Φτάσαμε στην Κάτω Μερόπη στο Πωγώνι την ώρα που το φως έσβηνε πίσω από τις κορυφές της Νεμέρτσικας. Το παραδοσιακό καφενείο «Κάτω Μερόπη» μας άνοιξε την πόρτα με δύο τζάκια αναμμένα. Δύο, γιατί κάποιος είχε φροντίσει από πριν. Είχε ανάψει φωτιές, είχε σκεφτεί τον άνθρωπο που θα μπει. Εκεί καταλαβαίνεις τι σημαίνει μεράκι.
Πατέρας, γιος και ένα όραμα
Μας υποδέχτηκαν ο Σταύρος και ο γιος του, ο Θανάσης. Δύο γενιές, δύο διαφορετικές ιστορίες που συναντιούνται στο ίδιο εγχείρημα. Ο Σταύρος εργαζόταν στα Γιάννενα. Το 2014 όμως πήρε μια απόφαση που για πολλούς θα φαινόταν παράλογη: ν’ αναλάβει το καφενείο του χωριού της συζύγου του, ενός ακριτικού χωριού 65 χιλιόμετρα μακριά από την πόλη, στην άκρη του χάρτη.
Ο Θανάσης, που έχει σπουδάσει διοίκηση επιχειρήσεων, τα τελευταία δύο χρόνια ασχολείται ενεργά με το καφενείο. Και όταν μιλάει ο Σταύρος για την προσπάθειά τους να δώσουν ζωή στο χωριό, καταλαβαίνεις ότι αυτό δεν είναι μόνο ένα επιχειρηματικό εγχείρημα. Είναι πράξη πίστης. Σε μια περιοχή που δεν έχει πολλές επιλογές, αυτό το καφενείο είναι ένα ζωντανό κύτταρο που αρνείται να σβήσει.
Οι γεύσεις της επιμονής
Λαχανοντολμάδες-κομμάτι της παράδοσης, γίδα βραστή που μαγειρεύτηκε με υπομονή ωρών, πατσάςγια τις κρύες μέρες, μανιταρόπιτες με τα μανιτάρια του βουνού, γαλακτομπούρεκο που κλείνει το γεύμα με γλυκιά νοσταλγία.
Εμείς εκείνο το βράδυ δοκιμάσαμε ένα ακόμη πιάτο που μας εντυπωσίασε: ρεβύθια με μελιτζάνα. Απλό, χορταστικό, νόστιμο με τρόπο που σε κάνει να νιώθεις ότι τρως κάτι αληθινό.
Το σαλόνι όπου το χωριό ζωντανεύει
Καθίσαμε στο σαλονάκι, μπροστά στο τζάκι. Η φωτιά έκαιγε με εκείνον τον γνώριμο ήχο που σε τραβά έξω από τον χρόνο. Στους τοίχους, παλιές εικόνες, πρόσωπα και στιγμές από ζωές που κάποτε γέμιζαν το χωριό. Σε προθήκες, αντικείμενα παλιά, γεμάτα μνήμες.
Καθώς η νύχτα προχωρούσε, άρχισαν να έρχονται κάποιοι από τους ντόπιους. Μπήκαν με την οικειότητα του «σπιτιού τους», κάθισαν, ήπιαν ένα ποτηράκι κρασί. Και τότε κατάλαβα τι σημαίνει πραγματικά αυτό το καφενείο: δεν είναι μια επιχείρηση για τουρίστες που κρατάει το χωριό ζωντανό ως παράπλευρο όφελος. Είναι η καρδιά που κρατάει το χωριό ζωντανό και οι επισκέπτες έχουν το προνόμιο να το μοιραστούν.
Λίγο αργότερα, καθίσαμε όλοι μαζί να δούμε ποδόσφαιρο. Η τηλεόραση άναψε, το κρασί πέρασε από χέρι σε χέρι και, για εκείνες τις ώρες, χάθηκε κάθε διάκριση ανάμεσα σε επισκέπτες και ανθρώπους του χωριού.
Το πρωινό της δεύτερης ευκαιρίας
Ξαναπήγαμε το άλλο πρωί για καφέ. Κάναμε μια βόλτα στο χωριό και γύρω απ’ αυτό. Στην αρχή έβρεχε. Εκείνη η μουντή, επίμονη βροχή των βουνών. Μα γρήγορα ο καιρός καθάρισε, σαν να ήθελε να μας δείξει το τοπίο στην πιο καθάρια του μορφή.
Φάγαμε μια ομελέτα που ήταν φτιαγμένη με ντόπια αυγά, τυρί και φέτα από το τυροκομείο Πορίκη, λίγο έξω από το χωριό. Καμία επιτήδευση, καμία προσπάθεια εντυπωσιασμού. Ένα πιάτο που σου θυμίζει πόσο νόστιμη μπορεί να είναι η απλότητα όταν έχει ποιότητα.
Το χωριό που δεν παραδόθηκε
Η Κάτω Μερόπη, με την παλιά της ονομασία «Φραστανά», είναι ένα χωριό που κουβαλάει βαριά ιστορία. Βρίσκεται στα 750 μέτρα υψόμετρο, στους πρόποδες της Νεμέρτσικας, 65 χιλιόμετρα από τα Γιάννενα. Ο μόνιμος πληθυσμός του έχει μειωθεί αισθητά τις τελευταίες δεκαετίες, όπως συμβαίνει σε τόσα ορεινά χωριά της Ηπείρου και πολύ περισσότερο εδώ στο Πωγώνι.
Αλλά η ιστορία που έχει ζήσει αυτός ο τόπος αρνείται να σβήσει. Περπατώντας στο χωριό, αλλά και λίγο πιο έξω, συναντάς τρία σπουδαία μνημεία: Τον Ιερό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου με τοιχογραφίες του τέλους του 15ου αιώνα από τον ζωγράφο Ξένο Διγενή. Τον Ιερό Ναό του Αγίου Αθανασίου του 1585. Και την Ιερά Μονή του Ιωάννη Προδρόμου, που ιδρύθηκε το 1614, κτισμένη σε λόφο με θέα που κόβει την ανάσα, περιτριγυρισμένη από δάσος με αιωνόβιες βελανιδιές.
Γιατί αυτό έχει σημασία
Εδώ που η εγκατάλειψη απειλεί καθημερινά, δύο άνθρωποι αρνούνται να αφήσουν έναν τόπο να σβήσει. Δεν περιμένουν κάποιο πρόγραμμα, κάποια επιδότηση, κάποιον σχεδιασμό από ψηλά. Ανάβουν κάθε μέρα δύο τζάκια, μαγειρεύουν με ντόπια προϊόντα, φροντίζουν κάθε λεπτομέρεια.
Όταν φεύγεις από την Κάτω Μερόπη, παίρνεις μαζί σου την απόδειξη ότι η αντίσταση στην εγκατάλειψη είναι δυνατή. Ότι ένα καφενείο μπορεί να είναι πολύ περισσότερο από ένας χώρος που σερβίρεις καφέ. Μπορεί να είναι η αιτία για την οποία ένα χωριό συνεχίζει να αναπνέει. Μπορεί να είναι ο χώρος όπου ο ξένος γίνεται φιλοξενούμενος, όπου ο επισκέπτης μοιράζεται το ίδιο ποτήρι κρασί και την ίδια οθόνη με τους ντόπιους, όπου η διαφορά μεταξύ «δικού μας» και «ξένου» εξαφανίζεται μπροστά στη φωτιά του τζακιού.
Και ίσως αυτό, τελικά, να είναι το μεγαλύτερο μάθημα της Κάτω Μερόπης: ότι η επιβίωση ενός τόπου δεν είναι θέμα αριθμών και στατιστικών. Είναι θέμα θέλησης, μεράκι και της πεποίθησης ότι κάποια πράγματα, η φιλοξενία, η γεύση, η κοινότητα, αξίζει να τα υπερασπίζεσαι, ακόμα κι όταν βρίσκεσαι στην άκρη του χάρτη.
Τηλ.: 26577 70538
Διαβάστε ακόμα:
Εξερευνήσαμε το Δολό Πωγωνίου, έναν τόπο που κρατά ζωντανή την ψυχή της Ηπείρου
Ανεξερεύνητοι Τόποι: Το Γεφύρι του Γκρέτσι, το κρυμμένο «θαύμα» του Πωγωνίου
