Υπάρχουν προορισμοί που απλά επισκέπτεσαι και άλλοι που σε ταξιδεύουν. Η πρωτεύουσα της Λέσβου ανήκει αναμφίβολα στη δεύτερη κατηγορία. Απλωμένη σε επτά υψώματα με θέα προς τη Μικρά Ασία, αυτή η παράκτια πολιτεία αποτελεί ένα σπάνιο παράδειγμα, όπου πολλές εποχές και πολιτισμοί έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους, δημιουργώντας ένα σύμπλεγμα αρχιτεκτονικών στρωμάτων και πολιτιστικών επιρροών που σπάνια συναντά κανείς τόσο συγκεντρωμένα.
Το νησί, τρίτο σε μέγεθος στην ελληνική επικράτεια, φημίζεται όχι μόνο για τις ακτές του και το σπάνιο Απολιθωμένο Δάσος διεθνούς γεωλογικής αναγνώρισης, αλλά και για τη βαθιά του πολιτισμική ταυτότητα. Η πραγματική του μαγεία κρύβεται στην πόλη-καρδιά του, εκεί όπου γεννήθηκαν η Σαπφώ και ο Αλκαίος, όπου έζησε ο Μυριβήλης και όπου το ούζο βρήκε την πνευματική του πατρίδα.
Το ταξίδι στο παρελθόν αρχίζει από ψηλά. Το οχυρό που κυριαρχεί στο βορειοανατολικό άκρο της πόλης είναι ένα ανοιχτό βιβλίο ιστορίας γραμμένο σε λίθους και κονίαμα. Ανάμεσα στα πιο εκτεταμένα και άρτια διατηρημένα οχυρά της ανατολικής Μεσογειακής λεκάνης, το μνημείο αυτό στέκεται πάνω σε θεμέλια που χάνονται στην αρχαιότητα, όταν εδώ υψωνόταν η ακρόπολη των αρχαίων κατοίκων.
Ο Ιουστινιανός, αυτοκράτορας του Βυζαντίου, άφησε τη σφραγίδα του τον 6ο αιώνα μ.Χ., ενισχύοντας τα τείχη, ενώ η πιο καθοριστική μεταμόρφωση ήρθε με τους Γατελούζους, τη γενοβέζικη οικογένεια που διαμόρφωσε το φρούριο στη μορφή που βλέπουμε σήμερα. Οι πέτρες φέρουν ακόμη τα οικόσημά τους, ενώ οι μεταγενέστερες οθωμανικές παρεμβάσεις -ο μεντρεσές και το χαμάμ- ολοκληρώνουν το πολυεπίπεδο αφήγημα. Από τα τείχη, το βλέμμα χάνεται στο απέραντο γαλάζιο, με την προκυμαία να απλώνεται από κάτω και τις μικρασιατικές ακτές να διαγράφονται στον ορίζοντα. Η θέα αυτή, από μόνη της, δικαιολογεί την ανάβαση.
Κατηφορίζοντας προς το λιμάνι
Η κάθοδος προς τη θάλασσα είναι σαν να περνάς από τον Μεσαίωνα στη νεωτερικότητα. Το νότιο λιμάνι υποδέχεται τον περιπατητή με μια εικόνα διαχρονική: παραδοσιακά ξύλινα σκάφη που ταλαντεύονται ήρεμα, ενώ το παραλιακό μέτωπο εκπλήσσει με τα κτίριά του, αριστουργήματα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής που μαρτυρούν την εμπορική ακμή της περιόδου 1880–1920. Το άγαλμα της Ελευθερίας στέκεται εμβληματικά, και δίπλα του παρελαύνουν αρχοντικά που κάποτε στέγαζαν την ανερχόμενη αστική τάξη. Όλα τους συνθέτουν ένα σκηνικό που αποπνέει ευγένεια, ευημερία και την οικονομική δυναμική άλλων εποχών.
Στην καρδιά της παλιάς πόλης: Εμπόριο και ευλάβεια
Η οδός Ερμού παραμένει η σπονδυλική στήλη του εμπορικού κέντρου. Εδώ σφυγμομετρείται η καθημερινή ζωή, με καταστήματα, μικρά μαγαζιά και συνεχή κινητικότητα. Σε μικρή απόσταση από τη βιτρίνα του εμπορίου υψώνονται όμως μνημεία πίστης που προκαλούν δέος. Ο Άγιος Αθανάσιος, η μητροπολιτική εκκλησία της Μυτιλήνης, κυριαρχεί με το επιβλητικό γοτθικό καμπαναριό του, ύψους περίπου τριάντα τριών μέτρων. Στο εσωτερικό του, οι επισκέπτες συναντούν ένα από τα πλέον λεπτοτεχνημένα ξυλόγλυπτα τέμπλα του 18ου αιώνα που σώζονται στην Ελλάδα, καθώς και τα λείψανα του Αγίου Θεοδώρου, πολιούχου της πόλης.
Ακόμη πιο εντυπωσιακός είναι ο ναός του Αγίου Θεράποντα, με τον τρούλο του να σφραγίζει τη σιλουέτα της πόλης. Το αρχιτεκτονικό του μείγμα -μπαρόκ, ροκοκό, νεογοτθικά και νεοκλασικά στοιχεία σε αρμονική σύνθεση- οφείλεται στο ταλέντο του Μυτιληνιού αρχιτέκτονα Αργύρη Αδαλή, ο οποίος δημιούργησε ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα και αγαπημένα σύμβολα της Μυτιλήνης.
Η πολύχρονη περίοδος της οθωμανικής κυριαρχίας άφησε το στίγμα της σε διάσπαρτα σημεία. Το Γενί Τζαμί, το μεγαλύτερο και νεότερο τζαμί που χτίστηκε στην πόλη παραμένει μαρτυρία αυτής της εποχής, όπως και το Τσαρσί Χαμάμ. Αυτά τα οικοδομήματα δεν στέκουν ως αντιθέσεις, αλλά ως φυσική συνέχεια της πολυπολιτισμικής ταυτότητας που πάντα χαρακτήριζε αυτό το σταυροδρόμι του Αιγαίου.
Το τελετουργικό του σούρουπου
Όταν πέφτει η νύχτα, κάθε επισκέπτης γνωρίζει πώς να ολοκληρώσει την ημέρα του. Η Λέσβος, και κυρίως η περιοχή του Πλωμαρίου, αποτελεί την αδιαμφισβήτητη πατρίδα του ούζου. Στα «Λαδάδικα» και σε άλλες παραδοσιακές γειτονιές, τα καφενεία και τα ουζερί προσφέρουν μια πολιτισμική εμπειρία. Το ποτήρι με το ούζο, με την έντονη αρωματική υπογραφή του γλυκάνισου, συνοδεύεται από τοπικές λιχουδιές: σαρδέλες από την Καλλονή, λαδοτύρι, εκλεκτές ελιές: η γλώσσα με την οποία το νησί εκφράζει τη φιλοξενία του, για την τελετουργία με την οποία κλείνει μια μέρα γεμάτη ανακαλύψεις.
Η Μυτιλήνη δεν ανήκει στους προορισμούς που αποκαλύπτονται με μια επιφανειακή ματιά. Η ομορφιά της κρύβεται στις λεπτομέρειες. Αυτή η πόλη ζητά από τον επισκέπτη να επιβραδύνει, να περπατήσει χωρίς βιασύνη, να αφήσει τα μάτια και τα αυτιά να συλλέξουν τις ιστορίες που ψιθυρίζουν οι τοίχοι, οι πλατείες, οι στοές. Είναι ένα ταξίδι που μετριέται όχι σε χιλιόμετρα, αλλά σε βιώματα. Μια εμπειρία που μένει στη μνήμη όχι ως σειρά φωτογραφιών, αλλά ως βαθιά αίσθηση σύνδεσης με έναν τόπο όπου ο χρόνος κυλά διαφορετικά.
Και όταν φύγεις, δεν κουβαλάς μαζί σου μόνο αναμνήσεις, αλλά εκείνη την ανεπανάληπτη γεύση του γλυκάνισου που αναμιγνύεται με το αλάτι του Αιγαίου: τη γεύση της ιστορίας που γίνεται παρόν, του νησιού που δεν ξεχνιέται.
Διαβάστε ακόμα:
Η κουλτούρα του ούζου στη Μυτιλήνη και 4 σημεία για να το γευτείτε
Λέσβος: Ο αυτοδίδακτος καλλιτέχνης που παραδίδει αφιλοκερδώς μαθήματα ξυλογλυπτικής σε παιδιά
