Το αυτοκίνητο στρίβει από την Εθνική Οδό, περνά μέσα από τα Μέγαρα και στη συνέχεια βρίσκομαι να ταξιδεύω στις πλαγιές των Γερανείων, με κατεύθυνση τον Κορινθιακό. Η φασαρία της Αθήνας μένει πίσω, σαν ένα μακρινό βούισμα που χάνεται στον αέρα. Μπροστά μου ξεδιπλώνονται σειρές από αμπέλια που σχηματίζουν γεωμετρικά σχήματα στις πλαγιές.
Κατεβαίνω από το αυτοκίνητο και παίρνω την πρώτη βαθιά ανάσα. Ο αέρας εδώ είναι διαφορετικός, φρέσκος, με μια αλμυρή νότα που έρχεται από τους δύο κόλπους, τον Σαρωνικό και τον Κορινθιακό, που αγκαλιάζουν την περιοχή. Είναι αυτό που οι τοπικοί αμπελουργοί ονομάζουν «μελτέμια», οι θαλάσσιες αύρες που δροσίζουν τους αμπελώνες και προστατεύουν τα σταφύλια από την υγρασία.
«Βλέπετε αυτά τα φύλλα;» μου λέει ο Σπύρος, αμπελουργός τρίτης γενιάς που με υποδέχεται στον αμπελώνα του. «Είναι πιο πράσινα και πιο δυνατά από ό,τι θα δείτε σε άλλες περιοχές. Αυτό το οφείλουμε στον αέρα που έρχεται από τη θάλασσα».
Στα ίχνη των Αρχαίων
Καθώς περπατάμε ανάμεσα στις σειρές των αμπελιών, ο Σπύρος σταματά και δείχνει ένα σημείο στο έδαφος. «Εδώ κάτω, σε βάθος περίπου 50 εκατοστών, έχουμε βρει κομμάτια από αρχαία κεραμικά. Ο παππούς μου έλεγε ότι, όταν οργώναμε, βρίσκαμε πάντα θραύσματα από πιθάρια και αμφορείς». Δεν είναι μύθος. Η αμπελοκαλλιέργεια εδώ έχει ρίζες που φτάνουν πίσω στον 8ο αιώνα π.Χ. Ο Ησίοδος και ο Παυσανίας αναφέρονταν στον περίφημο «Αιγοσθενίτη Οίνο» της Μεγαρίδας. Κάθε φορά που βάζω το χέρι μου στο χώμα, αισθάνομαι ότι αγγίζω μια συνέχεια χιλιάδων ετών.
«Ο δικός μας αμπελώνας», συνεχίζει ο Σπύρος, «είναι κομμάτι μιας παράδοσης που ξεκίνησε το 1910, όταν ιδρύθηκε ο Αμπελουργικός Συνεταιρισμός Μεγάρων, ένας από τους πρώτους συνεταιρισμούς στην Ελλάδα. Το 1922, το πρώτο συνεταιριστικό οινοποιείο στην Παραλία της Πάχης άρχισε να παραλαμβάνει τη σοδειά μας. Τα κρασιά έφευγαν σε ξύλινα βαρέλια για τη Γαλλία, την Αγγλία, τη Γερμανία».
Στη μέση του τρύγου
Φτάνοντας στην καρδιά του αμπελώνα, συναντάμε μια ομάδα που κόβει τα σταφύλια. Είναι η εποχή του τρύγου και η ατμόσφαιρα είναι μαγική. Οι άνθρωποι κινούνται ρυθμικά ανάμεσα στις σειρές, με τα ψαλίδια τους να κόβουν προσεκτικά κάθε τσαμπί. Ακούγονται γέλια και φωνές.
«Βλέπετε αυτή την ατμόσφαιρα;» μου λέει ο Σπύρος χαμογελώντας. «Αυτό είναι κάτι που δεν αλλάζει ποτέ. Όσο κι αν αλλάξει ο κόσμος γύρω μας, ο τρύγος παραμένει μια γιορτή, μια συλλογική προσπάθεια που ενώνει τους ανθρώπους».
Μια κυρία με μαντίλα στο κεφάλι, για να προστατεύεται από τον ήλιο, μου προσφέρει ένα τσαμπί φρεσκοκομμένο σταφύλι. «Δοκιμάστε», λέει με ζεστό χαμόγελο. «Αυτό είναι το φετινό μας χρυσάφι». Η γεύση είναι απίστευτη, συμπυκνωμένη, γεμάτη ήλιο και ιστορία.
Το χώμα που μιλάει
Σκύβω και παίρνω μια χούφτα χώμα στα χέρια μου. Είναι αμμώδες, με μικρά κομμάτια ασβεστολίθου και σκοτεινούς κόκκους που μαρτυρούν την ηφαιστειακή του καταγωγή. «Αυτό το έδαφος», μου εξηγεί ο Σπύρος, «στραγγίζει τέλεια. Όταν βρέχει, το νερό δεν μένει στην επιφάνεια. Κατεβαίνει βαθιά και οι ρίζες του αμπελιού δουλεύουν σκληρά για να το βρουν. Έτσι απορροφούν και όλα τα μεταλλικά στοιχεία από το υπέδαφος».
Αυτή η ιδιαίτερη σύσταση του εδάφους, σε συνδυασμό με το υψόμετρο που φτάνει τα 350 μέτρα -ενώ μερικοί καλλιεργούν ακόμη και στα 600 μέτρα- δημιουργεί το μοναδικό terroir που φέρει την Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη «Γεράνεια».
Οι ποικιλίες που αντέχουν στον χρόνο
Καθώς φτάνουμε στην καρδιά του αμπελώνα, ο Σπύρος μου δείχνει τις διαφορετικές ποικιλίες. «Αυτό εδώ είναι Σαββατιανό», λέει, δείχνοντας μια σειρά με πιο ανοιχτόχρωμα φυλλώματα. «Καλύπτει το 80% του αττικού αμπελώνα. Από αυτό φτιάχνουμε τη ρετσίνα, αλλά και εξαιρετικά λευκά κρασιά όταν κρατάμε χαμηλές τις αποδόσεις».
Μου προσφέρει να δοκιμάσω ένα σταφύλι απευθείας από το κλήμα. Η γεύση είναι πολύπλοκη, γλυκιά αλλά με μια τραγανή οξύτητα που σε κάνει να θέλεις κι άλλο. «Βλέπετε την ισορροπία;» με ρωτάει. «Αυτό είναι που δίνει στα κρασιά μας τον χαρακτήρα τους».
«Εκεί», λέει δείχνοντας προς μια άλλη κατεύθυνση, «έχουμε Ροδίτη, ειδικά τον κλώνο “Ροδίτης Μεγάρων”. Και πιο πάνω, στα υψηλότερα σημεία, Μούχταρο, μια σπάνια ερυθρή ποικιλία που μόνο εδώ, στα Γεράνεια, δίνει τέτοια αποτελέσματα».
Οι σύγχρονες προκλήσεις
Όμως, καθώς συνεχίζουμε τη συζήτηση, το βλέμμα του Σπύρου σκοτεινιάζει. «Δεν θα σας κρύψω ότι περνάμε δύσκολα», μου εξομολογείται. «Φέτος το κιλό Σαββατιανό πληρώνεται 40-45 λεπτά. Πριν από δύο χρόνια έφτασε και τα 30 λεπτά. Στην Κρήτη, τα ίδια σταφύλια πληρώνονται 70 λεπτά έως 1,20 ευρώ το κιλό».
Η πραγματικότητα είναι σκληρή. Η έκταση του αττικού αμπελώνα έχει μειωθεί από 120.000 στρέμματα το 2001 σε λίγο πάνω από 60.000 σήμερα. «Πολλοί από τους γείτονές μου», συνεχίζει, «άφησαν τους αμπελώνες να ξεραθούν. Δεν αντέχουν οικονομικά».
Φέτος, η κατάσταση επιδεινώθηκε ακόμη περισσότερο. «Η παραγωγή μειώθηκε κατά 50% λόγω της ξηρασίας», λέει, δείχνοντας κάποια κλήματα που έχουν ξεραθεί. «Οι μη αρδευόμενοι αμπελώνες καταστράφηκαν σχεδόν ολοσχερώς. Και είχαμε επιπλέον ζημιές από αγριογούρουνα που κατέστρεψαν τμήματα του αμπελώνα».
Η ελπίδα της ποιότητας
Παρόλα αυτά, ο Σπύρος δεν έχει χάσει την ελπίδα του. «Το μέλλον μας είναι στην ποιότητα», μου λέει κατηγορηματικά. «Έχουμε την ΠΓΕ “Γεράνεια” και την ΠΓΕ “Πλαγιές Κιθαιρώνα”. Αυτό δεν είναι μόνο μια ταμπέλα: είναι η νομική μας προστασία και το εργαλείο μας για να διαφοροποιηθούμε». Με οδηγεί σε έναν τμήμα του αμπελώνα όπου οι σειρές είναι πιο αραιές. «Εδώ έχω κόψει τις αποδόσεις στα 700 κιλά ανά στρέμμα, αντί για τα 1.200 που επιτρέπει η ΠΓΕ. Τα σταφύλια είναι πιο συμπυκνωμένα, πιο έντονα. Το κρασί που βγαίνει μπορεί να πουληθεί σε τιμή που δικαιολογεί τον κόπο».
Επίσκεψη σε σύγχρονο οινοποιείο
Σε λίγο, θα βρεθούμε στο οινοποιείο Κάνιαρη στην περιοχή Πευκενέα. Ανοξείδωτες δεξαμενές, ελεγχόμενες θερμοκρασίες, μονοπάτια μέσα στον αμπελώνα για τους επισκέπτες. «Ο οινικός τουρισμός είναι το μέλλον», μου εξηγεί ο υπεύθυνος του οινοποιείου κ. Κάνιαρης. «Οι άνθρωποι θέλουν να έρθουν εδώ, να δουν από κοντά πώς γίνεται το κρασί, να ακούσουν τις ιστορίες μας. Κάθε μπουκάλι που πουλάμε εδώ αξίζει όσο δέκα μπουκάλια στο σούπερ μάρκετ».
Το μέλλον σε ένα ποτήρι
Καθώς το ταξίδι φτάνει στο τέλος, κάθομαι σε μια ταβέρνα της περιοχής. Πίνω αργά, αφήνοντας τις γεύσεις να ξεδιπλωθούν στον ουρανίσκο. Νιώθω το αλάτι της θάλασσας, τη θερμότητα του ήλιου των Γερανείων, την ιστορία χιλιάδων ετών. Και κατανοώ ότι αυτό δεν είναι απλώς κρασί, είναι μια πολιτιστική κληρονομιά που παλεύει να επιβιώσει στον σύγχρονο κόσμο.
Σήμερα, ο Μεγαρικός αμπελώνας στέκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Η ιστορία και η παράδοση χιλιάδων ετών συναντούν τις σύγχρονες προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής, των χαμηλών τιμών και του οικονομικού στρες. Όμως, μέσα από την ποιότητα, την αξιοποίηση των Προστατευόμενων Γεωγραφικών Ενδείξεων και τον οινικό τουρισμό, φαίνεται ένας δρόμος προς το μέλλον. Ένας δρόμος που σέβεται το παρελθόν ενώ χτίζει για τις επόμενες γενιές.
Διαβάστε ακόμα:
