Μπορεί η κεφαλαιώδης συνεισφορά του στον πολιτιστικό πλούτο της Βρετανίας να είναι άγνωστη σε πολλούς, όμως το όνομά του το έχει διαβάσει σίγουρα όποιος έχει πιάσει στα χέρια του τον χάρτη του Λονδίνου ή όποιος έχει ξεφυλλίσει έναν οδηγό της πόλης. Ο Henry Tate είναι αυτός στον οποίο οφείλουμε τον θαυμασμό που νιώθουμε μπροστά στα έργα της Tate Britain και το συναρπαστικό ταξίδι στον κόσμο της παγκόσμιας σύγχρονης τέχνης που βιώνουμε στην Tate Modern. Καθεμιά από τις δύο εμβληματικές πινακοθήκες αποτελεί όχι μόνο ένα από τα κορυφαία αξιοθέατα του Λονδίνου, αλλά και μια εμβριθή σπουδή στην εξέλιξη της βρετανικής κυρίως τέχνης, ένα κάλεσμα να ανακαλύψουμε κορυφαίους καλλιτέχνες και έργα σταθμούς στην ιστορία της ζωγραφικής.
Ανοιχτές καθημερινά, με ελεύθερη είσοδο (εισιτήριο χρεώνεται μόνο για τις περιοδικές εκθέσεις), συνιστούν από κοινού ένα ασύγκριτο ταξίδι με οδηγό την τέχνη, ένα ταξίδι όχι μόνο με τη μεταφορική έννοια, αλλά και κυριολεκτικά: μεταφορικά γιατί οι συλλογές της μίας διάσημης γκαλερί αποτελούν χρονική συνέχεια της άλλης και κυριολεκτικά, αφού υπάρχει η δυνατότητα μετάβασης από τη μία στην άλλη διαπλέοντας τον Τάμεση με πλοιάριο του δικτύου συγκοινωνιών του Λονδίνου, απολαμβάνοντας μοναδικές όψεις της πόλης καθώς κινούμαστε από δυτικά προς ανατολικά.
Tate Britain: Διατρέχοντας 5 αιώνες βρετανικής ζωγραφικής
Το κομψό νεοκλασικό κτήριο με τη διπλή, κορινθιακού ρυθμού κιονοστοιχία που δεσπόζει στις όχθες του Τάμεση είναι ο Νο 1 πόλος έλξης στην περιοχή του Millbank, δυτικά του Westminster. Χαρακτηρισμένο ως «διατηρητέο -Grade II κατά το βρετανικό σύστημα», μοιάζει να αναμετράται με το υπερσύγχρονο, διάσημο από τις ταινίες του James Bond, μεγαθήριο της MI6 απέναντί του και έχει το δικό του μερίδιο στην ιστορία του Λονδίνου. Καταλαμβάνοντας την τοποθεσία όπου βρισκόταν η διαβόητη φυλακή του Millbank, το κτήριο της πρώτης πινακοθήκης του Οργανισμού Tate -που πλέον διαθέτει παραρτήματα και σε άλλες βρετανικές πόλεις- χτίστηκε από πέτρα του Πόρτλαντ το 1897, χάρη στη γενναιοδωρία του εμπόρου ζάχαρης και μεγάλου φιλάνθρωπου Henry Tate, ο οποίος χρηματοδότησε το εγχείρημα της πρώτης εστίας της βρετανικής ζωγραφικής, δωρίζοντας και την προσωπική του συλλογή.
Παρά τα σοβαρά πλήγματα από το Blitz κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τις πλημμύρες του Τάμεση, η αξιοσημείωτη συλλογή της, που έχει ως εκκίνηση τον 16ο αιώνα, δεν έπαψε να επεκτείνεται, με αποτέλεσμα την απόφαση μεταφοράς του μέρους της συλλογής που αφορά τη μοντέρνα τέχνη από τον 20ό αιώνα και έπειτα, πολύ ανατολικότερα, στο νέο της σπίτι στο Bankside, το 2000. Γεγονός που καθόλου δεν μείωσε την αξία μιας επίσκεψης στις εντυπωσιακές αίθουσες της πινακοθήκης, όπου ανακαλύπτει κανείς αριστουργήματα της βικτωριανής εποχής, μυείται στο ονειρικό σύμπαν των Προραφαηλιτών ζωγράφων, εντυπωσιάζεται από το χειρισμό του φωτός από τον J.M.W. Turner-του οποίου το κληροδότημα περιλαμβάνεται στη μόνιμη συλλογή-, αλλά μπορεί επίσης να πάρει μια εξαιρετική γεύση της συνέχειας που έπεται στην Tate Modern, μέσω των σύγχρονων έργων που εναλλάσσονται περιοδικά χωρίς να εντάσσονται στις μόνιμες συλλογές της Tate Britain.
Σπουδαίοι δημιουργοί όπως οι Blake, Hogarth, Gainsborough, Whistler, Reynolds, Constable, Waterhouse, Leighton, αλλά και Moore, Freud και Bacon, πλαισιώνονται από κορυφαία διεθνή ονόματα -Van Dyck, Rubens, Matisse, De Chirico, Sargent μεταξύ άλλων- συνθέτοντας ένα ανεξάντλητο πανόραμα εικόνων και μια κατατοπιστική καταγραφή της εξελικτικής πορείας της ζωγραφικής οπτικής και θεματικής.
Ακολουθώντας τα ιστορικά πορτρέτα της εποχής των Τυδώρ έως τις απεικονίσεις της μεταμόρφωσης του Λονδίνου σε μια σύγχρονη μεγαλούπολη και των επιτευγμάτων της βιομηχανικής επανάστασης, τις εντυπώσεις κλέβουν οι αίθουσες με τα έργα των Προραφαηλιτών. Πρόκειται για ένα από τα highlights της πινακοθήκης, που μάλιστα έχουν δει τη δημοτικότητά τους να εκτοξεύεται μετά την έμπνευση που αποτέλεσαν για κάποιες σκηνές του τελευταίου video clip της Taylor Swift. Γεμάτες ποιητικότητα γυναικείες φιγούρες με λεπτά χαρακτηριστικά, λεπτομερέστατα εξοχικά τοπία και αναφορές στον κόσμο της λογοτεχνίας ή της μυθολογίας, ακροβατούν ανάμεσα στο ρεαλιστικό και το φανταστικό και γίνονται το σήμα κατατεθέν ενός κύκλου Βρετανών καλλιτεχνών που έρχονται σε ρήξη με το κατεστημένο της βικτωριανής εποχής και στρέφονται στο ιδεώδες της πρώιμης Αναγέννησης.
Ξεχωριστή θέση κατέχει εξάλλου ο ρομαντικός τοπιογράφος ή κατά άλλους, η ιδιοφυία της βρετανικής ζωγραφικής τοπίων, William Turner – ο όγκος των έργων του που παρουσιάζονται στην Tate Britain είναι ασύγκριτος και η συλλογή τους η μεγαλύτερη στη Βρετανία. Η αυτοπροσωπογραφία του μας υποδέχεται στις 8 αίθουσες που είναι αφιερωμένες στις δημιουργίες του, ενώ εμβληματικά έργα όπως τα «Peace-Burial at Sea», «War. The Exile and the Rock Limpet» και «Norham Castle, Sunrise» αποδεικνύουν τον αριστοτεχνικό τρόπο που χειρίζεται το φως, αποδεικνύουν πόσο επαναστατική υπήρξε η τεχνοτροπία του για την εποχή του, δικαιολογούν το χαρακτηρισμό «πατέρας της σύγχρονης τέχνης» και δίνουν το έναυσμα για να επισκεφθούμε την περιοδική έκθεση «Turner & Constable, Rivals & Originals» που εξερευνά τη σχέση μεταξύ των δύο επιδραστικών ζωγράφων και διαρκεί έως τις 12 Απριλίου.
Tate Modern: Eπί 25 χρόνια η αιχμή του δόρατος της σύγχρονης τέχνης
Η απόφαση για τη μεταφορά σχεδόν όλων των μεταπολεμικών και σύγχρονων έργων της συλλογής Tate σε ξεχωριστό χώρο έδωσε το έναυσμα για την αναγέννηση ενός τοπόσημου της νότιας όχθης του Τάμεση. Έτσι, το εμβληματικό κτήριο από τούβλα με την πανύψηλη καμινάδα, που ως το 1981 αποτελούσε το εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας Bankside Power Station, υποδέχθηκε το κοινό το 2000 ως η νέα Πινακοθήκη Μοντέρνας Τέχνης Tate Modern, μέλος του οργανισμού Tate και συνέχεια του συναρπαστικού ταξιδιού στην εξέλιξη της ζωγραφικής από τον 20ό στον 21ο αιώνα. Τα εγκαίνια έγιναν στο πλαίσιο εορτασμού του Millennium, αυτό όμως που ξεπέρασε κάθε προσδοκία ήταν η θερμή υποδοχή του κοινού, που πλέον έχει αναδείξει την Tate Modern σε μία από τις τέσσερις κορυφαίες γκαλερί παγκοσμίως, που παρουσιάζουν και αναδεικνύουν τις πιο ρηξικέλευθες τάσεις της ζωγραφικής, ενίοτε και της γλυπτικής.
Οι λιτές αίθουσες και η βιομηχανική ταυτότητα του χώρου αναδεικνύουν ιδανικά τις συλλογές των έργων, συχνά μεγάλων διαστάσεων και με εκρηκτικά χρώματα, που αψηφούν συμβάσεις και όρια. Η δε διάταξή τους -τα έργα οργανώνονται και παρουσιάζονται θεματικά και όχι χρονολογικά- θεωρείται μία από τις καινοτομίες της Tate Modern, όπως εξάλλου και η αξιοποίηση των κολοσσιαίων διαστάσεων Turbine Hall, όπου εναλλάσσονται γιγάντια κατά παραγγελία installations, μια παράδοση που ξεκίνησε με το έργο «I do, I Undo and I Redo» της Γαλλοαμερικανής καλλιτέχνιδος Louise Joséphine Bourgeois. Όσο για τις διαρκώς επεκτεινόμενες συλλογές, το πρόβλημα έλυσε το διάσημο αρχιτεκτονικό γραφείο Herzog & de Meuron, παραδίδοντας στο κοινό το 2016 το Switch House – πλέον γνωστό ως Κτήριο Blavatnik- μια επέκταση που αύξησε το εκθεσιακό δυναμικό κατά 60% χάρη στους 10 ορόφους ενός επίσης καλυμμένου με τούβλα, πυραμιδοειδούς, νέου κτηρίου.
Η μοντέρνα αρχιτεκτονική είναι σίγουρα πόλος έλξης στην Tate Modern -με τη φουτουριστικής σύλληψης Millennium Bridge να ολοκληρώνει το σκηνικό, συνδέοντας την πινακοθήκη με το City στην αντίπερα όχθη-, το δυνατό της χαρτί είναι όμως οι πρωτοπόροι ζωγράφοι που συνυπάρχουν εδώ: Pablo Picasso, Mark Rothko, Andy Warhol, Jackson Pollock, Salvador Dalí, Roy Lichtenstein, το βρετανικό δίδυμο Gilbert & George, Damien Hirst, Paul Klee, René Magritte, Max Ernst, Amedeo Modigliani και Alberto Giacometti -του οποίου οι επιμήκεις, λεπτεπίλεπτες φιγούρες συνθέτουν τη σειρά γλυπτών που αξιοποιεί με άριστο τρόπο δύο από τις παλιές δεξαμενές του εργοστασίου.
Όσο διάσημη καθιστούν την Tate Modern οι εμβληματικοί καλλιτέχνες, τα κινήματα -κυβισμός, σουρεαλισμός, φωβισμός, αφηρημένος εξπρεσιονισμός, pop art, arte povera κ.ά.– και τα έργα-ορόσημα που φιλοξενεί, άλλο τόσο περιζήτητα είναι τα εισιτήρια για τις εξαιρετικές περιοδικές εκθέσεις που έχουν διοργανωθεί στα 25 χρόνια της. Ανάμεσά τους, εκείνη για τη Frida Kahlo υπήρξε το πρώτο αφιέρωμα στη Μεξικανή καλλιτέχνη επί βρετανικού εδάφους, ενώ το 2014 η έκθεση «Henri Matisse: The Cut-Outs» συγκέντρωνε κατά μέσο όρο 4.000 επισκέπτες τη μέρα και, με συνολικά 500.000 εισιτήρια, έγινε η δημοφιλέστερη έως τώρα περιοδική έκθεση της πινακοθήκης. Ανάλογα, η φετινή επέτειος των δυόμισι δεκαετιών δυναμικής παρουσίας γιορτάζεται με μια σειρά δρώμενων, κάποια εκ των οποίων συνεχίζονται και τους πρώτους μήνες του 2026, όπως η αφιερωμένη στον Νιγηριανό μοντερνισμό περιοδική έκθεση και η «Theatre Picasso» που γιορτάζει τα 100 χρόνια από τη δημιουργία του εμβληματικού έργου «Οι τρεις χορεύτριες» -μέρος της μόνιμης συλλογής της Tate Modern- παρουσιάζοντας πάνω από 45 έργα του μεγάλου Ισπανού καλλιτέχνη.
Διαπλέοντας τον Τάμεση με αφορμή την τέχνη
Αν και όλοι γνωρίζουν ότι ο γρηγορότερος τρόπος μετακίνησης στο αχανές Λονδίνο είναι το μετρό, η μετακίνηση μεταξύ των δύο Tate έχει μια πιο αρτίστικη χροιά όταν γίνεται μέσω της υδάτινης συγκοινωνίας. Με στάσεις εκατέρωθεν των όχθεων του Τάμεση, τα πλοιάρια που κινούνται και προς τις δύο κατευθύνσεις είναι όχι μόνο ο πιο πρωτότυπος τρόπος να προσεγγίσετε τις δύο πινακοθήκες, αλλά και ο πιο συναρπαστικός, αφού προσφέρουν μοναδικές απόψεις της πόλης -το Κοινοβούλιο, το London Eye, το Southbank Centre, ο Oxo Tower και οι διάσημες γέφυρες φαντάζουν ακόμη πιο θεαματικά ιδωμένα μέσα από τα νερά του ποταμού -αλλά και ένα γρήγορο μάθημα ιστορίας που αποδεικνύει τον κομβικό ρόλο του Τάμεση στην ανάπτυξη της βρετανικής πρωτεύουσας.
Η Uber Boats by Thames Clippers προσφέρει την υπηρεσία Tate to Tate με καθημερινά δρομολόγια κλειστού τύπου πλοιαρίων, που συνδέουν τις αποβάθρες Millbank και Bankside. Τα εισιτήρια -ενδεικτικό κόστος για ενήλικες 13,10 £- εκδίδονται είτε από αυτόματα μηχανήματα στις αποβάθρες είτε με ηλεκτρονική προαγορά, ενώ υπάρχει πακέτο που συνδυάζει πρωινή ξενάγηση στην Tate Britain με μεταφορά και απογευματινή ξενάγηση στην Tate Modern.
Όσο για ό,τι άλλο χρειαστείτε μέσα στη μέρα, στη μεν Tate Britain το Djanogly Café σερβίρει εποχική κουζίνα με ζεστά πιάτα, μπουφέ κρύων εδεσμάτων και σνακ ως το απόγευμα, ενώ στην Tate Modern, στον 6ο όροφο του κτηρίου Blavatnik, θα απολαύσετε βρετανική κουζίνα με το βλέμμα να αγκαλιάζει τη συναρπαστική θέα στον Καθεδρικό του Αγίου Παύλου, πίτσα, μπύρα και cocktails στο εστιατόριο Riverside Terrace, ενώ λειτουργούν ακόμη ένα café και ένα bar με τακτικά βραδινά events. Μην παραλείψετε να περάσετε από τα εξαιρετικά καταστήματα και των δύο πινακοθηκών, πριν ολοκληρώσετε μια συναρπαστική μέρα γεμάτη μοναδικές εικόνες, η οποία δικαιολογεί τα λόγια του John Constable που αναγράφονται σε μια αίθουσα της Tate Britain: «Η ζωγραφική δεν είναι παρά μια άλλη λέξη για το συναίσθημα».
Διαβάστε ακόμα:
Λονδίνο: Επισκεφθήκαμε τα χριστουγεννιάτικα τμήματα στα μεγαλύτερα καταστήματά του
The Three Dancers: Μια βουτιά στον εσωτερικό χορό του Picasso
