Ταξίδι ζωής στο Νησί του Πάσχα, έναν μυστηριακό τόπο

Εκτός από τα αγάλματα, το Rapa Nui ξεχωρίζει για τη φυσική του ομορφιά, Το τοπίο του κυριαρχείται από τρία ανενεργά ηφαίστεια: το Maunga Terevaka, το ψηλότερο σημείο του νησιού στα 507 μέτρα, το Poike που σχηματίζει το ανατολικό ακρωτήριο και το Rano Kau, με λίμνη στον κρατήρα του. Κυματιστοί λόφοι, πεδία λάβας και απόκρημνοι βράχοι δημιουργούν ένα εντυπωσιακό σκηνικό που περιβάλλει τους πολιτιστικούς θησαυρούς του νησιού. Η άγρια ακτογραμμή είναι διάσπαρτη με κρυμμένους όρμους και λίγες προσβάσιμες παραλίες, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει η δημοφιλής Anakena με τη λευκή άμμο: λέγεται ότι είναι το σημείο όπου αποβιβάστηκαν οι πρώτοι έποικοι από την Πολυνησία.

Oλόκληρο το Νησί του Πάσχα έχει εγγραφεί στο κατάλογο των Μνημείων της Unesco από το 1995 και είναι Εθνικό Πάρκο.  

Τα αινιγματικά moai 

Τα αγάλματα moai δημιουργήθηκαν από τον λαό του Rapa Nui μεταξύ του 1250 και του 1500 περίπου. Τοποθετούνταναν συνήθως σε πέτρινες τελετουργικές πλατφόρμες που ονομάζονταν ahu, συχνά κοντά σε χώρους ταφής. Ο ακριβής σκοπός τους δεν είναι γνωστός, ωστόσο έχουν κινήσει το ενδιαφέρον των επιστημόνων εδώ και χρόνια κι έτσι έχουν προταθεί πολλές και διάφορες θεωρίες σχετικά με τον λόγο ύπαρξής τους και τον τρόπο της μεταφοράς τους σε διάφορα σημεία του νησιού.
Τον 18ο και 19ο αιώνα, οι πρώτοι Ευρωπαίοι εξερευνητές και ιεραπόστολοι έκαναν εικασίες σχετικά με το ποιος κατασκεύασε τα αγάλματα και στις αρχές του 20ου αιώνα αρχαιολόγοι, όπως η Katherine Routledge, πραγματοποίησαν συστηματική επιτόπια έρευνα, καταγράφοντας προφορικές ιστορίες και ξεκινώντας πιο επιστημονικές συζητήσεις. Στα τέλη του 20ου-21ου αιώνα οι αρχαιολόγοι χρησιμοποίησαν πειραματική αρχαιολογία, τηλεπισκόπηση και χρονολόγηση με άνθρακα για να βελτιώσουν τις θεωρίες.

Πλέον η πιο διαδεδομένη και αποδεκτή είναι ότι τα moai αντιπροσωπεύουν θεοποιημένους προγόνους που προστάτευαν τον λαό -κάτι που υποδεικνύει η τοποθέτησή τους με θέα προς την ενδοχώρα. Θεωρείται επίσης ότι ήταν ένας τρόπος για να επιδεικνύουν το κύρος και την εξουσία των φυλών και ότι η κατασκευή και η έκθεσή τους μπορεί να αποτύπωνε μια μορφή κοινωνικού, ή πολιτικού, ανταγωνισμού μεταξύ διαφορετικών ομάδων. Κάποιοι πιστεύουν ότι χρησιμοποιούνταν σε τελετουργικές πρακτικές, όντας μέρος μιας πνευματικής παράδοσης για να συνδεθούν οι κάτοικοι με τους θεούς και το υπερφυσικό. Μερικοί ερευνητές έχουν προτείνει ότι τα αγάλματα, ή οι τελετουργικές πλατφόρμες τους, είναι ευθυγραμμισμένα με αστρικά φαινόμενα όπως τα ηλιοστάσια και οι σεληνιακοί κύκλοι. Και φυσικά δεν λείπουν εκείνοι που θεωρούν ότι η δημιουργία τους οφείλεται σε εξωγήινους.

Η μεταφορά των αγαλμάτων, κάποια από τα οποία ζυγίζουν 80 τόνους, έχει γίνει επίσης αντικείμενο έρευνας και διατύπωσης θεωριών. Σύμφωνα με πρόσφατα πειράματα, αλλά και προφορικές παραδόσεις που λένε ότι «τα αγάλματα περπατούσαν» μέχρι την τελική τους θέση, μπορεί να χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της ταλάντευσης από τη μία πλευρά στην άλλη κατά μήκος προετοιμασμένων διαδρομών, με χρήση σχοινιών, ώστε να απαιτούνται και λιγότερα άτομα.

Προηγούμενες θεωρίες υποδείκνυαν ότι τα moai τοποθετούνταν σε έλκηθρα και σύρονταν πάνω σε ρολά που απαιτούσαν τη χρήση τεράστιων ποσοτήτων ξυλείας του νησιού, μια μέθοδος που χρησιμοποιούνταν σε αρχαίους πολιτισμούς. Η θεωρία του Jared Diamond στο βιβλίο του «Collapse» υποστηρίζει ότι η υπερβολική χρήση των πόρων του νησιού -και ειδικά της ξυλείας- οδήγησε τελικά σε οικολογική καταστροφή και κοινωνική αναταραχή που έφεραν το τέλος των moai. Σήμερα αυτό θεωρείται μία από τις θεωρίες και όχι βεβαιότητα, καθώς νεότερες μελέτες δείχνουν πολυπαραγοντικά αίτια.

Το περίφημο τρίγωνο των moai

Μεταξύ των αρχαιολογικών χώρων στο Νησί του Πάσχα τρεις ξεχωρίζουν όχι μόνο για το μεγαλείο τους, αλλά και για τον τρόπο με τον οποίο αφηγούνται συλλογικά την ιστορία της κοινωνίας: το Rano Raraku, το Ahu Tongariki και το Ahu Akivi. Μαζί, σχηματίζουν ένα τρίγωνο που αντιπροσωπεύει «τη δημιουργία, τη δύναμη και την ουράνια σύνδεση».

Το Rano Raraku ήταν ο τόπος όπου οι προγονικές εικόνες πήραν μορφή από την ηφαιστειακή πέτρα, στο Ahu Tongariki η πολιτική εξουσία και η πνευματική δύναμη προβαλλόταν στην κοινότητα και το Ahu Akivi ήταν το σημείο που συνέδεε τους εποίκους του νησιού με τον ωκεανό τον οποίο διέσχισαν για να φτάσουν και τα ουράνια σώματα που τους βοήθησαν στην πλοήγηση.

Περπατώντας στο Rano Raraku, το λατομείο των αγαλμάτων, νιώθεις σαν να μπαίνεις σε έναν κόσμο όπου σταμάτησε ο χρόνος: τα moai στέκονται μισοθαμμένα μέχρι τους ώμους, ενώ άλλα είναι ακόμα κολλημένα στον βράχο λες και οι γλύπτες άφησαν απλά τα εργαλεία τους μια μέρα και δεν επέστρεψαν ποτέ. Αυτή η απότομη διακοπή της παραγωγής παραμένει, μάλιστα, ένα από τα μεγάλα αινίγματα του νησιού, που συνδέεται με την περιβαλλοντική πίεση και τις πολιτικές αλλαγές στα τέλη του 17ου αιώνα.

Στο Rano Raraku σκαλίστηκε το 95% των αγαλμάτων. Ο ηφαιστειακός κρατήρας σχηματίστηκε από συσσωματωμένη τέφρα η χρήση της οποίας ήταν ιδανική για τη λάξευση των moai σε αντίθεση με τον σκληρό βασάλτη που υπάρχει στο υπόλοιπο νησί. Το λατομείο καλύπτει τόσο τις εξωτερικές πλαγιές όσο και το εσωτερικό χείλος του ηφαιστείου το οποίο περιέχει μια λίμνη γλυκού νερού.

Στο Rano Raraku οι αρχαιολόγοι έχουν καταγράψει 397 αγάλματα, σε διάφορα στάδια ολοκλήρωσης. Πολλά moai παραμένουν θαμμένα μέχρι τους ώμους κάνοντας τους επισκέπτες να νομίζουν ότι είναι μόνο κεφάλια, οι ανασκαφές, ωστόσο, αποκάλυψαν ότι στα περισσότερα από αυτά κάτω από τη γη υπάρχει ολόκληρος ο κορμός τους.

Το μεγαλύτερο ημιτελές moai στην περιοχή, το El Gigante, έχει ύψος 21 μέτρα και ζυγίζει περίπου 270 τόνους. Το Tukuturi είναι ένα σπάνιο moai με γένια, σε γονατιστή στάση, το οποίο πιθανώς να αντιπροσωπεύει ένα μεταγενέστερο στυλ, ή μια τελετουργική φιγούρα που συνδέεται με τη λατρεία του ανθρώπου-πουλιού.

Σε μικρή απόσταση από το Rano Raraku, παράλληλα με την ακτογραμμή, βρίσκεται το Ahu Tongariki, η μεγαλύτερη αναστηλωμένη τελετουργική πλατφόρμα (ahu) του νησιού με μήκος 100 μέτρων. Επάνω της στέκονται 15 moai με ύψος από 5 έως 8,7 μέτρα, βάρους έως και 88 τόνων και με την πλάτες στραμμένες προς το νερό. Κάθε ένα πιθανώς αντιπροσώπευε έναν θεοποιημένο πρόγονο, του οποίου η πνευματική δύναμη (μάνα) προστάτευε τη γύρω περιοχή. Είναι ένα από τα πιο φωτογραφημένα σημεία του νησιού, ειδικά στην ανατολή του ηλίου, όταν οι σιλουέτες των moai φωτίζονται από πίσω και ρίχνουν μακριές σκιές πάνω στο λιβάδι το οποίο αντικρίζουν.

Το Ahu Tongariki είχε περιπετειώδη ιστορία, καθώς καταστράφηκε στα τέλη του 18ου ή στις αρχές του 19ου αιώνα κατά τη διάρκεια συγκρούσεων μεταξύ φυλών, στο πλαίσιο της εγκατάλειψης των λατρευτικών πρακτικών των moai σε ολόκληρο το νησί. Τον Μάιο του 1960 ένα τεράστιο τσουνάμι που προκλήθηκε από σεισμό στη Χιλή παρέσυρε πολλά moai προς την ενδοχώρα, ωστόσο μεταξύ 1992-1995 η τελετουργική πλατφόρμα αποκαταστάθηκε. 

Στο Ahu Akivi θα ανακαλύψετε 7 πανομοιότυπα moai ύψους 4,5 μέτρων, με βάρος 4 τόνους. Είναι τα μοναδικά που κοιτάζουν προς τον ωκεανό και παρουσιάζουν μια πολύ διαφορετική οπτική της μνημειακής τέχνης του Rapa Nui. Σύμφωνα με την προφορική παράδοση, αυτές οι μορφές αντιπροσωπεύουν τους νεαρούς ανιχνευτές που έστειλε ο θρυλικός βασιλιάς Χοτού Ματούα για να βρουν το νησί πριν από τον εποικισμό του. Οι αρχαιολόγοι έχουν επίσης ανακαλύψει ότι είναι ευθυγραμμισμένα με την εαρινή και τη φθινοπωρινή ισημερία καθώς εκείνες τις ημέρες τα αγάλματα κοιτούν κατευθείαν προς τον ανατέλλοντα ήλιο. Αυτό υποδηλώνει ότι ο χώρος ίσως χρησιμοποιούνταν για να παρακολουθούν το ηλιακό ημερολόγιο.

Το τελετουργικό χωριό Orongo

Στη γλώσσα του Rapa Nui η λέξη σημαίνει «Το Κάλεσμα» και βρίσκεται σε μια στενή λωρίδα γης, περίπου 250 μέτρων, ανάμεσα στην άκρη του κρατήρα του Rano Kau κι έναν γκρεμό 300 μέτρων, προσφέροντας θέα στον ωκεανό και στα νησάκια Nui, Iti και Kao Kao. Το Rano Kau ήταν το δεύτερο από τα τρία κύρια ηφαίστεια του Νησιού του Πάσχα που εξερράγη πριν από περίπου 2,5 εκατομμύρια χρόνια. Έχει ύψος 310 μέτρα και έναν τεράστιο κρατήρα διαμέτρου 1,6 χλμ., μέσα στον οποίο φυτρώνουν τοτόρα, ένα καλάμι που χρησιμοποιείται ευρέως για σπίτια, βάρκες και άλλα.

Το Orongo ήταν το τελετουργικό κέντρο της λατρείας των tangata manu, των ανθρώπων-πουλιών, που διαδέχθηκε αυτή των moai. Ο Make-Make, ο θεός δημιουργός, ήταν κεντρική φιγούρα στις τελετές, μαζί με τις σχετικές θεότητες της γονιμότητας.

Μπορείτε να περιηγηθείτε στα ανακαινισμένα σπίτια του χωριού, που είναι χαμηλά, με οβάλ σχήμα, φτιαγμένα από πλάκες βασάλτη. Είχαν μικρές εισόδους και στέγες από χορτάρι για να αντέχουν στους ισχυρούς ανέμους. Πολλές πέτρες είναι σκαλισμένες με μορφές που απεικονίζουν τους άνδρες-πουλιά και άλλα τελετουργικά σύμβολα και στη γύρω περιοχή έχουν καταγραφεί συνολικά περισσότερα από 1.400 πετρογλυφικά τα οποία θα σας δείξουν οι ξεναγοί. 

Οι τελετές προς τιμήν του άνδρα-πουλιού έληξαν στ δεκαετία του 1860, πιθανώς λόγω των συνδυασμένων επιπτώσεων των επιδρομών των Περουβιανών που έπαιρναν τους κατοίκους για σκλάβους, των εισαγόμενων ασθενειών και της επιρροής των χριστιανών ιεραποστόλων.

Άλλα αξιοθέατα 

Οι ξεναγοί του νησιού θα σας οδηγήσουν επίσης στο Puna Pau, τον μικρό κρατήρα όπου σκαλίστηκαν οι εμβληματικές κόκκινες κορυφές «pukao» που αποτελούν χαρακτηριστικό γνώρισμα πολλών moai. Θα πάτε επίσης στο Ahu Vinapu, ένα τελετουργικό κέντρο όπου η τοιχοποιία είναι παρόμοια με αυτή των Ίνκας και στο Te Pito Kura που φιλοξενεί το ψηλότερο Moai που κατασκευάστηκε ποτέ -αν και πλέον είναι πεσμένο.

H πιο διάσημη παραλία του νησιού είναι η Anakena, με λευκή άμμο. Έχει ήρεμα νερά, ιδανικά για κολύμπι και snorkelling, και οι κοκοφοίνικες δημιουργούν τροπική ατμόσφαιρα. Εκεί θα δείτε και το Ahu Nau Nau με πολλά αναστηλωμένα moai. Λιγότερο πολυσύχναστη είναι η Pea, επίσης με λευκή άμμο, ενώ η απομονωμένη παραλία Ovahe ξεχωρίζει για  τους επιβλητικούς ηφαιστειακούς βράχους που την περιβάλλουν.

O μοναδικός οικισμός στο Rapa Nui είναι το Hanga Roa, από όπου ξεκινούν όλες οι περιηγήσεις στο Εθνικό Πάρκο. Εδώ υπάρχει το Museo Antropológico Sebastián Englert, με εκθέματα σχετικά με την ιστορία του νησιού, καταστήματα όπου πωλούνται χειροτεχνήματα, παραδοσιακά γλυπτά και κοσμήματα, υπαίθριες αγορές, καθώς και εστιατόρια με μενού πολυνησιακής και Χιλιανής κουζίνας.

Διαβάστε ακόμα:

5 ταξίδια ζωής σε Ασία, Αφρική, Νότια Αμερική, Ινδία

Εμπειρία ζωής: Επίσκεψη στο Yellowstone, το συναρπαστικό Εθνικό Πάρκο της Αμερικής

Road trip στην Αμερική: Από την Άγρια Δύση στο αστραφτερό Λας Βέγκας