Η ΚοινΣΕπ Ηφαίστειο Ανεμώτιας ανανεώνει τη μακραίωνη παράδοση και την εμπλουτίζει με εμπειρίες αγροτουρισμού που μας φέρνουν σε επαφή με άγνωστες πλευρές του νησιού. Ένα καυτό μεσημέρι του Αυγούστου στο χωριό Ανεμώτια, στα δυτικά της Λέσβου, βρίσκουμε καταφύγιο σε ένα πέτρινο κτίσμα. Η ιστορία του χάνεται στα βάθη του χρόνου, γνωρίζουμε όμως ότι κάποτε λειτουργούσε ως τουρκικό χαμάμ. Σήμερα υποδέχεται τους επισκέπτες των εγκαταστάσεων της Ηφαίστειο Ανεμώτιας, για να δοκιμάσουν τις ετικέτες κρασιού της.
Από την καταστροφή στην αναγέννηση
Η ΚοινΣΕπ συστάθηκε το 2017 από μια ομάδα φίλων με καταγωγή από τη Λέσβο -κάποιοι ζουν μόνιμα στο νησί- που έγιναν και συνεργάτες. Κοινό όνειρό τους, από την αρχή, να αναβιώσουν τη μακραίωνη τοπική παράδοση στην αμπελουργία. «Ο κάμπος της Ανεμώτιας είναι ένα από τα τέσσερα ηφαίστεια που οι εκρήξεις τους έδωσαν το Απολιθωμένο Δάσος (στο Σίγρι Λέσβου, το μοναδικό στην Ελλάδα). Ουσιαστικά είναι μια καλδέρα», μας εξηγεί ο πρόεδρός της, Ηλίας Καστρινέλλης, ο οποίος ζει στην πόλη της Μυτιλήνης και εργάζεται επίσης ως εκπαιδευτικός.
Το εύφορο, ηφαιστειογενές έδαφος του κάμπου, που βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 350 μέτρων («φαίνεται μικρό, αλλά είναι αρκετά καλό για τα δεδομένα του νησιού», διευκρινίζει ο ίδιος), σε συνδυασμό με το κλίμα της περιοχής, ανέκαθεν ευνοούσαν την αμπελοκαλλιέργεια. Η οποία, όμως, μέσα στις τελευταίες δεκαετίες, εγκαταλείφθηκε, καθώς οι ντόπιοι απομακρύνονταν από τη γη. Μια μεγάλη καταστροφή των αμπελιών από φυλλοξήρα επίσης δεν βοήθησε.
Κάποιες πρόσφατες μεμονωμένες προσπάθειες να ξαναζωντανέψουν οι αμπελώνες υπήρξαν κάπως «άναρχες» και «όχι πολύ επαγγελματικές», πιστεύει ο κ. Καστρινέλλης. Από την άλλη, οι άνθρωποι της ΚοινΣΕπ έθεσαν αυτόν το στόχο συλλογικά και αποφάσισαν να ασχοληθούν «με όλα τα στάδια παραγωγής, από τον πρωτογενή τομέα μέχρι την τυποποίηση και το εμπόριο». Εστίασαν αποκλειστικά σε ντόπιες ποικιλίες: όπως στις οινοποιητικές Καλλονιάτικο, Μανδηλάρι, Φωκιανό, Μαύρο Μοσχάτο και, «σε πολύ μικρότερη κλίμακα», σε επιτραπέζιες σαν τις Σουλτανίνα και Ραζακί.
Κλιματική αλλαγή και βιολογική γεωργία
Οι προειδοποιήσεις για κλιματική αλλαγή υπήρχαν ήδη από την ίδρυση της Ηφαίστειο Ανεμώτιας, αλλά τα τελευταία χρόνια οι άνθρωποί της ένιωσαν τις συνέπειες κυριολεκτικά στο πετσί τους. Ιδιαίτερα το 2024, μια εξαιρετικά ζεστή χρονιά, «χρειάστηκε να οινοποιήσουμε έναν μήνα νωρίτερα από κάθε άλλη. Ήταν για εμάς πρωτόγνωρο». Οι νέες προκλήσεις όχι μόνο δεν τους απομάκρυναν από τον αρχικό στόχο που είχαν θέσει, της βιολογικής καλλιέργειας, αλλά υπογράμμισαν την αναγκαιότητά του.
Η ηφαιστειογενής γη υπήρξε σύμμαχός τους και σε αυτό: πλούσια σε θειάφι, «που αποτελεί παράγοντα προστασίας από τα ζιζάνια», καθιστούσε περιττές τις έντονες παρεμβάσεις. Βασική προτεραιότητά τους έγινε η προστασία του εδάφους. Άρχισαν να δοκιμάζουν διάφορες αλλαγές στην καλλιέργεια, όπως να καταφεύγουν στην εδαφοκάλυψη, να αποφεύγουν τα πολλά σκαψίματα, τα φρεζαρίσματα, που «σύμφωνα με τους ειδικούς με τους οποίους συνεργαζόμαστε, επιταχύνουν την υποβάθμισή του». Το μεγαλύτερο καμάρι τους έγινε ο «πειραματικός αμπελώνας», όπου «αφενός προσπαθούμε να αναβιώσουμε ντόπιες ποικιλίες οι οποίες κινδύνευαν να εξαφανιστούν, αφετέρου εφαρμόζουμε πειραματικές μεθόδους για τη βελτίωση του εδάφους και την κυκλική γεωργία». Ας πούμε, τα απορρίμματα όχι μόνο από τις καλλιέργειές, αλλά και από άλλες δραστηριότητες -όπως το μαλλί ή η κοπριά από την κτηνοτροφία, τα φύλλα ελιάς από τα ελαιοτριβεία- συνεχίζουν τη ζωή τους ως οργανικά λιπάσματα, που «προσπαθούμε να εντάξουμε στα αμπέλια για τη βελτίωση του εδάφους». Κάπως έτσι, επιστρέφουν στις παραδοσιακές αγροτικές αξίες, όπου το waste-free δεν αποτελούσε εμπορικό τσιτάτο αλλά θεμελιώδες, φυσικό κομμάτι της όλης διαδικασίας. Βιολογικές πιστοποιήσεις και ISO σε κάθε στάδιο της παραγωγής της ΚοινΣΕπ επιβεβαιώνουν την πρακτική εφαρμογή των αρχών της.
Μια ολοκληρωμένη ταξιδιωτική εμπειρία
Η επίσκεψη στις εγκαταστάσεις της Ηφαίστειο Ανεμώτιας μπορεί να αρχίσει από το οινοποιείο και τον χώρο γευσιγνωσίας, να συνεχιστεί στις δεξαμενές, το κελάρι, και να ολοκληρωθεί στους αμπελώνες –και στον πειραματικό αμπελώνα. Μπορεί να γίνει αφορμή και για μια γνωριμία με το ομώνυμο χωριό, όπου η καθημερινή ζωή στα παραδοσιακά σπίτια και τα ήσυχα σοκάκια συνεχίζεται αναλλοίωτη από την τουριστική ανάπτυξη. Εδώ, τα ενοικιαζόμενα δωμάτια είναι μετρημένα στα δάχτυλα, αν και τα γειτονικά χωριά προσφέρουν άφθονες επιλογές διαμονής. Η Ανεμώτια το καλοκαίρι μπορεί να γίνει αφετηρία για τις απέραντες, απομονωμένες αμμουδιές της δυτικής Λέσβου. Τις υπόλοιπες εποχές του χρόνου, τα πεζοπορικά μονοπάτια που ξεκινούν από το δάσος της οδηγούν σε εξερευνήσεις της άγριας φύσης.
Οι ιστορίες ως (επιπρόσθετη) αξία
Δεν είναι εύκολο, φυσικά, να ασχοληθεί κάποιος με τον αγροτικό τομέα, αλλά δεν είναι και ακατόρθωτο, όπως επιβεβαιώνει η ιστορία αυτής της ΚοινΣΕπ και τόσες άλλες, από ολόκληρη την Ελλάδα. Ο κ. Καστρινέλλης επιβεβαιώνει ότι «η ύπαιθρος είναι γεμάτη θησαυρούς». Θεωρεί όμως ότι η παράδοση δεν πρέπει να γίνει στεγανό, αλλά εφαλτήριο «για να πάμε ένα βήμα παραπέρα». Φέρνει ως παράδειγμα το Ηφαίστειο Ανεμώτιας, όπου «εκτός από τα προϊόντα που παράγουμε, ασχολούμαστε πάρα πολύ και με άλλες δραστηριότητες, όπως ο αγροτουρισμός, ο οινοτουρισμός, και τις μοιραζόμαστε με άλλους». Πίσω στο παλιό χαμάμ στο κατακαλόκαιρο, δεν χρειάζεται να εγκαταλείψουμε τη δροσιά του για να μεταφερθούμε στην ύπαιθρο. Μας ταξιδεύουν οι ετικέτες που δοκιμάζουμε, ξηρού και ημίγλυκου, λευκού, ροζέ και κόκκινου κρασιού –ανάμεσα σε αυτές και η «Σαπφώ η Ερέσια», που τον χειμώνα του 2025 τιμήθηκε με χάλκινο βραβείο στον διαγωνισμό ελληνικού κρασιού «Thessaloniki Wine & Spirits Trophy».
Φρούτα του δάσους και γλυκά μπαχαρικά, εσπεριδοειδή, λουκούμι και γλυκό τριαντάφυλλο, παντρεύονται, σε κάποιες περιπτώσεις αναπάντεχα αλλά πάντα αρμονικά, με τοπικούς μεζέδες, όπως ελιά, λιαστή ντομάτα, τοπικά τυριά. Αλλά το ταξίδι γίνεται ακόμα πιο πλούσιο από τις ιστορίες που συνοδεύουν την ξενάγηση. Αυτές είναι άλλωστε που όχι απλώς διαφοροποιούν ένα προϊόν στην αγορά αλλά το κάνουν μοναδικό, συμφωνεί ο κ. Καστρινέλλης. «Και στη δική μας, κάθε βήμα έχει πολλή αγάπη και μεράκι».
Info
Τηλ: 2253099033, 6974 607224, Ανεμώτια Λέσβου, Θέση Βρυσάρα
Διαβάστε ακόμα:
Στη Σκάλα Συκαμιάς στη Λέσβο, όπου ο χρόνος έχει σταματήσει
Λέσβος: Ένα ανεξερεύνητο πολύτιμο νησί
Γαστρονομία Λέσβου: Κρεμμυδοντολμάδες, λαδοτύρι Μυτιλήνης και φημισμένο, μοσχοβολιστό ούζο
