Σίγουρα έχετε κάποιο αγαπημένο καφενείο στο μυαλό σας, το οποίο μόνο που το σκέφτεστε σας φέρνει αναμνήσεις, οικογενειακές ιστορίες, στιγμές με τον παππού και την παρέα του, ιστορίες του χωριού και των γενεών. Πράγματι, τα καφενεία παλαιότερα κουβαλούσαν πολλές ιστορίες, που τελικά συνέθεταν το δικό τους ξεχωριστό σκηνικό. Κάποια ήταν για τους πλούσιους, κάποια για τους φτωχούς και κάποια άλλα χαρακτηρίζονταν από την ιδιότητα των θαμώνων τους.
Το Μεγάλο Καφενείο, που βρίσκεται στην Άμφισσα, γεννήθηκε σε μία ιδιαίτερη πολιτισμική περίοδο και έγινε αμέσως σημείο αναφοράς για τους ανθρώπους της τέχνης, των γραμμάτων, της πολιτικής και της κοινωνικής ζωής. Το Travel.gr συνάντησε τον Παναγιώτη Ταλάντη, ιδιοκτήτη του Μεγάλου Καφενείου, ο οποίος μας μίλησε για τον διαχρονικά καλλιτεχνικό χαρακτήρα του καφενείου-πολυχώρου.
Η ιστορικότητα της Άμφισσας και η δυναμική της πρωτεύουσας της Φωκίδας
«Η Άμφισσα είναι μια πόλη με μεγάλη πολιτιστική και ιστορική αξία. Από την αρχαιότητα μέχρι τη νεότερη ιστορία, είχε πάντα έναν ρόλο στο προσκήνιο. Είναι η πρωτεύουσα της Φωκίδας, δίπλα στους Δελφούς, με έναν ελαιώνα που απλώνεται σαν θάλασσα. Έχει γειτονιές όπως η Χάρμαινα, όπου τα παλιά βυρσοδεψεία συναντούν τις γειτονιές των λαϊκών τεχνιτών, και το Κάστρο των Σαλώνων, που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην Επανάσταση του 1821. Το Μεγάλο Καφενείο, λοιπόν, γεννήθηκε μέσα σε αυτό το πολιτισμικό περιβάλλον, το 1929. Καθιερώθηκε αμέσως ως τόπος συνάντησης για τους ανθρώπους της τέχνης, των γραμμάτων, της πολιτικής και της κοινωνικής ζωής. Ήταν και παραμένει κομμάτι της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου».
Όταν το κλασικό καφενείο συνάντησε το θέατρο και τις τέχνες
Το Μεγάλο Καφενείο λειτούργησε για πρώτη φορά το 1929 ως «Καφεθέατρον Πανελλήνιον». Ήταν κάτι πολύ προχωρημένο για την εποχή, καθώς συνδύαζε χώρο εστίασης, κοινωνικής συνεύρεσης και πολιτιστικής έκφρασης. Υπήρχε θεατρική σκηνή, πραγματοποιούνταν παραστάσεις, εκδηλώσεις και χοροεσπερίδες. Οι άνθρωποι του πνεύματος και της τέχνης περνούσαν από εδώ. Υπήρξε μια κοιτίδα πολιτισμού σε μια επαρχιακή πόλη, στοιχείο που το έκανε ουσιαστικά μοναδικό.
Μεγάλο Καφενείο: Ένα εμβληματικό καφέ-θέατρο στην Ελλάδα
Πρόκειται για το μοναδικό στο είδος του καφέ–θέατρο που λειτουργεί σήμερα στην Ελλάδα. Η αρχιτεκτονική του δεν έχει αλλάξει, ο χαρακτήρας του παραμένει ζωντανός. Η θεατρική σκηνή σώζεται ακόμη και φιλοξενεί εκδηλώσεις. Μπαίνοντας στον χώρο, έχετε την αίσθηση ότι βρίσκεστε σε μια άλλη εποχή, ενώ ταυτόχρονα βλέπετε το παρόν να συνεχίζει να ζει μέσα του.
Ονόματα όπως ο Φωτόπουλος, ο Αυλωνίτης, ο Αττίκ, ο Μίμης Πλέσσας, ο Μάνος Κατράκης, η Τζένη Καρέζη, ο Αλέκος Αλεξανδράκης και ο σπουδαίος σκηνοθέτης Θεόδωρος Αγγελόπουλος πέρασαν από το Μεγάλο Καφενείο, αφήνοντας το αποτύπωμά τους.
«Θυμάμαι χαρακτηριστικά μία ιστορία για τον Κατράκη. Είχε παίξει μια παράσταση εδώ και μετά κάθισε με τον κόσμο, ήπιε κρασί, συζήτησε, χωρίς ίχνος απόστασης. Οι παλιοί λένε ότι εκείνη τη βραδιά το Καφενείο έμοιαζε με σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Αυτή η αίσθηση, ότι οι μεγάλοι άνθρωποι της τέχνης ήταν προσβάσιμοι, ότι ο χώρος έσμιγε το κοινό με τον καλλιτέχνη, είναι κάτι που με έχει σημαδέψει».
Το (Μεγάλο Καφενείο) ως κοινωνικό στέκι των «εκλεκτών»
Θυμάμαι τον παππού μου, που ήταν φαρμακοποιός ακριβώς δίπλα στο Μεγάλο Καφενείο στην Άμφισσα, να με πηγαίνει εκεί με μεγάλη χαρά για να μου γνωρίσει την παρέα και το στέκι του. Μου εξηγούσε ότι στην πλατεία υπήρχαν δύο καφενεία, τα οποία ξεχώριζαν ανάλογα με την κοινωνική τάξη. Μέχρι τη συζήτησή μου με τον Παναγιώτη Ταλάντη και μη μπορώντας να το καταλάβω πλήρως βάσει της σημερινής νοοτροπίας -που θεωρώ πως έχει πια απαλλαγεί από τέτοιου είδους ταξικές διαφοροποιήσεις- είχα για πολλά χρόνια την απορία για το «καθεστώς» που επικρατούσε ανάμεσα στα δύο καφενεία, χωρισμένα μόνο από τη μεγάλη πλατεία της πόλης.
«Ήταν έτσι ακριβώς. Στην πλατεία υπήρχαν δύο βασικά καφενεία. Το Μεγάλο Καφενείο ήταν το στέκι των μορφωμένων, των εμπόρων, των επαγγελματιών. Εδώ σύχναζαν γιατροί, δικηγόροι, δάσκαλοι, πολιτικοί. Είχε έναν πιο αυστηρό χαρακτήρα, πιο αστικό. Το άλλο, απέναντι, ήταν πιο λαϊκό, είχε την αμεσότητα της καθημερινότητας. Ήταν δύο διαφορετικοί κόσμοι, αλλά και τα δύο ανήκαν στην ίδια πόλη, στην ίδια πλατεία, με τον ίδιο παλμό».
Το Μεγάλο Καφενείο στο σήμερα, ως πολυχώρος των τεχνών
Σήμερα, το Μεγάλο Καφενείο δεν κάνει διακρίσεις, αλλά διατηρεί τη θεατρική και καλλιτεχνική αύρα του. Απευθύνεται σε όλους, ντόπιους κι επισκέπτες, νέους και οικογένειες, τουρίστες και μη. Ουσιαστικά, απευθύνεται σε ανθρώπους, που εκτιμούν την αισθητική και τη ζεστασιά του χώρου.
«Δεν είναι μόνο καφενείο, είναι ένας χώρος πολιτισμού, ένας τόπος εμπειρίας. Όποιος έρθει, αισθάνεται κάτι ξεχωριστό, είτε έρχεται για καφέ, είτε για μια θεατρική ή μουσική βραδιά, είτε απλά για να καθίσει και να ακούσει τις ιστορίες που ψιθυρίζουν οι τοίχοι».
Η δόξα, η πτώση και η αναβίωση με όραμα
«Από το 1936 έως τη δεκαετία του ’80, το Καφενείο γνώρισε σπουδαίες ημέρες δόξας. Όπως συνέβη και σε άλλες μικρές πόλεις, ήρθε μια εποχή απομάκρυνσης από την παράδοση. Οι νέες μόδες, τα μοντέρνα καφέ, οι αλλαγές στις κοινωνικές συνήθειες, άφησαν χώρους σαν το Μεγάλο Καφενείο στην άκρη. Το κτίριο κουβαλούσε τη φθορά του χρόνου κι ο κόσμος άρχισε να το βλέπει σαν παλιό και ξεπερασμένο. Χρειάστηκε προσπάθεια και πίστη για να του ξαναδώσουμε πνοή».
Για τον Παναγιώτη, όμως, το Μεγάλο Καφενείο και η αναβίωσή του αποτέλεσαν όνειρο ζωής. «Μεγάλωσα με ιστορίες για το Μεγάλο Καφενείο. Περνούσα απ’ έξω, το κοίταζα και το φανταζόμουν όπως ήταν παλιά. Ήθελα κάποτε να μπω μέσα και να το ξαναδώ ζωντανό. Δεν ήταν μόνο ένα επαγγελματικό βήμα, ήταν κάτι βαθιά προσωπικό. Ήταν μια ανάγκη να κρατηθεί η μνήμη, να συνεχιστεί κάτι όμορφο. Στην Άμφισσα μεγάλωσα. Έζησα χρόνια μακριά, αλλά πάντα ήθελα να επιστρέψω εδώ και να δραστηριοποιηθώ επαγγελματικά. Η εστίαση ήρθε φυσικά από τα πρώτα μου βήματα και πάντοτε είχα την επιθυμία να δημιουργήσω έναν χώρο φιλοξενίας και πολιτισμού. Και το Μεγάλο Καφενείο ήταν το πιο αυθεντικό έδαφος για να το κάνω αυτό».
Η κουβέντα συνεχίστηκε με μια αίσθηση που φέρνει το Μεγάλο Καφενείο στο σήμερα αλλά και στο μέλλον, ως χώρο πολιτισμού και φιλοξενίας δράσεων που εμπνέουν τις νέες γενιές. Πράγματι, το Μεγάλο Καφενείο δεν είναι απλά ένα κτήριο αλλά μια ιστορία με ανθρώπους, τέχνη και όραμα. Ένας ζωντανός «οργανισμός», με τοίχους που έχουν πολλά να πουν και με μια καινούρια φωνή που αποκτά όσο εξελίσσεται.
Ο ρόλος της εξέλιξης της παράδοσης για τον τουρισμό της Άμφισσας
«Εδώ δεν είναι μόνο ένας χώρος για να πιείτε καφέ ή να φάτε. Είναι προορισμός. Όταν συνδυάζεις φιλοξενία και πολιτισμό, δημιουργείς μια εμπειρία. Κι αυτό μπορεί να αλλάξει την εικόνα μιας ολόκληρης πόλης. Το Μεγάλο Καφενείο συμβάλλει στο να έρθει κόσμος στην Άμφισσα για κάτι αυθεντικό. Από θεατρικά έργα και λογοτεχνικές βραδιές μέχρι μουσικές συναυλίες, εκθέσεις, αφηγήσεις παραμυθιών και τοπικά πολιτιστικά δρώμενα. Η σκηνή του παραμένει ενεργή. Στηρίζουμε πολύ και τους τοπικούς καλλιτέχνες. Είναι σημαντικό για εμάς να κρατάμε τη σκηνή ανοιχτή και όχι μόνο κυριολεκτικά».
Κλείνοντας, ένιωσα μια νοσταλγία που με οδήγησε να ζητήσω από τον Παναγιώτη να μιλήσει λίγο για τον τόπο μου, την Άμφισσα, η οποία αισθάνομαι πως παραμένει τουριστικά «παραμελημένη» σε σχέση με άλλες κοντινές περιοχές, όπως οι Δελφοί, η Αράχωβα ή το Γαλαξίδι. Κι όμως, η πρωτεύουσα της Φωκίδας αποτελεί έναν προορισμό με ξεχωριστό ενδιαφέρον, τόσο ιστορικά όσο και πολιτιστικά.
«Η Άμφισσα μπορεί να φαίνεται αθόρυβη, αλλά είναι γνήσια. Δεν έχει τη λάμψη της Αράχωβας ούτε τη φήμη των Δελφών, αλλά έχει αυθεντικότητα. Έχει ιστορία, πολιτισμό, μοναδικά τοπία, παραδόσεις που ζουν. Είναι μια πόλη που σε κερδίζει αργά, αλλά σε κρατά για πάντα. Πολλοί επισκέπτες που την ανακαλύπτουν, επιστρέφουν ξανά».
Η αλήθεια είναι πως η Άμφισσα δεν αποκαλύπτεται με την πρώτη ματιά, αλλά σας ανταμείβει αν της δώσετε χρόνο. Είναι χτισμένη στους πρόποδες της Γκιώνας, κάτω από το Κάστρο των Σαλώνων, και περιβάλλεται από τον ιστορικό Ελαιώνα, τον μεγαλύτερο συνεχόμενο ελαιώνα των Βαλκανίων. Εκεί μπορείτε να περπατήσετε ανάμεσα σε αιωνόβια δέντρα, σε μονοπάτια που ενώνουν την αρχαιότητα με το σήμερα.
Η γειτονιά της Χάρμαινας, με τα παλιά βυρσοδεψεία και τη μοναδική της ατμόσφαιρα, σας ταξιδεύει πίσω στον χρόνο -δεν είναι τυχαίο ότι έχει βραβευτεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το Κάστρο των Σαλώνων, οικία του Οπλαρχηγού Πανουριά που σήμερα λειτουργεί ως Μουσείο της Ελληνικής Επανάστασης, το Αρχαιολογικό Μουσείο, η Δημοτική Πινακοθήκη Σπύρου Παπαλουκά, η οποία φιλοξενεί έργα του σπουδαίου ζωγράφου που αγιογράφησε και τον Μητροπολιτικό Ναό της Ευαγγελίστριας –μνημείο ιδιαίτερης πολιτιστικής αξίας, όλα είναι διάσπαρτα μέσα σε μια πόλη αυθεντική, που κρατά τις ρίζες της χωρίς να τις φοβάται.
Κι αν βρεθείτε στην Άμφισσα την περίοδο της Αποκριάς, θα ζήσετε κάτι μοναδικό: τη «Νύχτα των Στοιχειών», ένα έθιμο που αναδεικνύει το μυστήριο, τον θρύλο και τη συλλογική μνήμη, όπως μόνο η Άμφισσα ξέρει να το κάνει. Η πόλη της Άμφισσας είναι ένας ανεξερεύνητος θησαυρός. Δεν φωνάζει, αλλά έχει πολλά να σας πει.
Διαβάστε ακόμα:
Στο πάρκο της Παύλιανης- Ένα παραμυθένιο ανθρώπινο δημιούργημα μέσα στη φύση
Άμφισσα: Ένας κοντινός προορισμός με αυθεντική φυσιογνωμία
Χρισσό Φωκίδας: Boυνό, πράσινο και θάλασσα σε ένα χωριό στους πρόποδες του Παρνασσού
