Μια ανάσα από τη Βιέννη και ίσως η μόνη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα τόσο κοντά σε σύνορα, η Μπρατισλάβα αποτελεί αναμφίβολα μια πόλη με ξεχωριστή ταυτότητα. Στις τουριστικές καμπάνιες συχνά διαβάζουμε «Βιέννη και Μπρατισλάβα» ή «Βουδαπέστη και Μπρατισλάβα», χωρίς να γνωρίζουμε ότι η πρωτεύουσα της Σλοβακίας είναι ένα ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό μωσαϊκό. Συνδυάζει τον κεντροευρωπαϊκό ρομαντισμό με τη μεταπολεμική, πιο αυστηρή αισθητική των σοσιαλιστικών κτισμάτων, δημιουργώντας ένα πρωτότυπο μείγμα που γοητεύει όσους αγαπούν την αντίθεση και την ιστορική συνέχεια.
Φτάνοντας στον μικρό σιδηροδρομικό σταθμό της Μπρατισλάβα, ο επισκέπτης συναντά ένα σκηνικό που θυμίζει άλλες δεκαετίες. Το κτίριο, με τις αποχρώσεις του κίτρινου και τα ψηφιδωτά της σοσιαλιστικής περιόδου, μοιάζει να έχει μείνει αμετάβλητο στον χρόνο. Ένα σύγχρονο τραμ που περνά απ’ έξω προσθέτει μια νότα ζωντάνιας, όμως η πρώτη εντύπωση παραμένει μάλλον συγκρατημένη.
Η διαδρομή προς το ιστορικό κέντρο, αν και σύντομη, έχει ενδιαφέρον. Κατά μήκος του δρόμου, τα κυβόσχημα κτίρια της κομμουνιστικής περιόδου στέκουν δίπλα σε νεότερες κατασκευές, ενώ στο βάθος διακρίνεται η μεγάλη λεωφόρος που οδηγεί στη διάσημη γέφυρα με το εμβληματικό UFO Tower. Από εκεί, η θέα προς την παλιά πόλη είναι εντυπωσιακή, καθώς το ιστορικό της κομμάτι απλώνεται κάτω από το κάστρο, ενώ η σύγχρονη πλευρά της Μπρατισλάβα εκτείνεται στην απέναντι όχθη του Δούναβη, με τα χαρακτηριστικά χρωματιστά μπλοκ κατοικιών και τη φουτουριστική γέφυρα να κυριαρχούν στο τοπίο.
Φτάνοντας πρώτα στην Παλιά Πόλη και περνώντας από μια μικρή είσοδο προς το κάστρο, ακολουθούμε τα στενά δρομάκια που οδηγούν στο ιστορικό κέντρο. Εκ πρώτης όψεως θυμίζει μια μικρογραφία της Πράγας, σε κάθε επίπεδο. Αν και τα κτίρια του ιστορικού πυρήνα της Μπρατισλάβα δεν διαθέτουν την ίδια αρχιτεκτονική φινέτσα με εκείνα της Πράγας, διατηρούν τη δική τους γοητεία και ιδιαίτερο χαρακτήρα. Διπλά ξύλινα παράθυρα πάνω σε αναστηλωμένες προσόψεις με ανάγλυφες λεπτομέρειες και στέγες με έντονους φεγγίτες δημιουργούν ένα σκηνικό που θυμίζει ευρωπαϊκό παραμύθι. Τα λιθόστρωτα σοκάκια, φωτισμένα από μεγάλα μεταλλικά φανάρια και οδηγώντας συχνά σε κρυμμένους ναούς, σχηματίζουν ένα δίκτυο δρόμων που χαρίζει στην πόλη έναν ελαφρώς επαρχιακό, αλλά εξίσου γοητευτικό τόνο.
Ιδιαίτερα ευχάριστη νότα αποτελούν τα μπρούτζινα αγάλματα που συναντά κανείς διάσπαρτα στην πόλη. Με τις μικρές, παράξενες ιστορίες τους, κρατούν ζωντανό ένα κομμάτι της παλιάς καθημερινότητας που έχει πια περάσει στο παρελθόν. Από τον γνωστό «άνθρωπο των υπονόμων» (Čumil), που σύμφωνα με τον αστικό μύθο παρατηρεί τη ζωή της πόλης από κάτω, μέχρι τον ρομαντικό Γάλλο στρατιώτη (Napoleon’s Soldier) που έγινε αγαπημένο σημείο φωτογραφιών, αυτά τα αγάλματα χαρίζουν μια νοσταλγική, παιχνιδιάρικη αύρα στο μικρό ιστορικό κέντρο.
Μερικά στενά πιο κάτω από το ιστορικό κέντρο της Μπρατισλάβα, ανάμεσα σε ξεθωριασμένες πολυκατοικίες της δεκαετίας του 1980, βρίσκεται η Μπλε Εκκλησία. Ίσως ένα από τα πιο ιδιόμορφα λατρευτικά κτίσματα της Ευρώπης -όχι τόσο για τον αρχιτεκτονικό της ρυθμό όσο για το χρώμα της. Μπλε παντού. Μπλε τοίχοι, μπλε καθίσματα, μπλε βιτρό, μπλε καμπαναριό. Ο ναός, που χτίστηκε το 1908 σε σχέδια του Ούγγρου αρχιτέκτονα Ödön Lechner, προοριζόταν αρχικά ως παρεκκλήσιο του σχολείου που ήταν αφιερωμένο στην Αγία Ελισάβετ της Ουγγαρίας. Το υπόλοιπο σχολικό συγκρότημα κατεδαφίστηκε αργότερα, αφήνοντας την εκκλησία να στέκει μόνη της, διατηρημένη στο ακέραιο. Το ενδιαφέρον είναι ότι ακριβώς απέναντι, τα μοντέρνα λευκά και πορτοκαλί κτίρια της δεκαετίας του 1960 και μια χαρακτηριστική γλυπτική σύνθεση της σοσιαλιστικής περιόδου δημιουργούν ένα έντονο αρχιτεκτονικό κοντράστ που κάνει το σημείο ακόμη πιο γοητευτικό.
Λίγους δρόμους πιο πέρα, στις όχθες του Δούναβη, τα μνημειακά κτίρια της κομμουνιστικής περιόδου, με τη χαρακτηριστικά βαριά αισθητική τους, μοιάζουν να συνυπάρχουν -ή ίσως να προσπαθούν να συνυπάρξουν- με την αριστοκρατική κεντροευρωπαϊκή αρχιτεκτονική της πόλης, δημιουργώντας ένα παράδοξο αλλά συναρπαστικό οπτικό μείγμα. Από την κομψή Μπαρόκ Όπερα έως το επιβλητικό κτίριο της Σλοβακικής Εθνικής Πινακοθήκης, που με την αυστηρή μορφή του δύσκολα προδίδει τη λειτουργία του, οι αρχιτεκτονικές αντιθέσεις αυτής της ιδιαίτερης πρωτεύουσας αποκαλύπτονται σε κάθε γωνιά.
Φυσικά, δεν θα μπορούσε να λείπει η αναφορά στην ανεστραμμένη πυραμίδα του Σλοβακικού Ραδιοφώνου, ένα κτίριο που -δικαίως ή αδίκως- έχει συμπεριληφθεί σε λίστες με τα πιο αμφιλεγόμενα αρχιτεκτονικά έργα του 20ού αιώνα. Η ιστορία του ξεκινά το 1962, στα χρόνια της κομμουνιστικής Τσεχοσλοβακίας, και ολοκληρώθηκε ύστερα από δεκαετίες καθυστερήσεων, θυμίζοντας σε επιμονή το «γεφύρι της Άρτας». Παρά τις αντιφατικές απόψεις που εξακολουθεί να προκαλεί, το παράδοξο αυτό οικοδόμημα έχει πλέον αναγνωριστεί ως Μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Σλοβακίας, απολαμβάνοντας το δικό του ξεχωριστό κύρος.
Διαβάστε ακόμα:
Από Βουδαπέστη Μπρατισλάβα και από εκεί Βιέννη: Τρεις πόλεις σε τρεις μέρες
Στάση σε 3 υπέροχα καφέ στην παλιά πόλη της Μπρατισλάβα -Δοκιμάσαμε παραδοσιακά γλυκά της Σλοβακίας
Μπρατισλάβα: O πιο στιλάτος, εναλλακτικός προορισμός της Kεντρικής Ευρώπης
