Υπάρχουν ταξίδια που δεν είναι απλώς αποδράσεις, αλλά εμπειρίες βαθιάς γνωριμίας με έναν τόπο, μέσα από τους ανθρώπους του, τις γεύσεις και τις ιστορίες τους. Σε αυτό το road trip, η Avis μάς πάει κάπου διαφορετικά, σε ένα μέρος που οι παραδόσεις και οι συνταγές κυκλοφορούν από στόμα σε στόμα, από γενιά σε γενιά. Αυτό είναι το Taste & Drive στα Πομακοχώρια της ορεινής Ξάνθης.
Ένα ταξίδι σε μια αυθεντική περιοχή της Ελλάδας που δεν θα βρεις στους τουριστικούς οδηγούς πρώτης γραμμής, αυθεντική, σχεδόν ανεξερεύνητη, που δεν ζητά την προσοχή σου κι όμως την κερδίζει σιωπηλά, με τον τρόπο της. Με την ενοικίαση ενός άνετου SUV από την Avis, αφήνουμε πίσω μας την Ξάνθη και κατευθυνόμαστε προς τις πλαγιές της Ροδόπης. Ο δρόμος στενεύει, η φύση πυκνώνει, και κάθε στροφή ανοίγει ένα νέο παράθυρο σε τοπία ανέγγιχτα. Το υβριδικό μας SUV κάνει ακόμη και την ανάβαση ευχάριστη. Εξάλλου το ταξίδι δεν είναι μόνο ο προορισμός, αλλά και η ίδια η πορεία σ’ αυτήν την -σχεδόν άγνωστη- γωνιά της Ελλάδας.
Οι Πομάκοι είναι άνθρωποι με βαθιά περηφάνια για τον τόπο τους. Φιλικοί, εγκάρδιοι και φιλόξενοι, ζουν με έναν τρόπο ζωής άρρηκτα δεμένο με τη Ροδόπη. Η ιστορία τους, ωστόσο, δεν υπήρξε πάντα εύκολη· για πολλά χρόνια βρέθηκαν στο περιθώριο, αντιμετωπίζοντας προκαταλήψεις και διακρίσεις. Παρ’ όλα αυτά, οι ίδιοι κράτησαν ζωντανή τη γλώσσα, τα έθιμα και τις παραδόσεις τους, χτίζοντας μια ταυτότητα που σήμερα αποτελεί πολιτιστικό πλούτο για ολόκληρη τη Θράκη. Στα χωριά, οι φιγούρες των γυναικών με τις μαντίλες και τα μακριά πανωφόρια δίνουν τον τόνο, ενώ λίγες ηλικιωμένες φορούν ακόμη τις πολύχρωμες παραδοσιακές φορεσιές, γεμάτες σχέδια και έντονα χρώματα. Οι άνδρες, με τα πλεκτά σκουφάκια προσευχής, συναντιούνται στα καφενεία και στις πλατείες, ενώ η φωνή του ιμάμη συνοδεύει την καθημερινότητα. Για τον επισκέπτη, αυτή η εικόνα είναι μοναδική – ένα μωσαϊκό παραδόσεων που αξίζει σεβασμό.
Η πομακική κουζίνα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητας και της παράδοσης των ντόπιων. Γεννημένη σε δύσκολες συνθήκες, με βασικά υλικά το καλαμπόκι, τις πατάτες, το γάλα και το κρέας, ανέδειξε απλές αλλά γεμάτες χαρακτήρα συνταγές. Στις ταβέρνες των χωριών ξεχωρίζουν πιάτα όπως το γιαουρτλού κεμπάπ με δροσερό γιαούρτι, το χουνκιάρ μπεγιεντί με πουρέ μελιτζάνας, οι καυτερές πιπεριές στη σχάρα και η χυλωμένη φασολάδα. Οι πίτες –πάρενικ με καλαμποκάλευρο και καβουρμά, κλιν με πατάτα και ρύζι– είναι σήμα κατατεθέν, ενώ δεν λείπουν και τα ντόπια κρέατα.
Στάση στο Πίλημα –Το χωριό και η ταβέρνα
Το οδοιπορικό μας ακολουθεί την κοίτη του ποταμού Κόσυνθου, που πηγάζει από τη Χαϊντού και κυλά ανάμεσα σε δάση και χαράδρες πριν εκβάλει στη λίμνη Βιστωνίδα. Στο 7ο χιλιόμετρο μετά την Ξάνθη, στρίβουμε αριστερά για το Πίλημα. Εκεί μας υποδέχεται ένα παραδοσιακό πέτρινο δίτοξο γεφύρι, με τρία ανακουφιστικά ανοίγματα, που εξακολουθεί να χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα. Το μικρό χωριό μοιάζει κυριολεκτικά ξεχασμένο από τον χρόνο, με ελάχιστους μόνιμους κατοίκους. Παρ’ όλα αυτά, είναι ξακουστό για την ταβέρνα της οικογένειας Καρά. Ο χώρος, με ξυλόσομπες, χαλιά και μεγάλες τζαμαρίες που βλέπουν στο πράσινο, αποπνέει οικειότητα.
Στο τραπέζι μας απλώνονται γεύσεις γεμάτες χαρακτήρα: γιαουρτλού κεμπάπ, με κρέας καλοψημένο και ζουμερό, σάλτσα πικάντικη που ισορροπεί τέλεια με το βελούδινο γιαούρτι· χουνκιάρ μπεγιεντί -με αρνίσιο ή μοσχαρίσιο κρέας και πουρέ καπνιστής μελιτζάνας- χυλωμένη φασολάδα, χόρτα του βουνού, καυτερές πιπεριές στη σχάρα, πατάτες κομμένες στο χέρι. Στα συνοδευτικά ξεχωρίζει και η τυροσαλάτα. Τα Σαββατοκύριακα, η σούβλα με αρνί και κοκορέτσι γεμίζει την πλατεία με μυρωδιές γιορτής.
«Το Πίλημα», Τηλ: 2541024242
Σμίνθη –Το πέρασμα και το «Βουνό»
Ανεβαίνοντας πιο ψηλά, φθάνουμε στη Σμίνθη. Ένα χωριό –«πέρασμα», που αποτελεί το διοικητικό και εμπορικό κέντρο της περιοχής. Από το ψηλότερο σημείο του δρόμου, η θέα ανοίγεται και δεσπόζει το λευκό τέμενος στο κέντρο του οικισμού. Η Σμίνθη είναι και αφετηρία για μονοπάτια που άλλοτε ένωναν τα γύρω χωριά. Σήμερα αποτελούν διαδρομές για πεζοπορία, μέσα σε δάση και παραδοσιακά γεφύρια, όπως εκείνο του Σταμάτη, ένα από τα ομορφότερα της Ροδόπης. Στο κέντρο του χωριού, το ψητοπωλείο «Το Βουνό» φημίζεται για το καλό κρέας. Χοιρινά και κοτόπουλο στη σχάρα, προβατίνα ζουμερή, παϊδάκια και μοσχαρίσιες μπριζόλες σερβίρονται σε μεγάλες, γενναιόδωρες μερίδες. Στα συνοδευτικά: μελιτζανοσαλάτα, τσιγεροσαρμάδες, φέτα ψητή, τραγανά κολοκυθάκια, τζατζίκι και καυτερές πιπεριές. Μια κουζίνα που αποτυπώνει τον χαρακτήρα της περιοχής, απλή και πλούσια.
«Το Βουνό», Τηλ: 2541062277
Από την Γλαύκη στον Εχίνο και τις Θέρμες
Συνεχίζοντας βορειοανατολικά, φθάνουμε στη Γλαύκη και την Πάχνη. Χωριά με παραδοσιακή ταυτότητα, όπου ο επισκέπτης συναντά φιλοξενία και εικόνες μιας άλλης εποχής. Στην Πάχνη, τα καφενεία στην πλατεία γεμίζουν με ντόπιους που πίνουν τσάι, συζητούν και κρατούν ζωντανό τον παλμό της κοινότητας. Πιο πάνω το τοπίο σφίγγει, ανάμεσα στα βουνά και στον ποταμό Κόσυνθο και ο δρόμος γίνεται απαιτητικός, αλλά δεν πτοούμαστε καθώς το καινούργιο αυτοκίνητο μας δίνει ασφάλεια. Για τέτοια ταξίδια προτείνουμε την ενοικίαση αυτοκινήτου καθώς ένα σύγχρονο και ασφαλές αυτοκίνητο προσφέρει μια καλύτερη οδηγική εμπειρία.
Στην είσοδο του χωριού Εχίνος δεσπόζει το μνημείο για τους πεσόντες στο ομώνυμο οχυρό της «Γραμμής Μεταξά», που αντιστάθηκε με γενναιότητα τον Απρίλιο του 1941, στους Γερμανούς εισβολείς. Στο κεφαλοχώρι ξεχωρίζουν τα τεμένη Εσκί και Τεκέ, ενώ κοντά βρίσκεται και ο ναός του Αγίου Γεωργίου –ένα σύμβολο θρησκευτικής συνύπαρξης.
Πριν τα σύνορα με τη Βουλγαρία, στρίβουμε προς τις Θέρμες. Ο οικισμός είναι γνωστός για τις ιαματικές του πηγές, με θερμοκρασία από 29°C έως 53°C. Το νερό είναι χαμηλό σε άλατα, πλούσιο σε διοξείδιο του άνθρακα, και ιδανικό για παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος. Η πιο ιδιαίτερη εμπειρία είναι οι υπαίθριες ατομικές δεξαμενές – οι λεγόμενες «μπανιέρες». Το μπάνιο σε αυτές, μέσα στη φύση, αποτελεί μοναδική εμπειρία όλες τις εποχές του χρόνου, ειδικά την άνοιξη και το καλοκαίρι, όταν η φύση βρίσκεται στο απόγειό της. Λίγο πιο κάτω, στις Κάτω Θέρμες, συναντάμε το ανάγλυφο του Μίθρα, λαξευμένο τον 2ο–3ο αιώνα μ.Χ. σε έναν επιβλητικό βράχο. Ο θεός απεικονίζεται να θυσιάζει τον ιερό ταύρο, πλαισιωμένος από μυθικούς ακόλουθους. Ένα σπάνιο δείγμα αρχαίας λατρείας, που συγκινεί με τη θεατρικότητα και τον συμβολισμό του.
Η Κοττάνη. Το τέλος του δρόμου, η αρχή της εμπειρίας
Η διαδρομή μας κορυφώνεται στην Κοττάνη, το πιο απομακρυσμένο Πομακοχώρι. Μετά τη Μέδουσα και το εντυπωσιακό πέτρινο γεφύρι στον Κομψάτο, ο δρόμος μετατρέπεται σε χωματόδρομο. Επτά χιλιόμετρα γεμάτα στροφές και ανηφόρες δοκιμάζουν την υπομονή μας. Όμως το SUV της Avis αποδεικνύεται πολύτιμος συνοδοιπόρος, προσφέροντας σιγουριά ακόμη και στα πιο δύσβατα κομμάτια.
Η Κοττάνη μάς υποδέχεται με λίγα πέτρινα σπίτια και την ομώνυμη φημισμένη ταβέρνα–μουσείο του Τζεμίλ και της Μουσγιέν Χαλήλογλου. Το ισόγειο είναι γεμάτο με κειμήλια, παραδοσιακές φορεσιές και αντικείμενα, σαν μικρό λαογραφικό μουσείο. Στον επάνω όροφο, το παλιό σπίτι παραμένει αναλλοίωτο, κρατώντας ζωντανή την ιστορία.
Στο τραπέζι απλώνεται ένας θησαυρός γεύσεων: πάρενικ, με καλαμποκάλευρο, τυρί και καβουρμά· κλιν, με πατάτα, ρύζι και τυρί· ζουμερά κεμπάπ με αρωματικά μπαχαρικά· «πεκάν πατλατζάν», μελιτζάνες ψημένες με τυρί που λιώνει απαλά· σπιτική φασολάδα και χόρτα του βουνού. Από τα κρεατικά, ξεχωρίζει το κατσικάκι στον φούρνο, που ψήνεται αργά μέχρι να γίνει τρυφερό και γευστικό. Όλα τα συνοδευτικά -πατάτες, λαχανικά, τυριά- προέρχονται από τους γύρω κήπους και φάρμες. Δεν είναι τυχαίο που η ταβέρνα αυτή έχει αποκτήσει φήμη σε όλη την Ελλάδα. Δεν τρως απλώς φαγητό. Μοιράζεσαι παράδοση, φιλοξενία και ιστορίες που κρατούν αιώνες.
«Κοττάνη», Τηλ: 6945009855
Αφήνουμε την Κοττάνη και παίρνουμε τον δρόμο της επιστροφής για Ξάνθη, με την αίσθηση ότι γνωρίσαμε κάτι αληθινό. Τα Πομακοχώρια δεν προσφέρονται για τουρισμό βιαστικό. Είναι προορισμός για εκείνους που θέλουν να ζήσουν την εμπειρία αργά, με σεβασμό, αφήνοντας χώρο στις εικόνες και τις γεύσεις να μιλήσουν.
Με την Avis, ακόμη και οι πιο απαιτητικοί δρόμοι γίνονται προσιτοί. Το SUV δεν ήταν απλώς ένα όχημα. Ήταν ο σύνδεσμος που μας έφερε ως εδώ, σε έναν τόπο αυθεντικό, που μας κέρδισε με τη φιλοξενία, το φαγητό και τον ανεπιτήδευτο χαρακτήρα του. Ένα ταξίδι που αφήνει μνήμες, γεμάτες ιστορία, φύση και γεύση.
Διαβάστε ακόμα:
Taste & Drive στην Αίγινα: Ένα ταξίδι που το γεύεσαι
Taste & Drive: Mια μεγάλη γαστρονομική βόλτα στην κοσμοπολίτικη Κέρκυρα
Taste & Drive: Μια μεγάλη γαστρονομική βόλτα στην αυθεντικά κυκλαδίτικη Σύρο
