώρα και στη συνέχεια στο εξωτερικό. Απέσπασε βραβεία σε μεγάλες διεθνείς εκθέσεις και αποτέλεσε το πρώτο παράδειγμα επιτυχημένου συνδυασμού γηγενών και γαλλικών ποικιλιών. Μετά τον θάνατο του ευπατρίδη πολιτικού, η εταιρεία Κατώγι Αβέρωφ Α.Ε. αναπτύχθηκε σημαντικά, διατηρώντας την ίδια φιλοσοφία. Φυτεύτηκαν νέοι αμπελώνες στην περιοχή, δοκιμάστηκαν καινούργιες ποικιλίες κλημάτων και νέα μείγματα κρασιών. Το κτίριο του οινοποιείου εκσυγχρονίστηκε και διαδοχικά επεκτάθηκε, διατηρώντας πάντα τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του.
Η οινογευστική εμπειρία, που μπορεί να συνδυαστεί με διαμονή στον υπέροχο ξενώνα, είναι μοναδική. Οι επισκέπτες κατεβαίνουν στα κελάρια, όπου φυλάσσονται περίπου 1.200 ξύλινα βαρέλια και μια κάβα με σπάνια, συλλεκτικά κρασιά. Μέσα στο μισοφωτισμένο υπόγειο, προβάλλονται βίντεο και εικόνες για την ιστορία του αμπελώνα στο Μέτσοβο επάνω στις δεξαμενές και τα βαρέλια, δημιουργώντας ένα ατμοσφαιρικό σκηνικό. Ο επισκέπτης περνά επάνω από μια γυάλινη σκάλα, φωτισμένη με μπλε ηλεκτρίκ φως, που συνθέτει ένα εντυπωσιακό και ασυνήθιστο για οινοποιείο περιβάλλον. Η εμπειρία ολοκληρώνεται στο wine bar, με τον εξαιρετικό εξωτερικό χώρο που προσκαλεί σε χαλάρωση και απόλαυση ενός ποτηριού κρασί στο φυσικό τοπίο της Πίνδου.
Διαβάστε ακόμα:
Η ακαταμάχητη γοητεία του Μετσόβου – Οδηγός με όλα όσα πρέπει να ζήσετε
