Greece Talks: Όλα όσα έγιναν στο Συνέδριο του Travel.gr

Το συνέδριο Greece Talks 2025 με τίτλο «The Intelligence Age: Travel, Culture & Connection» πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 14 Νοεμβρίου στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία, σε διοργάνωση του Travel.gr και του Πρώτου Θέματος.

Στο συνέδριο παρευρέθηκε ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, μαζί με προσωπικότητες από τον Τουρισμό, τις Επιχειρήσεις, την Οικονομία, τον Πολιτισμό και τις Τέχνες. Η θεματική του Greece Talks εστίασε στον τρόπο με τον οποίο η τεχνητή νοημοσύνη και η τεχνολογική εξέλιξη μετασχηματίζουν την ταυτότητα του ταξιδιού και τον ρόλο της Ελλάδας στο νέο διεθνές περιβάλλον.

Η διοργάνωση λειτούργησε ως σημείο συνάντησης για το επιχειρηματικό και δημιουργικό οικοσύστημα που συνθέτει το «brand Ελλάδα», δίνοντας χώρο σε ουσιαστικές συζητήσεις, νέες συνεργασίες και ανταλλαγή ιδεών που αφορούν το μέλλον του τουρισμού, της φιλοξενίας, της καινοτομίας και της πολιτιστικής στρατηγικής της χώρας.

Κυριάκος Μητσοτάκης: Ο Ελληνισμός και η γλώσσα μας έχουν πορεία χιλιάδων ετών

«Εκτιμώ και σέβομαι τον Γιάννη Μπέζο, όχι μόνο ως καλλιτέχνη αλλά και ως ενεργό πολίτη. Κάθε λαός είναι προϊόν της ιστορικής του διαδρομής. Το ελληνικό έθνος έχει ιστορία 200 ετών, ο Ελληνισμός και η γλώσσα μας, όμως, μία πορεία χιλιάδων ετών. Έχει σημασία η αναγνώριση της σημασίας της ελληνικής γλώσσας. Αναγνωρίστηκε από την UNESCO η 9η Φεβρουαρίου ως παγκόσμια ημέρα ελληνικής γλώσσας.

Με αφορμή τα 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, οι περισσότεροι Έλληνες αναμετρήθηκαν με το παρελθόν μας. Τις κρίσιμες στιγμές βρεθήκαμε στη σωστή πλευρά της Ιστορίας. Το στοίχημα είναι να μην υποκύψουμε σε ένα παγκόσμιο φαινόμενο, μία συλλογική απαισιοδοξία ότι τα πράγματα πηγαίνουν χειρότερα».

Στη συνέχεια ανέφερε χαρακτηριστικά: «Η πιο σημαντική αρετή που πρέπει να έχει ένας νέος άνθρωπος και μία χώρα είναι η προσαρμοστικότητα. Το θέμα είναι να έχουμε μία αίσθηση του μεγέθους μας, τη δυνατότητα να επηρεάσουμε τις εξελίξεις και να προσαρμοστούμε σε συνθήκες που δεν μπορούμε να επιλέξουμε. Οι πολιτικοί εκλέγονται. Ως Πρωθυπουργός, έχω υπογράψει ένα τετραετές συμβόλαιο με τον ελληνικό λαό. Αυτός έχει τη δυνατότητα να με κρατήσει ή να με απολύσει. Θα πρέπει να βρει κάποιον άλλον όμως, δεν υπάρχει κενό. Σκοπός είναι οι πολιτικοί να προσαρμόζονται, όχι απλώς να είναι δέκτες μηνυμάτων αλλά και εκπαιδευτές της κοινωνίας. Και οι ίδιοι οι πολίτες έχουν την ευθύνη, γιατί επιλέγουν τα κόμματα και τους πολιτικούς. Αν υπάρχουν πολιτικοί που προβαίνουν σε κινήσεις που δεν θα έπρεπε, πρέπει να βρούμε τρόπους να το παύσουμε αυτό. Το ίδιο συμβαίνει με την περίπτωση του ΟΠΕΚΕΠΕ. Αν καταφέρουμε να φτιάξουμε ένα σύστημα που να πληρώνονται όσοι δικαιούνται, αφενός θα έχουμε δικαιοσύνη και αφετέρου θα έχουμε δημιουργήσει ένα σύστημα που θα στερήσει από κάποιον πολιτικό τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει ένα στρεβλό πλαίσιο προς όφελός του.

Παίρνω δύναμη από τις τεράστιες προκλήσεις που αντιμετώπισαν προηγούμενες γενιές πολιτικών. Κάποιοι κίνησαν γη και ουρανό και αναγέννησαν μία χώρα διαλυμένη από τον πόλεμο, έχτισαν την Ελλάδα που έχουμε σήμερα. Υπάρχει ένα δομικό πρόβλημα που πρέπει να αναγνωρίσουμε. Στο σημερινό τοξικό περιβάλλον της δολοφονίας χαρακτήρων από ανώνυμα τρολ, το αίσθημα ότι όλοι είναι κλέφτες, όλοι είναι διεφθαρμένοι. Πείτε μου εσείς, ποιος νέος άνθρωπος με δυνατότητες και εναλλακτικές, γιατί δεν μου αρέσουν οι επαγγελματίες πολιτικοί, θα μπει σε αυτή τη βάσανο της διαπόμπευσης. Ψεύτικος ο διαχωρισμός τεχνοκρατών και πολιτικών. Εγώ πιστεύω ότι είμαι και τα δύο. Αν δεν μπορούμε να μετράμε και να αναλύουμε δεδομένα, τότε δεν θα μπορούμε να κάνουμε πολιτική. Έτσι πορευτήκαμε και χρεοκόπησε η χώρα. Εγώ στην ηγεσία της ΝΔ έφερα τεχνοκράτες που έγιναν πολιτικοί. Θέλουμε νέους ανθρώπους. Στο επιτελείο μου θέλω ανθρώπους 20-30 ετών για να ακολουθούμε τις τάσεις».

Μπέζος: Παραμένει ένα μεγάλο ερωτηματικό ποιος είναι ο σύγχρονος Έλληνας και αυτό είναι η ευλογία και η κατάρα

«Ποιος είναι ο σύγχρονος Έλληνας;» ερωτήθηκε ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Γιάννης Μπέζος από τον Αντώνη Σρόιτερ.

«Αν ήταν τόσο εύκολο να τον ορίσουμε, θα είχαμε απαντήσει. Παραμένει ένα μεγάλο ερωτηματικό και αυτό είναι η ευλογία και η κατάρα. Έχουμε πολλές φορές ακούσει ότι είμαστε ικανοί για το καλύτερο και για το χειρότερο. Έχουμε χαρακτηριστικά σπάνια. Το αποτέλεσμα αυτών των χαρακτηριστικών είναι η γλώσσα, που μιλιέται 3.000 χρόνια», απάντησε ο κ. Μπέζος.

Ο ηθοποιός έδωσε έμφαση στο ζήτημα της ελληνικής γλώσσας, που μιλιέται εδώ και 3.000 χρόνια. «Δεν υπερασπίζουμε τη γλώσσα αυτή, την κακοποιούμε, την υποκαθιστούμε με ξένες λέξεις για να προσποιηθούμε κάτι άλλο. Και αυτό γίνεται επειδή έχουμε άγνοια της Ιστορίας, γιατί έγιναν όλα όσα έγιναν και πώς θα μπορούσαν να αποφευχθούν. Η άγνοια της Ιστορίας, η παραποίηση της γλώσσας μας. Είμαστε μια χώρα μεγάλων αθλητών, πολιτικών, επιστημόνων, λογοτεχνών. Τα προσπερνάμε, τα βλέπουμε επιπόλαια. Αγνοούμε τα βασικά μας χαρακτηριστικά που έχουν ένα μεγαλείο. Και κάτι που δεν το έχουν οι βόρειοι, εμπεριέχουμε και μια ποίηση μέσα μας», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Intelligent Leadership in a Changing World
Kimberly Guilfoyle -Πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα
Συνέντευξη στον Γιώργο Ευγενίδη

Η πρέσβης των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ελλάδα, Κίμπερλι Γκιλφόιλ, συνομίλησε με τον δημοσιογράφο Γιώργο Ευγενίδη και αναφέρθηκε εκτενώς στη συνεργασία Ελλάδας–ΗΠΑ, στους κοινούς στρατηγικούς στόχους και στις προοπτικές που ανοίγονται για το επόμενο διάστημα. Στην εισαγωγική της τοποθέτηση μίλησε για «γνώριμες φιγούρες και παλιούς φίλους», σημειώνοντας ότι απόλαυσε την ομιλία του Κυριάκου Μητσοτάκη. «Δεν είμαστε μόνο σύμμαχοι», υπογράμμισε. «Αξίζει να υπερασπίζουμε την ελευθερία. Μια ισχυρή σχέση ΗΠΑ και Ελλάδας δεν είναι μόνο καλή για τις δύο χώρες, είναι καλή για τον κόσμο. Στόχος μου ως πρέσβης είναι να πάω αυτή τη σχέση σε νέα ύψη. Δεν είμαστε εδώ για συμβολικές χειρονομίες, είμαστε εδώ για να κάνουμε πράγματα».

Η κ. Γκιλφόιλ αναφέρθηκε σε τομείς όπως τα ναυπηγεία, τα συστήματα ανεφοδιασμού, τις κρίσιμες υποδομές και τις κοινές αξίες, τοποθετώντας στο επίκεντρο τη βάση της στρατηγικής συνεργασίας: «Η συνεργασία μας δεν περιορίζεται στην ενέργεια και το εμπόριο. Επεκτείνεται στην επιβολή του νόμου, την άμυνα, την εκπαίδευση και στις σχέσεις μεταξύ των λαών, δεσμοί που κάνουν αυτή τη συμμαχία ακλόνητη». Στο ίδιο πλαίσιο, υπογράμμισε την υπογραφή μιας σημαντικής δήλωσης για την οικονομική ασφάλεια, «θέτοντας τα θεμέλια για αξιόπιστες αλυσίδες εφοδιασμού, συστήματα τεχνητής νοημοσύνης ευθυγραμμισμένα με τις κοινές δημοκρατικές μας αξίες και προστασία των κρίσιμων τεχνολογιών και υποδομών μας. Αυτές είναι συμφωνίες που διαμορφώνουν την ιστορία, όχι απλώς γίνονται πρωτοσέλιδα».

Σε ερώτηση για τη μετάβασή της στη νέα της θέση, περιέγραψε τις πρώτες της ημέρες στην Ελλάδα: «Ήταν αξιοσημείωτο ταξίδι. Από τη στιγμή που έφτασα στην Αθήνα και μέσα σε λίγες ώρες πήγα και παρακολούθησα τον χορό των πεζοναυτών… Επειδή είμαι πολυάσχολη – εργάζομαι 17 ώρες την ημέρα – χρειάστηκε πολλή δουλειά για να φτάσω εδώ». Ανέφερε ακόμη ότι είχε μελετήσει την ελληνική ιστορία στα νεανικά της χρόνια με τον καθηγητή κ. Σπυριδάκη και πρόσθεσε ότι θεωρεί την Ελλάδα «καλύτερη κι από τη Νέα Υόρκη» γιατί είναι «πολύ φιλόξενη, πολύ ζωντανή».

Αναφορικά με την ενεργειακή ατζέντα δήλωσε: «Έχω ευρεία ατζέντα». Προανήγγειλε επίσκεψη στη Θεσσαλονίκη τον Δεκέμβριο και αναφέρθηκε στη Σούδα και την Αλεξανδρούπολη: «Είμαι ενθουσιασμένη να πάω εκεί… Είναι μεγάλη δέσμευση για μένα να αρχίσουμε να εργαζόμαστε για την ενέργεια. Και θα πρέπει να δούμε και τις υποδομές». Τόνισε επίσης ότι επιθυμεί να φέρει «κάτι σημαντικό» στον ελληνικό λαό που την έχει θερμά υποδεχθεί.

Για την πρόοδο των ελληνοαμερικανικών συμφωνιών ανέφερε: «Έχουμε αποτελέσματα. Δεν είναι συμβολικές συμφωνίες. Εστιάζουμε στα θέματα που είναι σημαντικά ώστε η Ελλάδα να αποκτήσει κυριαρχία στην ενέργεια και να υπάρξουν ουσιαστικές διμερείς σχέσεις. Οπότε θα έλεγα δέστε τις ζώνες σας γιατί τώρα απογειωνόμαστε». Σε ερώτηση για την COSCO και το λιμάνι του Πειραιά απάντησε ότι την περίοδο εκείνη η Ελλάδα αντιμετώπιζε οικονομικές δυσκολίες. Συμπλήρωσε: «Εξετάζω νέες ευκαιρίες για να συνεργαστούμε για το λιμάνι του Πειραιά περαιτέρω. Η Ελλάδα και η Ανατολική Μεσόγειος είναι πολύ σημαντικές και έχω και τη στήριξη του Σταύρου Παπασταύρου. Εδώ και δέκα μήνες ετοιμάζουμε κάποια πράγματα. Υπάρχουν θέματα, δεσμεύσεις, αμερικανικές εταιρείες». Τόνισε ότι «η Ελλάδα είναι από τους πιο σημαντικούς συμμάχους των ΗΠΑ», ενώ επανέλαβε: «Προσδεθείτε», αναφερόμενη στις επερχόμενες συμφωνίες.

Για το σχήμα 3+1 υπογράμμισε: «Δεν ήταν κάτι που κάναμε άπαξ. Θα υπάρξει και στο επόμενο τρίμηνο και στο επόμενο έτος. Με ενδιαφέρει πολύ, είναι σημαντικό. Και στέλνει μήνυμα στον υπόλοιπο κόσμο για το πού εστιάζει την ενέργειά της η χώρα». Επισήμανε ότι υπάρχουν ενεργά πρότζεκτ «ενέργειας, εμπορίου, άμυνας» και δήλωσε: «Είμαστε πολύ ενθουσιασμένοι για τη συνεργασία με τους Έλληνες πλοιοκτήτες, εφοπλιστές». Προανήγγειλε νέες ανακοινώσεις, λέγοντας: «Θέλουμε να είμαστε εταίροι, να χτίσουμε, να ναυπηγήσουμε σκάφη και θα υπάρξει συνεργασία στην κατάρτιση και την εκπαίδευση».

Στάθηκε επίσης στη σημασία των προσωπικών σχέσεων στη ναυτιλία: «Θέλω οι άνθρωποι να έρχονται σε επαφή με τους σωστούς ανθρώπους… Ρώτησα τις εφοπλιστικές οικογένειες πώς μπορούμε να βελτιώσουμε τα πράγματα». Αναφέρθηκε και σε περιστατικό επίθεσης σε πλοίο φίλης της: «Όταν σηκώνω το τηλέφωνο θέλω κάτι να γίνεται. Οι προσωπικές σχέσεις είναι σημαντικές για τη συνεργασία». Για την αμυντική συνεργασία Ελλάδας–ΗΠΑ είπε: «Είναι τιμή μου να βοηθήσω στην εκπαίδευση και την κατάρτιση των Ενόπλων Δυνάμεων. Αυτό επιτρέπει μια βαθύτερη σχέση Ελλάδας και ΗΠΑ για την περιφερειακή σταθερότητα», αναφερόμενη στη συνεργασία με την αμερικανική Εθνοφρουρά.

Για το ενδεχόμενο επίσκεψης ανώτατων Αμερικανών αξιωματούχων τόνισε: «Είμαι εδώ, δεν ξέρω πώς να σας το εξηγήσω καλύτερα. Θα έρθει ο υπουργός Ρούμπιο, θα έχουμε πολλές επισκέψεις και επαφές. Θα υπάρξει ισχυρή επίδειξη των σχέσεων στην Ελλάδα… Ο ουρανός είναι το όριο». Πρόσθεσε: «Θα θέλαμε πολύ να έρθει εδώ ο πρόεδρος Τραμπ». Η πρέσβης ανέφερε επίσης ότι της αρέσει η ελληνική κουζίνα και ότι στην πρεσβεία υπάρχει «εξαιρετικός σεφ», αλλά «την Τρίτη φτιάξαμε τάκο». Για τις ελληνικές λέξεις που γνωρίζει είπε ότι σε αγώνα μπάσκετ άκουσε «κάποιες άσχημες λέξεις», εξηγώντας πως της μετέφραζαν τι έλεγαν οι οπαδοί. Συμπλήρωσε ότι γνωρίζει λέξεις όπως «καλημέρα» και «καλησπέρα» και ότι θέλει να συμμετάσχει βαθύτερα στην ελληνική πολιτισμική εμπειρία.

Bringing Together Government, Business & Society
Κωστής Χατζηδάκης -Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης
Σπύρος Θεοδωρόπουλος -Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος BESPOKE SGA HOLDINGS Α.Ε. – Πρόεδρος Διοικητικού Συμβουλίου ΣΕΒ
Δημήτρης Κ. Τσιτσιράγκος -Πρόεδρος ΔΣ Alpha Bank
Νίκος Δρανδάκης -Entrepreneur (Taxi Beat/Sync)
Moderator: Μπάμπης Κούτρας

Στο πάνελ «Bringing Together Government, Business & Society», κορυφαίοι εκπρόσωποι της κυβέρνησης, της επιχειρηματικότητας και των χρηματοπιστωτικών θεσμών συναντήθηκαν για να χαρτογραφήσουν τις μεγάλες προκλήσεις και τις νέες ισορροπίες ανάμεσα στο κράτος, την αγορά και την κοινωνία. Ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης Κωστής Χατζηδάκης, ο Πρόεδρος του ΣΕΒ Σπύρος Θεοδωρόπουλος, ο Πρόεδρος του ΔΣ της Alpha Bank Δημήτρης Κ. Τσιτσιράγκος και ο επιχειρηματίας Νίκος Δρανδάκης συνομίλησαν – υπό τον συντονισμό του δημοσιογράφου Μπάμπη Κούτρα – για την παραγωγικότητα, την επιχειρηματική κουλτούρα, τον μετασχηματισμό της οικονομίας, την καινοτομία και τον ρόλο του κράτους στην επιτάχυνση κρίσιμων μεταρρυθμίσεων.

Η συζήτηση ανέδειξε το ζητούμενο της εποχής: ένα νέο μοντέλο συνεργασίας ανάμεσα στη δημόσια διοίκηση, τις επιχειρήσεις και την κοινωνία, με στόχο μια οικονομία πιο ανθεκτική, πιο ανταγωνιστική και πιο δίκαιη.

Ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης Κωστής Χατζηδάκης εξέφρασε την πεποίθησή του ότι ο αγροτικός τομέας εισέρχεται σε νέα, πιο θετική περίοδο, δίνοντας έμφαση στις αλλαγές που δρομολογούνται στον τρόπο καταμέτρησης των αιγοπροβάτων. Όπως σημείωσε, «πλέον τα αιγοπρόβατα θα μετρώνται, θα καταμετρώνται με τσιπάκια, όπως γίνεται και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, για να μην έχουμε τα προβλήματα που είχαμε μέχρι τώρα, πάνω γραψίματα και λοιπά».

Αναφερόμενος στο χρονοδιάγραμμα των ενισχύσεων, υπογράμμισε ότι η κυβέρνηση εργάζεται εντατικά για να δοθεί η βασική ενίσχυση μέχρι το τέλος Νοεμβρίου. Λόγω περιορισμένου χρόνου, όπως εξήγησε, εφαρμόζεται για φέτος ένα υβριδικό σύστημα, το οποίο δεν θα βασίζεται αποκλειστικά στις δηλώσεις, αλλά θα λαμβάνει υπόψη «τα τιμολόγια γάλακτος που παρέδωσες, τα τιμολόγια κρέατος και τις ζωοτροφές που αγόρασες». Από αυτά τα στοιχεία θα προκύπτει αλγόριθμος, με τη σύμφωνη γνώμη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ώστε να ολοκληρωθούν ορθά οι πληρωμές των επιδοτήσεων.

Ο κ. Χατζηδάκης δήλωσε αισιόδοξος για τη συνέχεια σημειώνοντας ότι «θα τα καταφέρουμε και στον συγκεκριμένο τομέα», ενώ τόνισε πως μετά την καταβολή της βασικής ενίσχυσης στα τέλη Νοεμβρίου, το σύστημα θα αρχίσει να ομαλοποιείται.

Για τα δημοσιονομικά και το χρέος:

Σχετικά με τα δημοσιονομικά μεγέθη, ο κ. Χατζηδάκης ανέφερε: «Είχαμε μεγάλη πρόοδο στη μείωση του χρέους, στη μείωση του ελλείμματος. Έχουμε όχι μόνο πρωτογενή πλεονάσματα, κανονικά πλεονάσματα, κανείς δεν το περίμενε». Τόνισε ότι ο επόμενος κύκλος συζήτησης πρέπει να αφορά «την παραγωγικότητα, την ανταγωνιστικότητα, τον ανταγωνισμό».

Για το επενδυτικό περιβάλλον:

Αναλύοντας την πορεία της οικονομίας την τελευταία εξαετία, σημείωσε:
«Εκείνο που συμβαίνει τα τελευταία 6,5 χρόνια είναι ότι έχουμε ένα φιλοεπενδυτικό περιβάλλον που, θα μου επιτρέψετε να πω κύριε Κούτρα, ποτέ δεν είχαμε μετά τη Μεταπολίτευση στην Ελλάδα. Έχουν γίνει θαρραλέα βήματα και στη μείωση της φορολογίας και στο εργατικό δίκαιο και στην απλοποίηση των αδειοδοτήσεων».

Υπογράμμισε ωστόσο την ανάγκη λογοδοσίας:
«Πρέπει οι πολίτες με την ψήφο τους να φροντίσουν να το εξασφαλίσουν και πριν από τους πολίτες να κάνουμε τη δουλειά μας για να μας ξαναψηφίσουν. Διότι αν δεν την κάνουμε, προφανώς θα το πληρώσουμε».

Για το Ταμείο Ανάκαμψης:

Στο συνέδριο Greece Talks ο κ. Χατζηδάκης παρουσίασε αναλυτικά την πορεία υλοποίησης του Ταμείου Ανάκαμψης. Όπως ανέφερε: «Το Ταμείο Ανάκαμψης, μην κρυβόμαστε, ήταν ένα απρόσμενο δώρο, ακόμα και μερικές μέρες πριν αποφασιστεί. Ένα μεγάλο βήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης τότε, λόγω του κορονοϊού».

Επεσήμανε όμως ότι ο σχεδιασμός του ήταν απαιτητικός:
«Σχεδιάστηκε, όμως, μια και τα λέμε όλα, από τους φρούγκαλ, τους λεγόμενους τσιγκούνηδες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για να χαθούν λεφτά. Διότι σε σχέση με το ΕΣΠΑ έπρεπε να έχεις τις ίδιες απορροφήσεις στο μισό χρόνο, άρα έπρεπε να τρέξεις με διπλάσια ταχύτητες».

Υπογράμμισε τις υψηλές επιδόσεις της χώρας:
«Αυτή την ώρα η Ελλάδα είναι πρώτη στις απορροφήσεις στο Ταμείο Ανάκαμψης σε σχέση με το ΑΕΠ της και σε απόλυτα ποσοστά στην κατάταξη είναι έκτη, έβδομη, όγδοη, και τώρα που θα υποβάλουμε την επόμενη αίτηση θα ανέβουμε πιο πολύ».

Σημείωσε ότι οι ρυθμοί αυξάνονται όσο το πρόγραμμα προχωρά:
«Στο Ταμείο Ανάκαμψης οι ρυθμοί αυξάνονται προς το τέλος. Τώρα γίνεται η τελευταία αναθεώρηση. Παρατηρούμε προφανώς και συντονίζουμε την εξέλιξη και κεντρικά το κύριο βάρος στο Υπουργείο Οικονομικών και στον Νίκο Παπαθανάση, αλλά εγώ θεωρώ ότι το πράγμα πάει καλά».

Τόνισε επίσης τη μεταρρυθμιστική διάσταση του μηχανισμού:
«Το Ταμείο Ανάκαμψης έχει θετικό αποτύπωμα. Μέσα από αυτό προωθούμε σημαντικές μεταρρυθμίσεις».

Ως παράδειγμα ανέφερε τη διασύνδεση POS και ταμειακών μηχανών:
«Μία από αυτές ήταν η σύνδεση του POS με τις ταμειακές μηχανές. Αυτό πληρώθηκε από το Ταμείο Ανάκαμψης. Αυτό δεν έχει ένα χρώμα κοινωνικής δικαιοσύνης;».

Ο Σπύρος Θεοδωρόπουλος, παίρνοντας τον λόγο, σημείωσε ότι «η παραγωγικότητα είναι ένα θέμα το οποίο δυστυχώς δεν έχει λάβει την προσοχή που του αξίζει». Ανέφερε ότι ο δημόσιος διάλογος περιστρέφεται συχνά γύρω από την αύξηση του ΑΕΠ, όμως «πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι όλα επηρεάζονται από την παραγωγικότητα». Ο πρόεδρος του ΣΕΒ υπενθύμισε ότι στο παρελθόν, κάθε αναφορά στην παραγωγικότητα «ξεσήκωνε τους εργαζόμενους, οι οποίοι θεωρούσαν ότι οι βιομήχανοι θέλουν να δουλέψουν παραπάνω», προσθέτοντας ότι «ως ΣΕΒ το θέσαμε σε διαφορετική διάσταση». Τόνισε ότι οι Έλληνες πράγματι δουλεύουν πολλές ώρες, «περισσότερο από τους άλλους Ευρωπαίους», όμως το ουσιαστικό ερώτημα είναι τι παράγεται. Αυτό, όπως είπε, «δεν αφορά τους εργαζόμενους, αλλά το αν παράγουμε προϊόντα υψηλής ή χαμηλής αξίας και με τι μέσα».

Στο σημείο αυτό ανέδειξε τον ρόλο του Δημοσίου ως τρίτου πυλώνα, λέγοντας ότι πρέπει να μετάσχει ενεργά στην προσπάθεια για βελτίωση της παραγωγικότητας. Υπογράμμισε ότι η πρώτη μεγάλη μεταρρύθμιση που χρειάζεται η χώρα «είναι η ταχύτητα στην απονομή της Δικαιοσύνης».

Ο κ. Θεοδωρόπουλος επικαλέστηκε τα στοιχεία που δείχνουν ότι «η Ελλάδα βρίσκεται στο 54% της παραγωγικότητας σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο», σημειώνοντας ότι αυτό δεν αφορά συγκρίσεις με τις κορυφαίες χώρες της Ευρώπης αλλά με τον μέσο όρο. «Μπορεί να δουλεύουμε πολλή ώρα», είπε, «το θέμα είναι τι παράγουμε». Επανέλαβε ότι δεν πρόκειται για ευθύνη των εργαζομένων, αλλά για το τι παράγει η οικονομία: προϊόντα υψηλής ή χαμηλής αξίας, με ποια εργαλεία και με ποιες επενδύσεις.

Σε ό,τι αφορά την επιχειρηματική πλευρά, ανέφερε ότι η παραγωγικότητα εξαρτάται από τις επενδύσεις σε μέσα που καθιστούν εργαζόμενους και επιχειρήσεις πιο αποτελεσματικούς. Εξήγησε ότι οι κρίσιμες μεταρρυθμίσεις -και συνέπεια του Δημοσίου να τις υλοποιήσει- αποτελούν βασική προϋπόθεση για να αλλάξει η εικόνα.

Ο πρόεδρος του ΣΕΒ επισήμανε ότι σε όλες τις έρευνες των τελευταίων ετών, «το νούμερο ένα πρόβλημα για τις επιχειρήσεις είναι η ταχύτητα στην απονομή της Δικαιοσύνης». Αυτό, όπως είπε, λειτουργεί ανασταλτικά για επενδύσεις, «καθώς οι επιχειρηματίες και τα ξένα κεφάλαια γίνονται διστακτικά όταν δεν νιώθουν ότι μπορούν να τύχουν γρήγορης προστασίας των δικαιωμάτων τους». Στη συνέχεια, παρατήρησε ότι η αύξηση της παραγωγικότητας είναι καθοριστική για τους μισθούς: «Χωρίς αύξηση παραγωγικότητας, πραγματική αύξηση μισθών δεν θα δούμε». Αναφέρθηκε επίσης στον «μύθο» που είχε καλλιεργηθεί επί δεκαετίες λόγω των διαπραγματεύσεων για την εθνική συλλογική σύμβαση εργασίας, όπου η κοινωνία άκουγε αντικρουόμενα αιτήματα και αντιπαραθέσεις. «Πάντα ήμασταν οι κακοί που δεν θέλαμε να δώσουμε τις αυξήσεις», είπε χαρακτηριστικά.

Ο κ. Θεοδωρόπουλος σημείωσε ότι τα τελευταία χρόνια γίνεται μια προσπάθεια «να μιλήσουμε με ειλικρίνεια στον κόσμο» για την οικονομία, την κοινωνία και τους μισθούς. Παραδέχθηκε ότι η εικόνα της βιομηχανίας συχνά φορτίζεται αρνητικά, όμως «αν δούμε την πραγματικότητα με ψύχραιμο τρόπο και όχι με όρους perception», η βιομηχανία σήμερα προσφέρει μισθούς κατά 40% υψηλότερους από τον μέσο όρο και απασχολεί όλα τα επαγγέλματα.

Για την καινοτομία τόνισε ότι δεν αφορά μόνο τον βιομηχανικό κλάδο: «Καινοτομία μπορεί να κάνει και ο τουρισμός. Καινοτομία πρέπει να κάνουμε όλοι». Αναγνώρισε ότι οι startups έχουν χτίσει ένα οικοσύστημα αξίας περίπου 10 δισ. ευρώ, όμως «και εμείς οι υπόλοιποι πρέπει να καινοτομήσουμε». Ως βασικά προβλήματα της βιομηχανίας προσδιόρισε το κόστος ενέργειας και το χωροταξικό, εκφράζοντας την ελπίδα ότι δεν θα παραμείνουν ανοιχτά για χρόνια. Κλείνοντας, εξέφρασε τη βαθιά ανησυχία του για τον «διάλογο της λογικής με τον παραλογισμό» που επικρατεί σήμερα και για το γεγονός ότι «όλο και λιγότεροι άνθρωποι βγαίνουν να μιλήσουν για τη λογική». «Αυτό», είπε, «είναι το μεγαλύτερο πράγμα που με φοβίζει για τη βιομηχανία».

Ο Δημήτρης Κ. Τσιτσιράγκος, Πρόεδρος ΔΣ της Alpha Bank περιέγραψε το πλαίσιο μέσα στο οποίο κινούνται οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις σήμερα, αναλύοντας τα εμπόδια πρόσβασης στη χρηματοδότηση και τον ρόλο των τραπεζών στη σταθερότητα και την ανάπτυξη.

Το πρόβλημα που έχουμε και το πρόβλημα που έχουν οι μικρομεσαίες στην Ελλάδα είναι ότι χρειάζεται μία αλλαγή νοοτροπίας και μια αλλαγή σκεπτικού. Υπάρχουν, δεν είναι θέμα ότι δεν υπάρχει χρηματοδότηση για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, το θέμα είναι ότι πολλές από τις μικρομεσαίες δεν μπορούν να πάρουν χρηματοδότηση από το τραπεζικό σύστημα γιατί έχουν ή φορολογικές οφειλές ή ασφαλιστικές οφειλές ή έχουν και θέμα διαφάνειας. Δηλαδή υπάρχει ελλιπής παρουσίαση των οικονομικών στοιχείων, σε αντίθεση με τις μεγάλες επιχειρήσεις. Νομίζω ότι η ανάπτυξη στην Ελλάδα, για να μην ξεχνιόμαστε και να βλέπουμε και τα νούμερα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, είναι η δημιουργία θέσεων εργασίας για πολλούς ανθρώπους. Τα νούμερα για τα ελληνικά μέτρα είναι σχετικά μεγάλα. Αλλά χρειάζεται να αντιμετωπίσουμε αυτές τις προκλήσεις για να μπορέσουν να χρηματοδοτηθούν. Εμείς, σαν Τράπεζα, βοηθάμε με την εμπειρία μας, οργανώνουμε workshops σε όλη την Ελλάδα για να βοηθήσουμε.

Για να μιλήσουμε και για το αντικείμενο του συνεδρίου, στον Τουρισμό υπάρχουν μεγάλες επιχειρήσεις, υπάρχουν ξένοι επενδυτές, αλλά υπάρχουν και πολλές μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Μερικές από αυτές είναι πελάτες μας και προσφέρουν στον κόσμο ένα προϊόν πολύ υψηλής ποιότητας σε πολύ υψηλές τιμές, αλλά έχουν και τα πρότυπα διαχείρισης τα οποία τους επιτρέπουν να τους χρηματοδοτήσουμε εμείς και οι άλλες τράπεζες. Αυτό είναι το μοντέλο το οποίο θέλουμε να ακολουθήσουμε και αυτό που θέλουμε να υποστηρίξουμε. Και επίσης συμφωνώ με τον κύριο Θεοδωρόπουλο και τους άλλους εδώ ότι η καινοτομία δεν είναι μόνο οι startups. Εμείς, σαν τράπεζα, δεν μπορούμε να κάνουμε χρηματοδοτήσεις κατευθείαν στις startups, γιατί πολλές από αυτές δεν έχουν τις κεφαλαιακές ροές για να μπορούν να χρηματοδοτηθούν, αλλά έχουμε διαθέσει κεφάλαια για να υποστηρίξουμε και αμοιβαία και venture capital funds, για να δουλέψουμε στον κόσμο των startups, που πιστεύουμε ότι είναι ένας κόσμος ο οποίος υπόσχεται πολλά για την Ελλάδα.

Οι τράπεζες και γενικά οι θεσμοί σε όλο τον κόσμο αμφισβητούνται. Νομίζω ότι οι τράπεζες στην Ελλάδα έχουν κάνει λάθη, αλλά ταυτόχρονα θα έλεγα ότι μας έχουν καταλογιστεί πολύ περισσότερα από όσα μας αναλογούν. Το βασικό είναι ότι οι τράπεζες είναι μέλη της κοινωνίας και είναι πυλώνες σταθερότητας, που θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη της οικονομίας. Και αυτή τη στιγμή η πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι τράπεζες και γενικά πολλοί θεσμοί στον κόσμο είναι πώς θα ξανακερδίσουμε την εμπιστοσύνη των πολιτών και την εμπιστοσύνη των πελατών μας. Πρέπει να προσέξουμε τον πελάτη και πώς θα αντιμετωπίσουμε καλύτερα τις ανάγκες των πελατών. Η ψηφιοποίηση, η τεχνητή νοημοσύνη, η τεχνολογία έχουν βοηθήσει πολύ τις τράπεζες. Κοστίζουν, αλλά από την άλλη μεριά έχουν δώσει την εντύπωση ότι οι τράπεζες γίνονται απρόσωπες. Η αλήθεια είναι ότι είναι κάπου στη μέση. Η τεχνολογία μας έχει βοηθήσει να κάνουμε τις συναλλαγές πιο γρήγορα.

Oι συναλλαγές είναι πιο γρήγορες τώρα. Οι συναλλαγές είναι πιο απλές. Το 93 με 95% των συναλλαγών που κάνουμε εμείς στην Alpha είναι όλες ψηφιακές αυτή τη στιγμή. Είναι πιο εύκολη η ζωή για τους πελάτες μας. Αυτό που χρειάζεται είναι μία πιο ανθρώπινη μεταχείριση. Χρειάζεται μια ανθρώπινη επαφή, γιατί η τεχνολογία είναι καλή, αλλά θα το πείτε και εσείς καλύτερα από μένα. Χωρίς την ανθρώπινη επαφή δεν δουλεύει τίποτα. Οπότε είναι κάτι το οποίο προσπαθούμε εμείς να βελτιώσουμε και αυτό νομίζω είναι που θα κάνει τη διαφορά. Θέλω να μιλήσω για μια καινοτομία, ένα πράγμα που κάναμε εμείς στην Alpha και συνδέεται και με τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Αγοράσαμε μία fintech Deflex Fine, η οποία θα βοηθήσει σε μία πιο γρήγορη ταμειοποίηση για πολλούς μικρομεσαίους. Είναι μία πλατφόρμα που ξεκίνησε στην Ελλάδα σχετικά μικρή, με ανθρώπους που ήρθαν από το εξωτερικό, αλλά είναι και μία τεχνολογία που πιστεύουμε ότι μπορεί να μας βοηθήσει πάρα πολύ.

Στη συζήτηση για τον ρόλο της καινοτομίας στη σημερινή οικονομία, ο Νίκος Δρανδάκης πρόσθεσε την οπτική του ανθρώπου που βίωσε στην πράξη τι σημαίνει να δημιουργείς ένα προϊόν τεχνολογίας που ξεπερνά τα ελληνικά σύνορα. Με αναφορές στην εμπειρία της Taxibeat και με σαφείς θέσεις για τα εμπόδια που θέτει το ρυθμιστικό περιβάλλον, μίλησε ανοιχτά για το πώς οι νεοφυείς επιχειρήσεις μπορούν να αναπτυχθούν, πού σκοντάφτουν και ποιες αλλαγές χρειάζονται για να στηριχθεί ουσιαστικά η καινοτομία στη χώρα.

Το δημόσιο δεν είναι μόνο στην Ελλάδα βαρύ και αργό, σε όλες τις χώρες το δημόσιο έχει αυτό το δύσκολο χαρακτηριστικό. Δεν θα βρεις δημόσιο του οποίου οι πολίτες είναι σούπερ χαρούμενοι και πετάνε τη σκούφια τους για την ταχύτητά του και το πόσο γρήγορα προσαρμόζεται. Είναι πάντα πρόβλημα. Η αλήθεια είναι ότι συμφωνώ με τον κύριο Θεοδωρόπουλο ότι έχουν γίνει μέχρι τώρα πολύ σημαντικές μεταρρυθμίσεις. Ειδικά το gov.gr ήταν γιγάντιο. Και συμφωνώ επίσης ότι χρειαζόμαστε πολλές νέες μεταρρυθμίσεις και να γίνουν με μεγάλη ταχύτητα, όπως της δικαιοσύνης και πολλά άλλα. Εγώ πιστεύω ότι το δημόσιο είναι εμπόδιο σε αυτή την προσπάθεια να έχουμε μία ισχυρότερη καινοτόμα επιχειρηματικότητα. Κυρίως οι ρυθμίσεις των επιμέρους αγορών είναι αυτές που στραγγαλίζουν, με βάση τη δική μου εμπειρία, κάθε προσπάθεια νέου επιχειρηματία ο οποίος, με αφορμή την τεχνολογία, προσπαθεί να κάνει μία καινοτόμα υπηρεσία. Γιατί η καινοτομία είναι κάτι που το λέμε ως κάτι όμορφο και μας αρέσει. Στην πράξη όμως, αν δει κάποιος πώς η τεχνολογία επηρεάζει μία αγορά, αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού και πολλές φορές ξεβολεύει εδραιωμένα συμφέροντα. Δεν είναι ότι η τεχνολογία απλά βελτιώνει κάτι που δουλεύει. Πολλές φορές το αλλάζει πάρα πολύ και εκεί έρχεται η ρύθμιση μιας αγοράς η οποία σταματάει κάθε προσπάθεια για καινοτομία.

Θέλω να σου πω ένα παράδειγμα από έναν φίλο μου, ο οποίος δούλευε στην Αμερική, ήρθε στην Ελλάδα να κάνει επιχείρηση επειδή είχε την τεχνογνωσία· δούλευε στον τομέα των αυτόνομων αυτοκινήτων της Apple, τον οποίο η Apple εγκατέλειψε τελικά, αλλά είχε γνώση, ήταν πολύ έξυπνος και πολύ ικανός. Τον πίεζα να κάνει κάτι αντίστοιχο στην Ελλάδα, δηλαδή να δοκιμάσει να αναπτύξει τεχνολογία αυτόνομων αυτοκινήτων, και μου είπε: «Σε καμία περίπτωση. Πρέπει να είσαι τρελός για να μου πεις να κάνω κάτι τέτοιο, ξέροντας ότι υπάρχει μία συγκεκριμένη ρύθμιση η οποία ορίζει ότι οι αστικές μετακινήσεις στην Ελλάδα είναι ιδιοκτησία της ευγενούς τάξης των ταξιτζήδων». Και μόνο αυτό σε κάνει να σταματάς, γιατί τα αυτόνομα αυτοκίνητα είναι ταξί.

Ουσιαστικά στην Αμερική αυτή τη στιγμή αρχίζουν και αναπτύσσονται πάρα πολύ και βλέπεις υπηρεσίες σαν την Tesla να μεταφέρουν κόσμο με πολύ μεγαλύτερη ασφάλεια και ιδιωτικότητα. Είσαι μόνος σου στο αυτοκίνητο και κυρίως στο 1/5 του κόστους. Αυτό είναι τεράστιο όφελος για την κοινωνία σήμερα.

Παρόλα αυτά, όταν έρχεται η ώρα να υλοποιήσουμε τέτοιου είδους τεχνολογίες, βρίσκουμε μπροστά πάρα πολλές φορές ρυθμίσεις, οι οποίες υπάρχουν μερικές φορές για να προστατεύουν το κοινό καλό, το δημόσιο και τους καταναλωτές. Πολλές άλλες φορές όμως υπάρχουν για να προστατεύουν ομάδες οι οποίες υπάρχουν σε αυτούς τους κλάδους. Αυτές οι ρυθμίσεις είναι για μένα το σημαντικό πρόβλημα σήμερα στην καινοτόμο επιχειρηματικότητα. Σε ένα ιδανικό σενάριο, εγώ θα ήθελα οι ρυθμίσεις αυτών των αγορών να έχουν μία ημερομηνία λήξης.

Λίγα χρόνια από σήμερα. Και να πούμε ότι θα διατηρήσουμε μόνο αυτές οι οποίες, μέσα από μια δημόσια διαβούλευση, αποδεδειγμένα πρέπει να υπάρχουν για το κοινό καλό, για το δημόσιο συμφέρον, όχι για την ομάδα η οποία υπάρχει μέσα σε αυτόν τον κλάδο. Για μένα αυτό είναι το κύριο στοιχείο στο οποίο το κράτος θα μπορούσε να βοηθήσει.

Αν μιλάμε για διαφάνεια, οι εταιρείες του κλάδου μου, δηλαδή startups, δεν αναζητούν δάνεια· τα κεφάλαια που αναζητούμε συνήθως είναι από επενδυτές που μπαίνουν στο μετοχικό κεφάλαιο, και δεν έχουμε μπει στη διαδικασία. Από όσο ξέρω, σπάνια θα δεις μία μικρή εταιρεία να μπει στη διαδικασία να πάρει δάνειο, ειδικά επειδή είμαστε επιχειρήσεις πολύ υψηλού ρίσκου και είναι κατανοητό για τις τράπεζες. Δεν είμαστε ίσως ιδανικοί πελάτες.

Ακόμα και στην Αμερική η τράπεζα θα αποφύγει εταιρείες τέτοιου υψηλού ρίσκου, όπως η Taxibeat, γιατί μία startup είναι κάτι που έχει πολύ μεγάλες πιθανότητες να πεθάνει, να αποτύχει. Οπότε η τράπεζα από τη φύση της δεν αναζητά τέτοιου είδους δανειοδοτήσεις και χρηματοδοτήσεις. Και νομίζω είναι λογικό. Δεν νομίζω ότι αυτό θα αλλάξει και δεν είναι αυτό το ζητούμενο.

Εγώ θα έβλεπα περισσότερο ότι οι ελληνικές τράπεζες απειλούνται πιο πολύ από τις νέες τράπεζες που έρχονται από το εξωτερικό, οι οποίες έχουν πολύ πιο μοντέρνα και πολύ πιο χρήσιμα εργαλεία, ειδικά για μικρές startups ή για εταιρείες πιο φιλικές. Και αυτά τα εργαλεία είναι πιο φιλικά, πιο ευέλικτα, πολύ πιο γρήγορα κινούνται. Πάρα πολλοί τα προτιμούν ακριβώς για αυτό τον λόγο. Οι λεγόμενες fintech. Έτσι νομίζω ότι υπάρχει μια πρόκληση για το τραπεζικό σύστημα να προσαρμοστεί σε αυτή την πραγματικότητα, να ψηφιοποιηθεί πολύ περισσότερο και να γίνει πιο γρήγορο. Δεν είμαι ειδικός σε αυτό, οπότε δεν θέλω να προτείνω κάτι. Αλλά ως προς το κομμάτι των χρηματοδοτήσεων δεν είναι κάτι που μας αφορά ιδιαίτερα εμάς.

Όταν ξεκίνησα, το μεγάλο παράπονο που είχαμε εκείνη την περίοδο ήταν ότι δεν βρίσκαμε λεφτά. Χρηματοδότηση venture capital δεν υπήρχε εκείνη την περίοδο. Στην πορεία το αποκτήσαμε. Υπάρχει πάρα πολύ χρήμα για startups και σε μεγάλο βαθμό μένει αδιάθετο γιατί δεν υπάρχουν πολλές ιδέες να πάνε να χρηματοδοτηθούν. Και αυτό που ανακαλύψαμε στην πορεία είναι ότι ήρθαν τα λεφτά, αλλά δεν είναι επαρκής όρος. Είναι αναγκαίος, αλλά όχι επαρκής.

Για να αναπτύξουμε ένα οικοσύστημα καινοτομίας μας λείπουν πολλά άλλα πράγματα. Κάποια από αυτά ανέφερα πριν, θέματα ρυθμίσεων της αγοράς κ.λπ. Υπάρχουν όμως και γενικότερα θέματα.

Design, locality, and culture
Κάλια Κωνσταντινίδου -Group Executive Officer, Empiria Group
Stijn Oyen -Managing Director Design Hotels

Στο πάνελ που ήταν αφιερωμένο στη σύνδεση του design με την τοπική ταυτότητα, η Κάλια Κωνσταντινίδου, Group Executive Officer του ομίλου Empiria, και ο Stijn Oyen, Managing Director του Design Hotels, ανέδειξαν πώς ο σύγχρονος ταξιδιώτης αναζητά μια εμπειρία φιλοξενίας που συνδέεται ουσιαστικά με τον τόπο και την κουλτούρα του.

Η συζήτηση ξεκίνησε με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον της φιλοξενίας, στην ελληνική ιδιαιτερότητα και στον τρόπο με τον οποίο ο σχεδιασμός μπορεί να γίνει αφήγηση. Η Κάλια Κωνσταντινίδου μίλησε για τη σχέση της με τον χώρο και την ανάγκη η φιλοξενία να παραμένει ριζωμένη στο περιβάλλον της. Σημείωσε ότι ο δρόμος αυτός γίνεται ακόμη πιο ενδιαφέρων όταν μοιράζεσαι τη σκηνή με έναν άνθρωπο που έχει συμβάλει διεθνώς στη σύνδεση των ξενοδοχείων με την τοπική κοινωνία μέσα από τον σχεδιασμό. Απευθυνόμενη στον Stijn Oyen, υπενθύμισε ότι η σχέση του Design Hotels με την Ελλάδα έχει διάρκεια και βάθος: από τη Σαντορίνη και την Πάρο μέχρι το νέο project της Μήλου. Ρώτησε ευθέως τι σημαίνει για εκείνον «ελληνική φιλοξενία» και αν κατανοεί την ουσία της. Ο ίδιος ανταποκρίθηκε τονίζοντας ότι η φιλοξενία στην Ελλάδα είναι θεμελιωμένη σε αρχαίες πολιτισμικές αξίες: γενναιοδωρία, ενσυναίσθηση, ανθρώπινη σύνδεση. Υπογράμμισε ότι πρόκειται για κάτι πέρα από την ευγένεια ή τις υπηρεσίες. Είναι μέρος του DNA της χώρας.

Ο Stijn Oyen παρουσίασε τον χαρακτήρα του Design Hotels, μιλώντας για μια συλλογή 300 και πλέον ανεξάρτητων ξενοδοχείων που επιλέγονται με αυστηρά κριτήρια και ενσαρκώνουν τη φιλοσοφία του brand: οραματική ιδιοκτησία, πρωτότυπος σχεδιασμός και βαθιά αίσθηση τόπου. Η σχέση με την Ελλάδα, όπως είπε, είναι μακρόχρονη: ξεκινώντας από το Semiramis το 2003, η κοινότητα έχει πλέον διευρυνθεί σε 27 μέλη σε 7 νησιά και πολλές τοποθεσίες στη χώρα. Περιέγραψε την Ελλάδα ως μία από τις πιο ενδιαφέρουσες αγορές παγκοσμίως για ανεξάρτητα ξενοδοχεία σχεδιασμού.

Η συζήτηση στράφηκε στο πώς το design στην Ελλάδα οφείλει να εκφράζει τον ρυθμό της πραγματικής ελληνικής ζωής: τη βραδύτητα, το κοινό τραπέζι, τη ζεστασιά, την ισορροπία παράδοσης και μοντέρνας καθημερινότητας. Η Κάλια Κωνσταντινίδου σημείωσε ότι «εκεί ζει η πραγματική ιστορία της Ελλάδας – όχι στην καρτ ποστάλ, αλλά στον παλμό της ζωής». Μίλησε για τη φιλοσοφία του Empiria Group, όπου το design λειτουργεί ως αφήγηση που τιμά το τοπίο και τους ανθρώπους. Ο Stijn εξήγησε ότι στην Ελλάδα δεν χρειάζεται να δημιουργήσεις νόημα -υπάρχει ήδη. Το design καλείται περισσότερο να αφαιρέσει τα κλισέ, να «επιμεληθεί» την εμπειρία ώστε να αναδυθεί η ουσία. Από το design στο συναίσθημα: ποιος μένει τελικά; Στην ερώτηση για το αν σκοπός και κέρδος μπορούν να συνυπάρξουν, ο Stijn απάντησε χωρίς δισταγμό ότι όχι μόνο μπορούν, αλλά πρέπει. Τα ξενοδοχεία που αγαπιούνται βαθιά έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής και ισχυρότερη σύνδεση με τον επισκέπτη. Μίλησε για το Return on Investment, αλλά και για το Return on Imagination, εξηγώντας ότι τα projects σε μικρότερα νησιά ή νεότερους προορισμούς έχουν τεράστιο δυναμικό λόγω της αυθεντικότητάς τους.

Η κουβέντα εξελίχθηκε σε κάτι ευρύτερο: τα ξενοδοχεία ως νέοι πολιτιστικοί χώροι. Ο Stijn ανέφερε ότι η πιστότητα στα brands μειώνεται και οι ταξιδιώτες αναζητούν συναισθηματική απήχηση, ουσία και κοινότητα. Γαστρονομία, residencies καλλιτεχνών, wellness, τοπικές συνεργασίες: όλα δείχνουν ότι τα Design Hotels στην Ελλάδα μπορούν να γίνουν κόμβοι δημιουργικότητας.

Η Κάλια Κωνσταντινίδου περιέγραψε τι σημαίνει πραγματικά ανθρωποκεντρικός σχεδιασμός: αργότητα, ασφάλεια, τελετουργίες, αίσθηση του ανήκειν. Προτεραιότητα είναι οι συναισθηματικές ανάγκες, όχι μόνο τα έπιπλα και η αρχιτεκτονική. Εξήγησε ότι o όμιλος Empiria εργάζεται με βαθιά ακρόαση και παρατήρηση ώστε οι χώροι να ανταποκρίνονται σε διαφορετικούς τύπους ταξιδιωτών: Gen Z, digital nomads, luxury explorers.

Τέλος, ο Stijn Οyen μοιράστηκε το παράδειγμα του Legacy Lab, της πρωτοβουλίας που στηρίζει νέους ξενοδόχους. Ανέφερε ότι οι μισοί συμμετέχοντες ήταν Έλληνες, κάτι που δείχνει πόσο ισχυρή είναι η νέα γενιά της ελληνικής φιλοξενίας. Η συζήτηση έκλεισε με σαφή αίσθηση αισιοδοξίας: η ελληνική φιλοξενία έχει παρελθόν, παρόν και -κυρίως- μέλλον, με τα Design Hotels και τον όμιλο Empiria.

Shaping places for next generations
Σταύρος Παπασταύρου -Υπουργός Περιβάλλοντος & Ενέργειας
Νίκος Χαρδαλιάς -Περιφερειάρχης Αττικής
Χάρης Κοκκώσης -Ομότιμος Καθηγητής Πολεοδομίας-Χωροταξίας, Πανεπιστημίου. Θεσσαλίας
Ρία Βογιατζή -Founder & CEO, Elastic Architects
Moderator: Γεωργία Σαδανά

Ο Σταύρος Παπασταύρου υπογράμμισε ότι η πράσινη μετάβαση απαιτεί φιλοδοξία, αλλά και ρεαλισμό ως προς τις συνέπειες και τις δυνατότητες της χώρας. «Νομίζω ότι το άρθρο του Πρωθυπουργού, του Κυριάκου Μητσοτάκη, στους Financial Times πριν από δύο εβδομάδες έδωσε την κατεύθυνση. Και η κατεύθυνση είναι προς μια πράσινη και βιώσιμη ανάπτυξη. Μετάβαση όμως, όχι με όρους αυτοσκοπού. Θέλουμε στόχους φιλόδοξους, αλλά συγχρόνως με μία αίσθηση αποτύπωσης των πραγματικών συνεπειών. Θυμίζω ότι η χώρα μας είχε το 2005 πάνω από το 60% της ηλεκτρικής ενέργειας να παράγεται από τον ρυπογόνο λιγνίτη. Το 2025 κάτω από το 9% της ηλεκτρικής ενέργειας παράγεται από λιγνίτη και το 2026 θα το πάμε κοντά στο μηδέν. Συγχρόνως, σε αυτά τα 20 χρόνια η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές είναι πλέον πάνω από το 50%».

Σημείωσε ότι η συζήτηση στην Ευρώπη μετατοπίζεται: «Η λέξη βιώσιμη μετάβαση αρχίζει και ακούγεται στις Βρυξέλλες. Το “αμιγώς πράσινη”, τελεία, ακούγεται λιγότερο. Και νομίζω ότι πρέπει να είναι βιώσιμη. Πράσινη, ανταγωνιστική και με όρους κοινωνικής συνοχής».

Τόνισε επίσης ότι η κοινωνική στήριξη είναι καθοριστική: «Το πιο σημαντικό από όλα είναι να μπορέσει η κοινωνία να συνεχίσει να στηρίζει το μεγάλο εγχείρημα της Ευρώπης, τη μεγάλη προσπάθεια για την πράσινη, βιώσιμη μετάβαση». Αναφερόμενος στο έργο διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου, είπε ότι εντάσσεται σε ευρύτερο γεωπολιτικό και ενεργειακό σχεδιασμό. Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας σημείωσε: «Η ενεργειακή αναβάθμιση της χώρας μας για μένα είναι μία από τις αρτηρίες, έτσι ώστε η Ελλάδα να αποτελέσει την κεντρική φλέβα ανάπτυξης».

Ο κ. Χαρδαλιάς εξήγησε ότι αμέσως μόλις ανέλαβε, η Περιφέρεια Αττικής ξεκίνησε έρευνες σε μεγάλες πόλεις της Ευρώπης, της Αμερικής και της Αυστραλίας σχετικά με το brand name “Attica”. «Ήταν απογοητευτικά τα αποτελέσματα. Άρα το πρώτο μεγάλο στοίχημα ήταν να ακούσουμε αυτό που φώναζε η αγορά όλα αυτά τα χρόνια, να πάμε σε απόλυτο και περάσαμε από το Attica στο Greece, Athens Region. Γιατί; Διότι η Αθήνα για μας είναι η αρχή, αλλά τελικά η Αττική είναι ο προορισμός και ξεκινήσαμε να δουλεύουμε μέσα από ένα στρατηγικό σχέδιο», είπε. Για την υλοποίηση αυτής της στρατηγικής, επέλεξε ως επικεφαλής του Αναπτυξιακού Οργανισμού τον Δημήτρη Φραγκάκη, «έναν άνθρωπο έμπειρο στα τουριστικά ζητήματα», όπως σημείωσε, ο οποίος μαζί με το επιτελείο του ανέλαβε τον σχεδιασμό της νέας τουριστικής ταυτότητας της Περιφέρειας.

Στόχος ήταν μια ολιστική στρατηγική που θα στοχεύει στην αύξηση της μέσης παραμονής, αλλά και στη μετατροπή της ευρύτερης περιοχής της Αθήνας σε τόπο τελικού προορισμού. «Δεν είναι εύκολο. Δουλεύουμε σε αυτό, γιατί ξέρετε, ό,τι και να κάνουμε υπάρχουν ζητήματα που πρέπει να λύσουμε και διαχρονικά δεν έχουν λυθεί. Δεν μιλάμε, ας πούμε, για τα νησιά του Αργοσαρωνικού χωρίς να έχουμε θέματα υποδομών στα νησιά, άρα είναι κάτι σύνθετο. Περνάμε σε θεματικές και πολιτιστικές διαδρομές, οίνος και αμπελώνες της Αττικής, παράκτιο μέτωπο Φαληρικός Όρμος, μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι και σύγχρονη τέχνη».

Παράλληλα, 40 εκατομμύρια ευρώ από το Υπουργείο Πολιτισμού κατευθύνονται σε 21 έργα που εντάσσονται σε ευρύτερη στρατηγική πολιτισμού, αθλητισμού, ψυχαγωγίας, πάρκων και φυσικών διαδρομών. «Το μότο μας πλέον είναι ότι η Αττική είναι ένας προορισμός 20 λεπτών, όπου κι αν βρίσκεσαι, σε όποιο σημείο του έτους, κάτι μοναδικό είναι δίπλα σου. Αυτό θέλει δουλειά, θέλει καθημερινή προσπάθεια και νομίζω το κλειδί. Θέλω να κλείσω με αυτό, να το αναδείξω. Την ίδια ώρα που κλείσαμε το μεγάλο κομμάτι που αφορά το πάρκο, εξασφαλίσαμε για τα επόμενα 40 χρόνια το Tae Kwon Do. Τι κάνουμε λοιπόν; Προχωράμε, δημιουργούμε ένα συνεδριακό πολιτιστικό κέντρο διεθνούς ακτινοβολίας. Το συνδέουμε με τον ποδηλατόδρομο της Αθηναϊκής, ο οποίος είναι υπό κατασκευή και σε ένα χρόνο από τώρα θα είναι έτοιμος».

«Η πρώτη σύσκεψη που έκανα ως νεοεκλεγμένος Περιφερειάρχης ήταν για τον τουρισμό. Με ενοχλούσε -και το λέω δημόσια- ότι η στρατηγική μας εξαντλιόταν στην επικοινωνία: φωτογραφίες, εκθέσεις, εντυπώσεις. Αποφασίσαμε ότι ο τουρισμός δεν είναι εικόνα. Είναι εισόδημα, δουλειές, ανάπτυξη για τις 66 γειτονιές μας. Γι’ αυτό το πρώτο που ζητήσαμε ήταν μια σειρά ερευνών για το brand name μας. Τα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά». Με βάση αυτά τα δεδομένα, η Αττική δημιούργησε για πρώτη φορά ενιαίο μηχανισμό διαχείρισης και προώθησης (DMMO) για τον σχεδιασμό και την προβολή της νέας τουριστικής ταυτότητας της Περιφέρειας. Ο κ. Χαρδαλιάς αναφέρθηκε στη μεγάλη αστική ανάπλαση των Μεσογείων, το έργο Aenaon. «Στις 3 Δεκεμβρίου, στο Athens Talks, όπου υπήρξε και συνεργασία με το Travel, ανακοινώσαμε 280 + 1 έργα. Το “συν ένα” είναι το μεγάλο στοίχημα για την Περιφέρεια και για όλους μας: το Aenaon. Είναι η μεγαλύτερη αστική ανάπλαση που έχει γίνει ποτέ στην Ελλάδα και μία από τις μεγαλύτερες στα Μεσόγεια, σε έκταση 741 στρεμμάτων».

Ο ίδιος εξήγησε ότι όταν μιλάμε για ζωτικό χώρο, ειδικά σε ένα μητροπολιτικό κέντρο όπως η Αττική, μιλάμε για δημόσιο χώρο. «Ξέρουμε όλοι πως αυτή η Αττική έχει χτιστεί με τρόπο που απέχει από το περιβάλλον που θα θέλαμε για τα παιδιά μας και τις επόμενες γενιές. Τι πρέπει να κάνουμε; Να δημιουργήσουμε τοπόσημα ενταγμένα σε μια συνολική στρατηγική προορισμών. Εκεί εντάσσεται και το Aenaon». Το 75% της συνολικής έκτασης θα είναι πράσινο. Πάνω από 4.000 δέντρα, 210.000 φυτά, πράσινες διαδρομές, ζώνες αναψυχής, ήπιες πολιτιστικές δραστηριότητες, αθλητικές εγκαταστάσεις και χώροι υπαίθριας άσκησης σχεδιάζονται για καθημερινή χρήση των πολιτών.
«Για εμάς το Aenaon είναι στοίχημα, αλλά είναι και η επιστροφή της Αττικής στη θάλασσα μετά από σχεδόν έξι δεκαετίες, καθώς και η επιστροφή των πολιτών στον δημόσιο χώρο. Μας ενδιαφέρει να το κρατήσουμε ζωντανό, καλά συντηρημένο, φυλασσόμενο και καθαρό. Τα λάθη του παρελθόντος -όπου φτιάχναμε υποδομές που αμέσως εγκαταλείπονταν- δεν πρέπει να επαναληφθούν. Όταν υπάρχει σχέδιο, στρατηγική, μεθοδικότητα και σοβαρότητα, όχι άναρχες διαδικασίες και επικοινωνιακά πυροτεχνήματα, δεν υπάρχει κάτι που δεν μπορεί να επιτευχθεί».

Ο ομότιμος καθηγητής Πολεοδομίας και Χωροταξίας Χάρης Κοκκώσης υπογράμμισε ότι οι αλλαγές στον κόσμο και στην κοινωνία καθιστούν αναγκαίο έναν οργανωμένο τρόπο δράσης. «Αυτό, όπως όλοι καταλαβαίνουμε, επιβάλλεται να το έχουμε, γιατί αλλάζει ο κόσμος και αλλάζει και η κοινωνία η ίδια. Άρα χρειάζεται να πάμε με έναν οργανωμένο τρόπο». Εξήγησε ότι η Ελλάδα έχει μια έντονη ιδιαιτερότητα λόγω της μεγάλης γεωμορφολογικής ποικιλίας της. «Η χώρα μας έχει μια μεγάλη γεωμορφολογική ποικιλία. Έχει νησιά, βουνά, εκτεταμένες ακτές. Έχει και έναν πλούτο πολιτισμικό και φυσικό που διαφοροποιείται. Δεν έχουμε τα ίδια οικοσυστήματα. Αλλού βρέχει περισσότερο, αλλού λιγότερο. Έχουμε νησιά με πιο ξηρό κλίμα, πόλεις δίπλα σε ορεινές περιοχές. Σε κάθε περίπτωση χρειάζεται κάποιο σχέδιο, χρειάζεται κάποια παρέμβαση για να πάμε με έναν οργανωμένο τρόπο και να αντιμετωπίσουμε το πώς λειτουργούμε».

Ο κ. Κοκκώσης ανέφερε ότι όλα αυτά απαιτούν υποδομές και χώρο για την ανάπτυξη ανθρώπινων δραστηριοτήτων, ενώ παράλληλα πρέπει να είναι ξεκάθαρο το τι επιτρέπεται στο επίπεδο της δόμησης. «Όλα αυτά απαιτούν υποδομές. Απαιτούν χώρο για να αναπτυχθούν οι ανθρώπινες δραστηριότητες. Πρέπει να δούμε και το τι μπορεί να κάνει ο καθένας. Το τι μπορώ να χτίσω στο οικόπεδό μου και τα λοιπά, που είναι το πολεοδομικό κομμάτι. Άρα χρειάζεται το χωροταξικό. Η χωροταξία είναι η δεύτερη πλευρά του νομίσματος που λέγεται ανάπτυξη. Η αναπτυξιακή πολιτική έχει μία χωρική έκφραση, γιατί κάποια πράγματα μπορούν να γίνουν σε συγκεκριμένα μέρη και κάποια άλλα αλλού».

Τόνισε ότι ο οργανωμένος τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι ο χωροταξικός σχεδιασμός που η χώρα προσπαθεί να ολοκληρώσει εδώ και χρόνια. «Ο χωροταξικός σχεδιασμός είναι κάτι το οποίο προσπαθούμε χρόνια τώρα. Έχουμε διαδικασίες που είναι λίγο περίπλοκες και σύνθετες και έχουμε προσαρμόσει όλο αυτό το σύστημα λήψης αποφάσεων στις προκλήσεις της σύγχρονης εποχής».

Στο κέντρο, όπως είπε, βρίσκεται η ανάγκη στρατηγικής: «Θέλει ένα σχέδιο και εκεί έρχεται η λογική μίας στρατηγικής. Είναι μία ιστορία με δυσκολίες, γιατί όταν βάζουμε ένα σχέδιο πρέπει να καθίσουμε να φτιάξουμε τους στόχους, τις επιδιώξεις, τη στρατηγική και μετά να καθίσουμε να την εφαρμόσουμε, να παρακολουθήσουμε, να αξιολογήσουμε και να την προσαρμόσουμε».

Κλείνοντας, επισήμανε ότι ο σύγχρονος σχεδιασμός χρειάζεται ευελιξία, καθώς αυτό αποτελεί και τη νέα ευρωπαϊκή κατεύθυνση. «Η έννοια της ευκαιρίας και της δυνατότητας είναι αυτό που είπε και ο υπουργός. Κάτι που προσπαθεί να γίνει σε ευρωπαϊκό επίπεδο πια είναι ότι ο σχεδιασμός δεν πρέπει να βάζει αυστηρούς κανόνες. Βάζει διαδικασίες που μπορείς να τις βλέπεις και να τις προσαρμόζεις».

Η δημοσιογράφος, Γεωργία Σαδανά, έθεσε το ερώτημα για το αν, μέσα στο παγκοσμιοποιημένο μοντέλο επιλογής προορισμών και στις νέες μορφές τουρισμού, μπορεί να διατηρηθεί η αρχιτεκτονική ταυτότητα ενός τόπου και αν αυτή η ταυτότητα αποτελεί ακόμη συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι ενός τυποποιημένου τουριστικού μοντέλου.

Η Ρία Βογιατζή ανέφερε χαρακτηριστικά :«Σε διαφορετικά σημεία οπωσδήποτε ναι, αλλά το βασικό είναι ποιος είναι ο επισκέπτης. Ξεκινάμε με αυτή την ερώτηση. Ο σύγχρονος επισκέπτης, ο σύγχρονος ταξιδιώτης, έχει κουλτούρα, έχει δει πάρα πολλές εικόνες μέσα από τα social media. Έχει ταξιδέψει, έχει πιο πολλές απαιτήσεις. Και ο λόγος που θα ταξιδέψει κάποιος κατά κύριο λόγο είναι είτε η αρχιτεκτονική, γιατί πάει να δει μία αυθεντικότητα, έναν τόπο που έχει κρατήσει τον χαρακτήρα του και την ταυτότητά του, είτε πάει να δει ένα πολύ όμορφο τοπίο όπου η φύση πρωταγωνιστεί».

Η ίδια σημείωσε ότι η αρχιτεκτονική, όταν συνδέεται με τον τουρισμό, οφείλει να υπηρετεί τον τόπο και την ταυτότητά του. «Αυτό που λέμε αρχιτεκτονική για τον χώρο του τουρισμού, και όπως το βλέπω εγώ από τα μάτια του αρχιτέκτονα που δουλεύει και στο εξωτερικό και στην Ελλάδα, είναι ότι ο σεβασμός προς την τοπική αρχιτεκτονική αποτελεί παγκόσμια τάση. Δεν είναι ελληνική τάση. Αυτό που μας ζητείται συνήθως είναι συγκεκριμένο».

Περιγράφοντας τη διαδικασία σχεδιασμού σε αστικό περιβάλλον, ανέφερε: «Όταν πάμε να σχεδιάσουμε ένα ξενοδοχείο εντός ενός αστικού τοπίου, λαμβάνουμε υπόψη τον περιβάλλοντα χώρο, δηλαδή την αρχιτεκτονική που υπάρχει γύρω. Αν υπάρχει κάποιο ιδιαίτερο κτίριο, εμπνεόμαστε από αυτό. Συνήθως παίρνουμε την ιστορία, την κουλτούρα, την αρχιτεκτονική, στοιχεία που αφορούν το κράτος και δη την Ελλάδα, για να μπορέσουμε να τα εφαρμόσουμε σε μία νέα αρχιτεκτονική».

Όταν το έργο βρίσκεται σε φυσικό τοπίο, η προσέγγιση αλλάζει: «Όταν έχουμε ένα ελεύθερο τοπίο, όπως ένα οικόπεδο με πολύ όμορφη φύση, τότε η φύση πρέπει να είναι ο πρωταγωνιστής. Ο ρόλος μας ως αρχιτέκτονες είναι να αφουγκραστούμε τον τόπο, να δούμε τις ομορφιές του, τα δέντρα, τη θέα, τον ήλιο, τον άνεμο, και να μπορέσουμε να επαναφέρουμε στον επισκέπτη του ξενοδοχείου το αρχικό όραμα εκείνου που αποφάσισε να επενδύσει στον συγκεκριμένο τόπο».

Η Βογιατζή ξεχώρισε δύο διαφορετικές αρχιτεκτονικές λογικές που συνυπάρχουν σήμερα στην Ελλάδα: «Στην πραγματικότητα, αυτά τα δύο είναι δύο διαφορετικές μορφές αρχιτεκτονικής. Και οι δύο συνάδουν στην Ελλάδα. Στα νησιά, για παράδειγμα, εφαρμόζεται πολύ η έννοια του υπόσκαφου και του έντονα ενταγμένου στο τοπίο, που είναι εξαιρετικό παράδειγμα αρχιτεκτονικής με ρίζες στην τοπική παράδοση, ειδικά στις Κυκλάδες».

Στάθηκε ιδιαίτερα στη διάκριση μεταξύ παράδοσης και μίμησης: «Όταν εφαρμόζουμε παραδοσιακή αρχιτεκτονική, δεν πρέπει να γίνεται στείρα αντιγραφή. Ο επισκέπτης θέλει είτε την αυθεντικότητα είτε μια μοντέρνα μετάφραση της αρχιτεκτονικής που εκπροσωπεί το σήμερα, αλλά με απόλυτο σεβασμό στις αναλογίες, στην υλικότητα, στην αίσθηση».

Μοιράστηκε, δε, μια χαρακτηριστική εμπειρία από διεθνές έργο: «Κάποτε σχεδιάζαμε το Aman στην Κροατία και είχαμε μια συζήτηση με τον Adrian Zecha, τον ιδρυτή των Aman. Μας είπε: “Θέλω, όταν κάποιος πάει στην παλιά πόλη του Ντουμπρόβνικ και επιστρέψει στο ξενοδοχείο, να αισθανθεί ότι βρίσκεται στον ίδιο τόπο. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν θέλω να μοιάζει”. Άρα πρέπει να βρεις τον τρόπο, τις αναλογίες, πρέπει να το κάνεις σωστά. Εκεί βρίσκεται η εμπειρία, εκεί βρίσκεται το κλειδί στον τρόπο που σχεδιάζονται τελικά τα ξενοδοχεία μας».

Στη δική της τελική πρόταση, τοποθετήθηκε καθαρά υπέρ της αξιοποίησης του υφιστάμενου δομημένου περιβάλλοντος. «Αυτό που βλέπουμε στην Αθήνα, στην Αττική και στα νησιά είναι ότι πρέπει να υπάρχει προτεραιότητα στην εκμετάλλευση του υφιστάμενου οικοδομικού αποθέματος. Αν μιλάμε για βιωσιμότητα και προστασία του περιβάλλοντος, αυτό δεν μπορεί να γίνει αν ως προτεραιότητα έχουμε να χτίζουμε τα αδόμητα οικόπεδα, αντί να επαναχρησιμοποιούμε ακίνητα εγκαταλελειμμένα ή παλιά που μπορούν να ανακαινιστούν».

Η ίδια εξήγησε ότι αυτό αποτελεί και βασικό παράγοντα έλξης των επισκεπτών προς την Αθήνα: «Ένας λόγος που οι ξένοι έρχονται στην Αθήνα και λένε ότι είναι μια υπέροχη πόλη, ενώ εμείς την βλέπουμε άσχημη, είναι ότι έχει όλα αυτά τα διαφορετικά layers αρχιτεκτονικής και ιστορικότητας. Αυτό που ξενίζει είναι η κατά τόπους εγκατάλειψη».

Κλείνοντας, πρόσθεσε: «Η προτεραιότητα πάντα είναι η προστασία της αρχιτεκτονικής, της παράδοσης, της αυθεντικότητας. Μόνο το παλιό είναι παλιό και ό,τι είναι καινούργιο πρέπει να φαίνεται ότι είναι καινούργιο, με σεβασμό στο παλιό».

A Voice for the Oceans
Alexandra Cousteau Συνιδρύτρια του οργανισμού Oceans 2050/National Geographic Explorer

Η συνιδρύτρια του οργανισμού Oceans 2050 και National Geographic Explorer, Αλεξάνδρα Κουστό, ανέβηκε στη σκηνή του Greece Talks για να μιλήσει για τον ρόλο της Ελλάδας στη νέα εποχή των ωκεανών. Ξεκίνησε υπενθυμίζοντας ότι η χώρα διαθέτει μια «μεγάλη, ζωντανή κοινότητα θάλασσας» και ότι η υγεία των θαλασσών δεν είναι πολυτέλεια, αλλά προϋπόθεση για το μέλλον της.

Αναφέρθηκε στη βαθιά προσωπική της σχέση με τη θάλασσα, από το «Καλυψώ», το θρυλικό σκάφος του παππού της Ζακ-Ιβ Κουστό, μέχρι τον σύζυγό της, λάτρη της ελληνικής φιλοσοφίας. «Σκέφτομαι πάντα τη σύνδεση με τη θάλασσα, που έχει ορίσει τον πολιτισμό σας, τη φιλοσοφία σας», είπε. Στη συνέχεια μίλησε με σαφήνεια για τη μεγάλη απώλεια των τελευταίων δεκαετιών. «Από τότε που ο παππούς μου ξεκίνησε την εξερεύνηση των ωκεανών, έχουμε χάσει το μισό από τα είδη που βρίσκονταν στους ωκεανούς», επισήμανε, υπογραμμίζοντας ότι παρά τα στοιχεία αυτά, υπάρχει ακόμη η δυνατότητα αποκατάστασης. «Για καιρό, η συζήτηση αφορούσε τη διατήρηση. Όχι την αναπλήρωση. Μιλούσαμε για όσα χάθηκαν, όχι για τον πλούτο που μπορούμε να ξαναχτίσουμε».

Τόνισε επίσης ότι «η θάλασσα δεν υπήρξε ποτέ εύκολα θελκτικό πεδίο για φιλανθρωπικές πρωτοβουλίες», όμως τα δεδομένα αλλάζουν: η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που θεσμοθετεί την προστασία των θαλάσσιων πάρκων της. Σε μια πιο στοχαστική στιγμή της ομιλίας της, μίλησε για τη σύνδεση που νιώθει με τον ελληνικό τρόπο ζωής: «Κατάλαβα πόσο σημαντικός είναι ο άλλος, το σπίτι, οι άνθρωποι που μοιράζονται την αγάπη εκεί που βρίσκονται. Και νομίζω πως δεν υπάρχει κάτι που να ενώνει περισσότερο τους Έλληνες από το παιχνίδι, από αυτή τη ζωντανή αίσθηση σύνδεσης. Από την ατμόσφαιρα ελευθερίας, τους ανθρώπους που έρχονται, τη ζεστασιά που υπάρχει για όλους». Αναφέρθηκε στη σχέση της με την ελληνική μυθολογία, που, όπως είπε, ήταν πάντα παρούσα στη ζωή της. «Από το πλοίο του παππού μου με το ελληνικό όνομα μέχρι τις ιστορίες, τους μύθους και τις μάχες. Η σχέση που έχεις με τον άλλον, αυτό είναι η κουλτούρα σου. Το φαγητό σου. Οι στιγμές που μοιράζεσαι. Ο κόσμος σου». Υπενθύμισε ότι σε ολόκληρο τον κόσμο, μέσα σε μόλις 70 χρόνια, έχει χαθεί το 50% της ζωής στους ωκεανούς. «Ζούμε σε μια εποχή ανατροπής – οικονομικής, πολιτικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής. Ο παππούς μου είχε αρχίσει να εξερευνά τα ερωτήματά μας ήδη από τη δεκαετία του ’70», είπε. Κλείνοντας, στάθηκε στη σημασία της άμεσης δράσης:
«Αυτή είναι η στιγμή να αρχίσουμε πραγματικά να προστατεύουμε τη θάλασσα. Με την κλιματική αλλαγή να απειλεί, είναι η ώρα να δράσουμε».

How Culture Shapes the Global Identity of Greece
Ιωάννα Δρέττα -Πρόεδρος Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου / CEO Reds, Ellaktor Group / Πρόεδρος Marketing Greece

Η κ. Ιωάννα Δρέττα εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο ο πολιτισμός λειτουργεί ως στρατηγικό πλεονέκτημα για την παγκόσμια εικόνα της χώρας και την εξωστρέφειά της.

Στην ομιλία της με τίτλο How Culture Shapes the Global Identity of Greece, η Ιωάννα Δρέττα, Πρόεδρος του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, CEO της Reds του Ομίλου Ellaktor και Πρόεδρος της Marketing Greece, έθεσε στο επίκεντρο τον τρόπο με τον οποίο ο πολιτισμός μπορεί να επαναπροσδιορίσει την εικόνα της χώρας διεθνώς. Ξεκίνησε θυμίζοντας μια πρωτοβουλία που είχε υλοποιήσει πριν από λίγα χρόνια μαζί με τον Chief Product Officer, Φώτη Τσιμέλα, όταν ζήτησαν από πενήντα δημιουργικούς Έλληνες να αποτυπώσουν σε μια αφίσα τι σημαίνει για εκείνους «Ελλάδα». Το αποτέλεσμα αποκάλυψε κάτι βαθύτερο: το ελληνικό καλοκαίρι, χωρίς να αποτελεί ζητούμενο του brief, εμφανίστηκε σχεδόν παντού, αποδεικνύοντας ότι αποτελεί οργανικό κομμάτι της ταυτότητάς μας.

Με αυτή την αφετηρία, η Ιωάννα Δρέττα ανέλυσε πώς η εικόνα της χώρας διαμορφώνεται διεθνώς και γιατί ο πολιτισμός, παρά τον πλούτο και τη δυναμική του, δεν μεταφράζεται ακόμη επαρκώς στο τουριστικό προϊόν. Τόνισε ότι ο ήλιος και η θάλασσα παραμένουν ένα από τα ισχυρότερα στοιχεία του brand της Ελλάδας παγκοσμίως, ωστόσο ο πολιτιστικός τουρισμός δεν βρίσκεται καν στην πρώτη δεκάδα. Υπογράμμισε ότι αυτή η αναντιστοιχία δεν είναι μόνο θέμα πολιτικών επιλογών, αλλά αποτέλεσμα μιας βαθύτερης ανάγκης συνεργασίας κράτους, ιδιωτικού τομέα και τοπικών κοινωνιών, για να ενσωματωθεί πραγματικά ο πολιτισμός στην εμπειρία του επισκέπτη.

Με αναφορές στο νέο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, ένα έργο που εξελίσσεται εντός χρονοδιαγράμματος και φιλοδοξεί να λειτουργήσει ως πολιτιστικός και κοινωνικός κόμβος, ανέδειξε γιατί η επένδυση στην πολιτιστική ταυτότητα μπορεί να ενισχύσει την ήπια ισχύ της Ελλάδας παγκοσμίως. Υπενθύμισε ότι κάθε χρόνο εκατομμύρια επισκέπτες σχηματίζουν άποψη για τη χώρα μέσα από την εμπειρία τους και ότι η ενίσχυση αυτής της εικόνας με περισσότερο πολιτισμό αποτελεί στρατηγική επιλογή με σημαντικά οφέλη για το μέλλον.

«Ο ήλιος και η θάλασσα, ως ελληνικό τουριστικό προϊόν, είναι τρίτη παγκόσμια δύναμη. Ανεξαρτήτως μεγέθους χώρας, ο θαλάσσιος τουρισμός, που εντάσσεται και αυτός στο ευρύτερο ελληνικό καλοκαίρι, είναι όγδοη παγκόσμια δύναμη. Ο πολιτιστικός τουρισμός είναι εκτός δεκάδας, και τι θέλω να πω με αυτό; Θέλω να πω ότι αυτό που είναι τόσο έντονο στον τρόπο που αυτοπροσδιοριζόμαστε ως Έλληνες δεν περνάει στο προϊόν μας. Δεν περνάει σε αυτό που προσλαμβάνει ο επισκέπτης της χώρας μας. Ο τουρίστας της χώρας μας. Να μη βιαστούμε να κατηγορήσουμε τη γενική μας στάση ή να κατηγορήσουμε το κράτος για το ότι δεν έχει κάνει αυτά που πρέπει να κάνει. Στον τουρισμό τα πράγματα δεν τα κάνει το κράτος μόνο του. Τα κάνει το κράτος μαζί με τον ιδιωτικό τομέα και με τις τοπικές κοινωνίες, οπότε μία προϋπόθεση για να έχει κάποιος απτά αποτελέσματα στο πώς αλλάζει ή ενισχύει την ταυτότητα και το πολιτιστικό προϊόν της χώρας -σε συνδυασμό με τους επισκέπτες και τον τουρισμό— είναι η συνεργασία. Κακά νέα για εμάς αυτά, διότι όπως ξέρουμε πολύ καλά, δεν είναι κάτι που μας αρέσει να κάνουμε, αλλά δυστυχώς είναι ο μοναδικός δρόμος.

Το δεύτερο, που για μένα, αν συλλογικά το αντιλαμβανόμασταν, θα έδινε μεγάλη προστιθέμενη αξία στο προϊόν, είναι η συνειδητοποίηση ότι ο πόρος είναι κάτι άλλο από το προϊόν. Έχει σχέση και με την προηγούμενη συζήτηση: το ότι έχουμε μουσεία, το ότι έχουμε αρχαιολογικούς χώρους, το ότι έχουμε άυλη πολιτιστική κληρονομιά, το ότι έχουμε σύγχρονα και βυζαντινά στοιχεία -όλα τα επιμέρους κομμάτια της πολιτιστικής μας ταυτότητας- δεν σημαίνει ότι αυτά είναι ενσωματωμένα στο προϊόν. Για να ενσωματωθούν χρειάζεται πάρα πολύ μεγάλη προσπάθεια. Χρειάζεται προσπάθεια.

Από την πλευρά του κράτους, σε ένα επίπεδο ενσωμάτωσης σε πολιτικές, ακόμη και στο ειδικό χωροταξικό του τουρισμού. Χρειάζεται προσπάθεια και από τον ιδιωτικό τομέα, που πρακτικά θα τα βάλει μέσα στο προϊόν. Μην ξεχνάμε πως, ό,τι και να λέμε για την εμπειρία, η ραχοκοκαλιά του τουρισμού είναι το ξενοδοχείο και οι ξενοδόχοι. Αν οι ίδιοι δεν αγκαλιάσουν όλα αυτά τα επιμέρους στοιχεία του πολιτισμού και δεν τα εντάξουν δημιουργικά μέσα στα ξενοδοχεία τους, τότε δεν είναι εύκολο να αλλάξει η ταυτότητα ή ο τρόπος που προσλαμβάνουν οι ξένοι αυτό που εμείς προσφέρουμε. Άρα έχουμε πάρα πολλή δουλειά να κάνουμε σε αυτό το μέτωπο. Θα έλεγα όμως ότι το κυριότερο στοιχείο είναι να καταλάβουμε ότι τα μουσεία, οι αρχαιολογικοί χώροι, η άυλη πολιτιστική κληρονομιά και όλα τα επιμέρους στοιχεία πρέπει να ενσωματωθούν στο προϊόν, ώστε οι τουρίστες να τα βρίσκουν πραγματικά προσβάσιμα.

Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, η Κιβωτός του Ελληνικού Πολιτισμού, η Κιβωτός της Ελληνικής Τέχνης. Είμαι εξαιρετικά περήφανη και χαρούμενη που βάζω κι εγώ το λιθαράκι μου σε αυτή την προσπάθεια, που βρίσκεται σε μελετητικό στάδιο. Είμαστε σε φάση προμελέτης. Σύντομα θα εγκρίνουμε τις προμελέτες μας, τα πράγματα προχωρούν.

Είναι εντυπωσιακό ότι προχωρούν πάνω στο χρονοδιάγραμμα. Δεν έχουμε αποκλίνει καθόλου από αυτό. Το νέο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο -ουσιαστικά μιλάμε για μία εκ βάθρων ανακαίνιση του υφιστάμενου και μία πολύ μεγάλη επέκταση- θα είναι ένας κόμβος, και πολιτιστικός και κοινωνικός. Φέρνει πολλά επιπλέον στοιχεία: αμφιθέατρο για εκδηλώσεις, μεγάλους χώρους για προσωρινές εκθέσεις, εστιατόριο άλλου επιπέδου από το μικρό καφέ που έχουμε σήμερα, κατάστημα με πωλούμενα, και έναν κήπο που δημιουργείται και δεν είναι ένα απλό αίθριο μπροστά από τη γνωστή πρόσοψη του Τσίλλερ.

Τα αρχαιολογικά μουσεία είναι δύσκολα μουσεία. Αυτό πρέπει να το παραδεχθούμε, και το παραδέχονται και οι αρχαιολόγοι. Είναι μουσεία που δύσκολα λένε την ιστορία και δύσκολα γίνονται κατανοητά -όχι ως προς τη δυσκολία, αλλά ως προς το να μπορούν να καταναλωθούν, να έχουν αφήγημα για τον επισκέπτη. Δεν πρόκειται απλά για ένα αίθριο. Μιλάμε για έναν κήπο που θα δημιουργηθεί κανονικά πάνω από τους δύο νέους ορόφους που θα κατασκευαστούν κάτω από τη σημερινή στάθμη του κήπου. Τη χώρα μας την επισκέπτονται κάθε χρόνο πολλά εκατομμύρια ξένοι -ας πούμε περίπου 40- και αυτό μεταβάλλεται ανάλογα με τη χρονιά. Τα τελευταία πολλά χρόνια, πάντα αυξάνεται. Αν συνειδητοποιήσουμε τη δύναμη που δίνει στο soft power της χώρας η εντύπωση που αποκομίζουν από την Ελλάδα, και αν συνειδητοποιήσουμε τη δύναμη που θα έχει αυτή η εικόνα όταν εμπλουτιστεί περαιτέρω από τον πολιτισμό, τότε νομίζω ότι πρέπει να αναλογιστούμε διαφορετικά τα πράγματα και να κάνουμε αυτή την προσπάθεια. Είναι η επιθυμητή κατεύθυνση, στην οποία όλοι συμφωνούμε, ώστε να έχουμε τα αποτελέσματα που ζητάμε» ανέφερε χαρακτηριστικά στην ομιλία της.

From Heritage to Experience: The Future of Museums
Massimo Osanna -Γενικός Διευθυντής Μουσείων του ιταλικού Υπουργείου Πολιτισμού

Στο συνέδριο Greece Talks, ο Massimo Osanna, Γενικός Διευθυντής Μουσείων του ιταλικού Υπουργείου Πολιτισμού, ανέδειξε μια μεγάλη αλλαγή που συντελείται τα τελευταία χρόνια στον κόσμο των μουσείων. Μίλησε για μια «σιωπηλή επανάσταση», μια μετάβαση από τα μουσεία ως χώρους φύλαξης σε μουσεία που θέτουν στο επίκεντρο τον άνθρωπο, την εμπειρία και τη συμμετοχή.

Στον πυρήνα της ομιλίας του βρέθηκε η ιδέα ότι το σύγχρονο μουσείο δεν αρκεί πλέον να διατηρεί τον θησαυρό του παρελθόντος. Καλείται να δημιουργεί σχέση, ευεξία, επαφή με το κοινό. Η επίσκεψη δεν μπορεί να είναι παθητική. Ο επισκέπτης γίνεται πρωταγωνιστής.

«Τα τελευταία χρόνια στον κόσμο των μουσείων συντελείται μία βαθιά μεταμόρφωση. Μια αληθινή σιωπηλή επανάσταση. Δεν είναι πλέον η συλλογή αυτή καθαυτή που βρίσκεται στο επίκεντρο, αλλά οι άνθρωποι. Το σύγχρονο μουσείο, όπως επισημαίνουν και οι διεθνείς προσεγγίσεις, καλείται να λειτουργεί ως χώρος σχέσης, ευεξίας και ενεργού συμμετοχής, όχι μόνο ως τόπος διαφύλαξης. Αυτό σημαίνει να μετατρέπονται οι επισκέπτες από παθητικούς δέκτες σε πρωταγωνιστές».

«Με λίγα λόγια, αυτό που κάνουμε αυτή την εποχή στην Ιταλία σχετικά με τα μουσεία είναι να δημιουργούμε χώρους που δεν είναι μόνο τόποι διαφύλαξης».

«Στο κέντρο του συστήματος βρίσκεται ο στόχος να διασφαλιστούν κοινά στάνταρ, όπως η ποιότητα για όλα τα μουσεία. Από τα μεγάλα ιδρύματα όπως η Πομπηία και το Κολοσσαίο, μέχρι τα μικρότερα και πιο διάσπαρτα, προωθώντας ταυτόχρονα ένα μοντέλο κοινής ανάπτυξης. Τα ιταλικά μουσεία δεν συγκεντρώνουν τυχαία όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον των επισκεπτών από όλο τον κόσμο, με ιδιαίτερες σημαντικές επιδόσεις στα κρατικά μουσεία».

«Για πρώτη φορά η Ιταλία απέκτησε έναν ενιαίο ψηφιακό χώρο που συγκεντρώνει αξιόπιστες και επαληθευμένες πληροφορίες για τα κρατικά μουσεία και σταδιακά για εκείνα που συνθέτουν το εθνικό μουσειακό σύστημα. Η εφαρμογή επιτρέπει την απευθείας αγορά εισιτηρίων και την εξερεύνηση διαδρομών με πολυγλωσσικό περιεχόμενο. Συνεχώς προστίθενται πληροφορίες. Αυτή τη στιγμή στην πλατφόρμα υπάρχουν 50 μουσεία και συνεχίζουμε. Το ιδανικό για εμάς είναι να φτάσουμε στα 1000».

«Αυτή η εποχή είναι πολύ σημαντική γιατί βλέπουμε ότι ο κόσμος αρχίζει να πηγαίνει και πάλι στα μουσεία».

«Για εμάς δεν είναι σημαντικές μόνο οι μεγάλες πόλεις -η Ρώμη, η Φλωρεντία, το Μιλάνο όπου υπάρχει υπερτουρισμός- αλλά και οι μικρές πόλεις. Θέλουμε να δημιουργούμε εκεί νέα μουσεία, μουσεία που θα χρησιμοποιούν τεχνολογίες οι οποίες θα μιλούν σε όλους. Σε νέους, σε παιδιά, σε ηλικιωμένους. Στους ντόπιους και σε ανθρώπους που ταξιδεύουν από κάθε γωνιά του κόσμου. Σκεφτόμαστε μουσεία που θα συνομιλούν με την τεχνολογία, σε όλο και περισσότερες γλώσσες».

«Η τεχνολογία είναι πάρα πολύ σημαντική γιατί με αυτήν μπορούμε να αναδείξουμε καλύτερα όλα αυτά τα εκπληκτικά έργα, να δώσουμε “φωνή” στα αντικείμενα, να κατανοήσουμε τις παλιές πόλεις και τα χωριά».

«Όπως και το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας, έτσι και το Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης είναι ένα “δύσκολο” μουσείο, με δύσκολα έργα. Η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην καλύτερη κατανόηση των εκθεμάτων».

«Τα τελευταία χρόνια τα ιταλικά μουσεία έχουν βιώσει μία μεταμόρφωση. Δεν πρόκειται μόνο για νέα εργοτάξια. Οι νέες τεχνολογίες, αλλά και μια ανανεωμένη οπτική -η έρευνα, η διατήρηση, η ανάδειξη και η επικοινωνία- αποτελούν μέρη μιας ενιαίας διαδικασίας που θέτει τον άνθρωπο στο επίκεντρο».

The Future of Travel: Trends Shaping Tomorrow
Jenny Southan -Ιδρύτρια και CEO της Globetrender

Η Jenny Southan, ιδρύτρια, CEO και αρχισυντάκτρια της Globetrender -του κορυφαίου οργανισμού πρόβλεψης ταξιδιωτικών τάσεων παγκοσμίως, μοιράστηκε πρόσφατα το όραμά της για το πώς διαμορφώνεται το μέλλον των ταξιδιών και ποιες είναι οι δέκα mega trends που θα καθορίσουν τη δεκαετία που έρχεται. Ως futurist και δημοσιογράφος ταξιδιών με εμπειρία σχεδόν 20 ετών, η Southan έχει ταξιδέψει σε κάθε γωνιά του πλανήτη, «από ιστιοπλοΐα γύρω από ηφαιστειακά νησιά στην Ινδονησία μέχρι συμμετοχή σε ψυχεδελικό retreat στην Τζαμάικα».

«Πώς προβλέπουμε το μέλλον των ταξιδιών; Πρώτα απ’ όλα, δεν πρόκειται για εικασίες», εξήγησε.

Η μεθοδολογία της Globetrender στηρίζεται σε τρεις πυλώνες: fieldwork, network και deskwork – «με την εμπειρογνωμοσύνη και την πραγματική εμπειρία στο επίκεντρο». Σε μια εποχή όπου η τεχνητή νοημοσύνη κυριαρχεί, η Southan υπογραμμίζει τη σημασία της ανθρώπινης διορατικότητας: «Στην εποχή της AI, εκτιμούμε βαθιά τις ιδέες που βρίσκονται πέρα από την εμβέλεια των αλγορίθμων».

Από τα flash στα mega trends

Η Globetrender ταξινομεί τις τάσεις σε τέσσερις κατηγορίες: flash, micro, mega και macro trends. «Οι flash τάσεις έχουν μικρή διάρκεια, λίγων μηνών, και συχνά προκύπτουν από viral στιγμές στα social media», είπε χαρακτηριστικά. Ένα παράδειγμα; «Το ενδιαφέρον για ταξίδια στη Νότια Κορέα ως συνέπεια της επιτυχίας του Netflix K-Pop Demon Hunters».

Οι micro τάσεις, παρότι φαινομενικά «μικρές», είναι εξαιρετικά χρήσιμες για εφαρμογή σε βάθος 2-5 ετών. Η Globetrender συνεργάζεται με διεθνείς κολοσσούς, όπως Hilton, Accor, Audley Travel και Costa Navarino, διερευνώντας τη διασταύρωση καινοτομίας, κουλτούρας και συμπεριφοράς των ταξιδιωτών. «Μερικές από τις micro τάσεις που έχουμε δημοσιεύσει πρόσφατα περιλαμβάνουν τα: Symbiotic Uplift, Equitable Hospitality, Multi-Spoke Itineraries, Spellbounding, Halal Travel, Healthspan Hacking, Masc Retreats, Dark Sky Tourism και Family Sabbaticals».

Οι mega τάσεις, αντίθετα, έχουν πενταετή έως δεκαετή διάρκεια και είναι οι δυνάμεις που, όπως τόνισε, «δεν είναι προβλέψεις -είναι δυνάμεις που επηρεάζουν κάθε απόφαση που λαμβάνουν οι ταξιδιώτες, συνειδητά ή μη». Οι macro τάσεις, τέλος, είναι οι ευρύτερες κοινωνικές μεταβολές, όπως «η άνοδος της AI και της ρομποτικής ή η κλιματική κρίση».

Οι 10 Mega Τάσεις που διαμορφώνουν το μέλλον των ταξιδιών

1. Climate Contours

«Η κλιματική κρίση είναι πλέον βιωμένη πραγματικότητα», επισήμανε.

Οι αεροπορικές εταιρείες χρησιμοποιούν AI για να προβλέπουν σοβαρές αναταράξεις, ενώ «οι Νορδικές χώρες ανταγωνίζονται τη Μεσόγειο για τον θερινό τουρισμό». Ταυτόχρονα, «οι χιονοδρομικές περιοχές δεν έχουν αρκετό χιόνι και αλυσίδες όπως Mama Shelter και Casa Cook ανοίγουν ξενοδοχεία στα βουνά».

2. Wellness Wayfaring

«Σε έναν ανήσυχο κόσμο, οι άνθρωποι αναζητούν αποκατάσταση, ρύθμιση του νευρικού συστήματος και συναισθηματική ανθεκτικότητα.» Η βιομηχανία τουρισμού ευεξίας εξελίσσεται ραγδαία: «Μέχρι το 2030, η παγκόσμια αγορά wellness tourism αναμένεται να φτάσει τα 2 τρισεκατομμύρια δολάρια (Grand View Research)».

3. Shrinking World

Η τεχνολογία «έχει καταρρίψει τις αποστάσεις», αλλά «οι γεωπολιτικές εντάσεις δοκιμάζουν αυτόν τον υπερσυνδεδεμένο κόσμο».

4. Beyond Limits

«Καθώς ο κόσμος μικραίνει, η επιθυμία μας για εξερεύνηση μεγαλώνει.» Από τις βαθυθαλάσσιες αποστολές έως τον τουρισμό στη στρατόσφαιρα, «οι ταξιδιώτες αναζητούν εμπειρίες που προκαλούν δέος». Η παγκόσμια αγορά περιπετειώδους τουρισμού εκτιμήθηκε στα 406 δισεκατομμύρια δολάρια το 2024 και «μέχρι το 2030 αναμένεται να ξεπεράσει το 1 τρισεκατομμύριο».

5. Stronger Together

«Καθώς η πολιτισμική πόλωση αυξάνεται, η ασφάλεια και η αξιοπρέπεια των περιθωριοποιημένων ομάδων δεν είναι δεδομένη. Οι ταξιδιωτικές και ξενοδοχειακές επιχειρήσεις έχουν πλέον ενεργό ρόλο στην προστασία, υπεράσπιση και ένταξη».

6. Liquid Wealth

«Ο πλούτος είναι πλέον πιο παγκόσμιος, πιο κινητός, πιο ρευστός -και αυτό αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο η πολυτέλεια εκφράζεται, αποκτάται και επιθυμείται».

7. Innovation Normalisation

«Αν νιώθετε πως δυσκολεύεστε να παρακολουθήσετε τον ρυθμό της τεχνολογικής αλλαγής, έχετε δίκιο -συμβαίνει πράγματι πολύ γρήγορα. Η καινοτομία δεν είναι πλέον εξαίρεση· είναι αναμενόμενη».

8. Youthquake

«Υπάρχουν πλέον οκτώ γενιές ζωντανές στον πλανήτη, με τα πρώτα Generation Beta μωρά να γεννιούνται φέτος. Η Generation Alpha, ηλικίας 1–15 ετών, θα μπει στην αγορά εργασίας πριν το τέλος της δεκαετίας -με δύο δισεκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως».

9. Home Stretch

«Μέχρι το 2030, οι ψηφιακές θέσεις εργασίας που μπορούν να εκτελούνται εξ αποστάσεως θα αυξηθούν κατά περίπου 25%, φτάνοντας τα 92 εκατομμύρια (WEF).» Αυτό, τόνισε, αλλάζει ριζικά την έννοια του «σπιτιού»: «Η φιλοξενία μεταβαίνει από προσωρινή διαμονή σε νέες μορφές διαβίωσης.» την ακούμε να λέει.

10. The Transformation Economy

«Ταξίδια που μεταμορφώνουν -όχι απλώς εντυπωσιάζουν.» Η Οικονομία της Μεταμόρφωσης, όπως εξήγησε, είναι η νέα δύναμη που θα ορίσει το μέλλον του high-impact τουρισμού. «Μέχρι το 2032, η παγκόσμια αγορά προσωπικής ανάπτυξης αναμένεται να αγγίξει τα 73 δισεκατομμύρια δολάρια, από 42 δισ. το 2022».

Psychedelic Travel & Space Tourism: οι νέοι καταλύτες αλλαγής

Η Southan μίλησε και από προσωπική εμπειρία: «Πρόσφατα είχα την ευκαιρία να ζήσω μία από τις πρωτοπορίες της Οικονομίας της Μεταμόρφωσης: το Beckley Retreats, ένα brand που προσφέρει ψυχεδελική θεραπευτική ευεξία σε προορισμούς όπου η ψιλοκυβίνη είναι νόμιμη – όπως η Τζαμάικα και η Ολλανδία.»

«Αν και το “ταξίδι” μου ήταν βαθιά απαιτητικό, επέστρεψα με μια νέα οπτική για τη ζωή και τις προτεραιότητές μου». Αναφέρθηκε επίσης στην εμπειρία της Katy Perry, που συμμετείχε στην πτήση της Blue Origin:

«Αυτό το ταξίδι δεν αφορά μόνο το να πας στο διάστημα· είναι η προετοιμασία, η ομάδα, η όλη εμπειρία. Είναι συγκρίσιμο με όλα τα εργαλεία που έχω μάθει στη ζωή μου – από τον διαλογισμό μέχρι το Hoffman Process – γιατί βρίσκεις την αγάπη για τον εαυτό σου, μαθαίνεις να τον εμπιστεύεσαι και όταν επιστρέφεις, νιώθεις δύναμη και αγάπη». Η Southan σχολίασε πως αυτό είναι «κλασικό παράδειγμα του Overview Effect» -της γνωστικής μετατόπισης που βιώνουν όσοι βλέπουν τη Γη από το διάστημα και αντιλαμβάνονται βαθύτερα την ευθραυστότητα και τη σύνδεσή μας. «Είτε πρόκειται για ψυχεδελικό ταξίδι είτε για διαστημικό τουρισμό, και οι δύο εμπειρίες έχουν την ίδια δυναμική: τη δύναμη να σε μεταμορφώσουν».

AI και η νέα εποχή της Μεταμόρφωσης

«Η τεχνητή νοημοσύνη έχει τη δύναμη να δημιουργεί μεταμόρφωση σε μεγάλη κλίμακα», υπογράμμισε. Σύμφωνα με το Harvard Business Review (2025), «οι πιο δημοφιλείς εφαρμογές της δεν είναι στη νομική ή στην ιατρική, αλλά στην συναισθηματική ενδυνάμωση και την προσωπική ανάπτυξη: θεραπεία και συντροφικότητα, οργάνωση ζωής, εύρεση σκοπού».

Οι πρωτοπόροι της Transformation Economy

Η Southan παρουσίασε τρία παραδείγματα οργανισμών που αξιοποιούν ήδη τη νέα τάση: Cookson Adventures x SOLICE: «Όταν βρίσκεσαι σε εμπνευσμένο τόπο, περιτριγυρισμένος από τη φύση, είσαι πιο ανοιχτός στο να κάνεις βαθιές αλλαγές στη ζωή σου. Δεν χρειάζεται να πας σε μια κλινική· οι πιο ουσιαστικές αλλαγές συμβαίνουν όταν δεν το συνειδητοποιείς καν».

Discover Collection: «Ιδιωτική κοινότητα για ταξιδιώτες που θέλουν οι διακοπές τους να συμβάλλουν στους τόπους που επισκέπτονται». Με πρώτα ανοίγματα σε Ομάν και Κένυα το 2026, και στη συνέχεια σε Αλβανία, Ελβετία, Μεξικό, Ιρλανδία και Ελλάδα. Η πιο καινοτόμα ιδέα της είναι το “Post-Trip Integration”, δηλαδή «η εμπειρία που συνεχίζεται μετά το ταξίδι». «Τα μέλη συνδέονται με τοπικούς ειδικούς που τα βοηθούν να ενσωματώσουν όσα ανακάλυψαν στις διακοπές στην καθημερινότητά τους. Έτσι, το ξενοδοχείο γίνεται τρόπος ζωής -365 μέρες τον χρόνο».

Hypershell: «Αναπτύσσει εξωσκελετούς που βοηθούν τους ταξιδιώτες να ανεβαίνουν βουνά, κουβαλώντας τον εξοπλισμό τους με 40% λιγότερη προσπάθεια. Αυτό είναι πραγματικά μεταμορφωτικό».

Η Jenny Southan έκλεισε με μια φράση που συνοψίζει τη φιλοσοφία της Globetrender: «Τα πιο ισχυρά ταξίδια σήμερα δεν αφορούν την πολυτέλεια αλλά την εξέλιξη. Οι επισκέπτες δεν θέλουν μόνο να ξεφύγουν. Θέλουν να αναπτυχθούν, να επαναφορτιστούν, να επιστρέψουν αλλαγμένοι. Για τα brands, αυτό σημαίνει να σχεδιάζουν εμπειρίες που δεν εντυπωσιάζουν απλώς –αλλά μεταμορφώνουν. Γιατί, σε έναν κόσμο ομοιομορφίας, η μεταμόρφωση είναι το απόλυτο στοιχείο διαφοροποίησης».

Become a Transformative Hospitality Leader
Dr Alessandro Inversini -Καθηγητής στο EHL Hospitality Business School

Ο Dr Alessandro Inversini άνοιξε την ομιλία του παρουσιάζοντας πρώτα το πλαίσιο μέσα στο οποίο εργάζεται. «Είμαι καθηγητής μάρκετινγκ στο EHL Hospitality Business School και είμαι πολύ ευγνώμων που βρίσκομαι εδώ μαζί σας σήμερα για να μοιραστώ μερικές από τις έρευνές μου, μερικές από τις τελευταίες μου έρευνες» είπε, εξηγώντας πως πριν περάσει στο κύριο θέμα του, του ζητήθηκε να παρουσιάσει το ίδρυμα στο οποίο ανήκει.

«Το EHL ιδρύθηκε το 1893 ως η πρώτη παγκόσμια σχολή φιλοξενίας. Εξελισσόμαστε όλα αυτά τα χρόνια. Φέτος είναι η εκατοστή επέτειος του συλλόγου αποφοίτων μας. Το 2022 ανοίξαμε τη νέα μας πανεπιστημιούπολη και μετονομάσαμε τη σχολή από Carotid de Lausanne σε EHL Hospitality Business School, δίνοντας έμφαση όσο το δυνατόν περισσότερο στην επιχειρηματική πλευρά της φιλοξενίας» ανέφερε.

Στάθηκε ιδιαίτερα στη φιλοσοφία της σχολής. «Η EHL πρωτοπορεί στην ανθρωποκεντρικότητα στη φιλοξενία. Όλα τα μαθήματά μας βασίζονται στην έννοια της ανθρωποκεντρικότητας και στο πώς η αλληλεπίδραση ανθρώπου με άνθρωπο μπορεί να ενισχύσει τον τομέα της φιλοξενίας. Εκπαιδεύουμε τον ηγέτη της φιλοξενίας του μέλλοντος ή προσπαθούμε να το κάνουμε, γιατί δεν πηγαίνουν όλοι οι μαθητές μας στη φιλοξενία».

Παρουσίασε και ένα εύρημα που προκάλεσε εντύπωση. «Αν κοιτάξετε αυτό το διάγραμμα, μόνο το σαράντα τοις εκατό των μαθητών μας πηγαίνει να εργαστεί σε ξενοδοχεία. Είναι περίεργο. Είμαστε σχολή φιλοξενίας. Στην πραγματικότητα, το εξήντα τοις εκατό πηγαίνει σε τομείς όπου η φιλοξενία και η ανθρώπινη συνάντηση είναι κεντρικής σημασίας για την επιτυχία μιας επιχείρησης».

Πέρασε στη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνει η τεχνητή νοημοσύνη. «Αυτό που βλέπουμε σήμερα όσον αφορά την τεχνητή νοημοσύνη, τη γενετική τεχνητή νοημοσύνη, είναι μόνο η επιφάνεια. Ξύνουμε την επιφάνεια. Αυτό που έρχεται στο εγγύς μέλλον είναι η άνοδος των πρακτόρων τεχνητής νοημοσύνης που θα είναι σε θέση να δημιουργούν πραγματική καινοτομία και να εξατομικεύουν την εμπειρία των επισκεπτών».

Στη συνέχεια οριοθέτησε τον ρόλο της φιλοξενίας ως δημιουργού εμπειριών. «Η φιλοξενία είναι το σκαλοπάτι για τη δημιουργία καθηλωτικών εμπειριών. Καθηλωτικές, ουσιαστικές, τελικά μεταμορφωτικές εμπειρίες. Εμείς είμαστε εδώ για να χτίσουμε μαζί αυτά τα πράγματα».

Από εκεί, μεταφέρθηκε στο παράδειγμα που τον σημάδεψε το 2022. «Συνήθιζα να φτιάχνω ιστοσελίδες και βρέθηκα στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού για να αναπτύξω μια διαδικτυακή εφαρμογή βασισμένη στην εμπειρία. Εκεί συνάντησα έναν άνθρωπο που τον έλεγαν Shibli. Ήταν γεωπόνος μηχανικός, εργαζόταν στη Βηρυτό και κάποια στιγμή ένιωσε ότι δεν άντεχε άλλο. Αποφάσισε να επιστρέψει στη φάρμα της οικογένειάς του. Όταν έφτασε εκεί είδε μια υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος. Τα ζώα που κάποτε υπήρχαν δεν υπήρχαν πια. Η κοινότητα είχε απομακρυνθεί από τα βουνά».

Ο Dr Inversini αφηγήθηκε ότι ο Shibli έκανε κάτι φαινομενικά απλό. «Άρχισε να βάζει πίσω τα αρχικά σχέδια στο βουνό και άρχισε να εκτρέφει γαϊδούρια. Για να εξασφαλίσει εισόδημα, έφτιαξε μερικά δωμάτια για να υποδέχεται κόσμο. Η επιχείρηση εξερράγη. Σε πηγαίνει να δεις το σπίτι που έχτιζε στο δέντρο με τον πατέρα του πριν από τριάντα πέντε χρόνια. Και ως ειδικός στη φιλοξενία αναρωτήθηκα τι συμβαίνει. Τι είναι αυτό. Δεν μπορούσα να απαντήσω».

Σε εκείνο το σημείο άρχισε να ερευνά βαθύτερα την έννοια της αναγέννησης και της βιωσιμότητας. «Αναζήτησα τη βιωσιμότητα και είδα ότι παρότι μιλάμε για αυτό εδώ και είκοσι πέντε με τριάντα χρόνια, τίποτα ουσιαστικό δεν αλλάζει. Έχουμε κοινωνικοοικονομικές ανισότητες. Υπάρχει η μελέτη από το Κέντρο Ανθεκτικότητας της Στοκχόλμης για τα όρια των πλανητών, που συνδέεται με τα οικονομικά Donuts. Και διαπιστώνουμε πως διασχίζουμε όλο και περισσότερα όρια. Ζούμε μακριά από τον ασφαλή και δίκαιο χώρο της οικονομίας όπου οι άνθρωποι μπορούν να ευδοκιμήσουν μαζί με τη φύση».

Παρουσίασε και την αναφορά του Travel Foundation στο Ηνωμένο Βασίλειο. «Η κόκκινη γραμμή είναι αυτό που υποσχεθήκαμε. Καθαρό μηδέν έως το 2050». Στο κεντρικό μέρος της ομιλίας του έδωσε το βασικό του μήνυμα. «Το πιο σημαντικό στοιχείο στην αναγέννηση είναι η σχέση με την κοινότητα και τη φύση. Εγώ, εσύ, όλοι μας πρέπει να αναλάβουμε τον ρόλο που μας αρμόζει στον πλανήτη. Έτσι μπορούμε να γίνουμε μετασχηματιστικοί ηγέτες. Αναγνωρίζοντας ότι όλα τα συστήματα γύρω μας και όλα τα οικοσυστήματα γύρω μας είναι διασυνδεδεμένα. Έτσι μπορούμε να γίνουμε ή να γίνουμε ξανά ένα με τον πλανήτη». Ανέφερε ότι έχει συνεργαστεί με ξενοδοχεία και καταλύματα σε όλο τον κόσμο και παρατήρησε ότι υπάρχει μια κοινή τάση. «Υπάρχει ένα κάλεσμα αφύπνισης. Για μένα ήταν το μικρό γαϊδουράκι που σας έδειξα στην αρχή. Μετά προσπαθείς να καταλάβεις τι σου λέει η φύση. Αρχίζεις να νοιάζεσαι για τους άλλους και για τη φύση και αναπτύσσεις μια αναγεννητική νοοτροπία».

Κλείνοντας, παρουσίασε το εργαλείο που έχει αναπτύξει. «Για την ανάπτυξη αυτού του τόπου και της ευφυΐας των ανθρώπων, το εργαλείο είναι διαθέσιμο στα Creative Commons. Είναι δωρεάν για όλους. Το δοκιμάσαμε με ιδιωτικές ιδιοκτησίες και με boutique ξενοδοχεία, όπως το Hotel de Zorrogi και το Taris. Το δοκιμάσαμε και με το Hilton και με το Marriott. Το εργαλείο αφορά μια συνεργατική προσέγγιση».

Ο Dr Inversini ολοκλήρωσε λέγοντας ότι η φιλοξενία του μέλλοντος χτίζεται με γνώση, επίγνωση και σύνδεση με τη φύση και την κοινότητα. Η αλλαγή, όπως είπε, ξεκινά από την κατανόηση του ρόλου μας στον πλανήτη.

Hoteliers: Guardians of Destination
Πάνος Παλαιολόγος -Founder & CEO HotelBrain Group
Ηλίας Κοκοτός -Director of Business Development at Elounda Collection Hotels & Resorts
Μάρκος Χαϊδεμένος -Managing Director Canaves Collection
Moderator: Kώστας Παναγάκης

Οι ξενοδοχειακοί όμιλοι της χώρας έχουν πάψει προ πολλού να είναι απλοί πάροχοι φιλοξενίας. Στη σύγχρονη εποχή, όπου ο ταξιδιώτης αναζητά ταυτότητα, αφήγηση και ουσία, ο ξενοδόχος γίνεται ο άνθρωπος που ορίζει τη σχέση του επισκέπτη με τον τόπο. Στο πάνελ Hoteliers: Guardians of Destination του Greece Talks 2025, τρεις κορυφαίοι εκπρόσωποι της ελληνικής φιλοξενίας ανέβηκαν στη σκηνή για να μιλήσουν για τον ρόλο του ξενοδοχείου ως θεματοφύλακα προορισμού και ως πυλώνα βιώσιμης ανάπτυξης.

Συμμετείχαν ο Πάνος Παλαιολόγος, Founder και CEO της HotelBrain Group, ο Ηλίας Κοκοτός, Director of Business Development της Elounda Collection Hotels & Resorts, και ο Μάρκος Χαϊδεμένος, Managing Director της Canaves Collection. Τη συζήτηση συντόνισε ο Κώστας Παναγάκης.

Το πάνελ ανέδειξε την ουσία της νέας εποχής του ελληνικού τουρισμού: η φιλοξενία δεν περιορίζεται σε δωμάτια και υπηρεσίες. Είναι ταυτότητα, ευθύνη και διαχείριση ενός τόπου που πρέπει να προστατεύεται, να εξελίσσεται και να μεταφέρεται στις επόμενες γενιές με σεβασμό.

Πάνος Παλαιολόγος – Founder & CEO, HotelBrain Group

Οι άνθρωποι του τουρισμού, και όχι μόνο οι ξενοδόχοι, λειτουργούν ως πραγματικοί θεματοφύλακες των προορισμών. Δεν περιοριζόμαστε στο να τους «φυλάμε». Τους προστατεύουμε, τους στηρίζουμε και αντιλαμβανόμαστε ότι η επιτυχία τους είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη δική μας. Ο προορισμός δίνει αξία στην επιχείρησή μας και όχι το αντίστροφο. Αν ρωτήσει κανείς τον κύριο Χαϊδεμένο πόσα κιλά μπογιά χρειάζεται για να διατηρεί τα ξενοδοχεία του στην κατάσταση που βλέπουμε, θα απαντήσει το αυτονόητο: αυτό είναι επαγγελματισμός. Αυτό είναι καθήκον απέναντι στον τόπο.

Οι επαγγελματίες του τουρισμού αποτελούν τους προστάτες του προορισμού, με κοινό συμφέρον δίπλα σε κάθε όνομα και κάθε επιχείρηση. Σε ορισμένα νησιά, δύο ή τρεις άνθρωποι διαμόρφωσαν ουσιαστικά ολόκληρο το τουριστικό μοντέλο. Αυτή η σχέση προορισμού–επιχειρηματία δεν διαχωρίζεται.

Όσο για τον τρόπο που σκεφτόμουν τον προορισμό πριν από δέκα χρόνια, η βάση είναι ίδια. Οι δικές μας επιχειρήσεις όφειλαν να αποτελούν την καλύτερη έκφραση του τόπου στον οποίο βρίσκονται, διατηρώντας τον χαρακτήρα και την αυθεντικότητά του. Η επιτυχία των προορισμών ήταν και παραμένει η επιτυχία των ανθρώπων του τουρισμού.

Είχε συζητηθεί πολύ και ένα άρθρο που δημοσίευσα σχετικά με τον υπερτουρισμό. Δεν πρόκειται για ελληνικό φαινόμενο. Είναι παγκόσμιο. Πριν απαντήσουμε αν «έχουμε υπερτουρισμό», πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τι θεωρούμε αναπτυξιακό μοντέλο. Για πολλά χρόνια νιώθω πως δεν έχουμε κεντρική στρατηγική. Το ΕΣΠΑ δεν στοχεύει πλέον στον τουρισμό, ενώ οι υποδομές, για λόγους που όλοι κατανοούμε, έμειναν πίσω. Παρ’ όλα αυτά, ο τουρισμός παραμένει η πιο ανταποδοτική επένδυση. Και τα νούμερα είναι αμείλικτα: 25% του ΑΕΠ. Αν υπολογίσουμε και τους κλάδους που επηρεάζει, το ποσοστό φτάνει στο 40%. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί να μην αποτελεί προτεραιότητα των υποδομών.

Δεν είμαι εγώ αυτός που θα υποδείξει τι χρειάζεται κάθε τόπος. Η τοπική αυτοδιοίκηση γνωρίζει καλύτερα. Αλλά αν θέλουμε να μιλήσουμε σοβαρά για την έννοια «υπερτουρισμός», ας δούμε τι πραγματικά εννοούμε. Ακούω συχνά «το νησί χάλασε» και η πρώτη αιτία που αναφέρεται είναι «έχει πολύ κόσμο». Αυτά τα δύο δεν ταυτίζονται. Η πρόοδος δεν είναι αλλοίωση. Είναι εξέλιξη. Όπως η Αθήνα δεν έχει πια τρία εστιατόρια, αλλά εκατοντάδες. Δεν μπορούμε να συγκρίνουμε δύο διαφορετικές εποχές.

Αν κάτι θεωρώ κρίσιμο, αυτό είναι η εκπαίδευση. Χρόνια τώρα, οι επιχειρήσεις μας υποδέχονται νέους ανθρώπους χωρίς επαρκή κατάρτιση. Αυτό δημιουργεί ένα σπιράλ: χαμηλότερες υπηρεσίες, χαμηλότερα εισοδήματα και, τελικά, χαμηλότερη απόδοση για τη χώρα. Ο τουρισμός δεν είναι «μεταβατική δουλειά». Είναι κλάδος με τεχνολογία, συστήματα, διεθνή παρουσία και δυνατότητες εξέλιξης. Αν κάποιος σπουδάσει τουριστικά, μπορεί να δουλέψει παντού στον κόσμο. Πρέπει επιτέλους να δώσουμε βάρος σε αυτό.

Ένα δεύτερο σημείο είναι η ασφάλεια. Δεν είναι δυνατόν σε νησιά–σύμβολα για τον ελληνικό τουρισμό, όπως η Μύκονος, να εφαρμόζεται η ίδια λογική αστυνόμευσης με μικρές πόλεις της Βόρειας Ελλάδας. Η εμπειρία του επισκέπτη ξεκινά από την ασφάλεια.

Η μεγαλύτερη πρόκληση σήμερα είναι να καταλάβουμε τη νέα γενιά ταξιδιωτών και την επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης. Άλλος έρχεται για ψάρεμα, άλλος για sailing στη Σαντορίνη, άλλος για εμπειρίες γύρω από αμπέλια στην Ελούντα. Οφείλουμε να τους ακούσουμε. Έχω ζήσει μία επανάσταση στον κλάδο. Και νιώθω πως τώρα ζούμε τη δεύτερη.

Ηλίας Κοκοτός -Director of Business Development at Elounda Collection Hotels & Resorts

Είχα αναφέρει κάποτε ότι η Ελούντα για μένα είναι η ιστορία αγάπης των γονιών μου. Εκεί γνωρίστηκαν, εκεί ερωτεύτηκαν και εκεί δημιούργησαν τα ξενοδοχεία μας. Είναι ένας τόπος που θεωρώ ευλογημένο, γιατί συνδυάζει το ξηρό κλίμα του Αιγαίου με την προστασία που προσφέρουν τα βουνά από τα μελτέμια. Πάνω σε αυτή τη μοναδική γεωγραφία, η καινοτομία είναι ο παράγοντας που καθορίζει τη συνέχεια.

Η οικογένειά μας δημιούργησε τρία μικρά ξενοδοχεία που λειτουργούν ανεξάρτητα, με όλη τη δομή ενός αυτόνομου boutique καταλύματος. Οι επισκέπτες έχουν την εξυπηρέτηση ενός μικρού ξενοδοχείου, αλλά ταυτόχρονα πρόσβαση σε ό,τι προσφέρει ένα μεγάλο resort: εστιατόρια, σπα, πέντε παραλίες. Θεωρώ πως η διαχρονικότητα χτίζεται σε δύο άξονες. Ο πρώτος είναι η τοποθεσία. Ο δεύτερος είναι η συνεχής καινοτομία. Το να παραμένεις relevant σημαίνει να εξελίσσεσαι.

Το Elounda Mare υπήρξε το πρώτο ξενοδοχείο στον κόσμο με bungalows που είχαν ιδιωτικές πισίνες. Τότε πολλοί θεωρούσαν τον πατέρα μου υπερβολικό. Σήμερα το βλέπουμε παντού.

Θυμάμαι τον εαυτό μου παιδί να βλέπει την Ελούντα στην τηλεόραση και να νιώθω πως ο τόπος προβάλλεται χωρίς καν να κάνουμε κάτι εμείς. Όταν όμως πέθανε ο Ανδρέας Παπανδρέου, αυτή η δωρεάν προβολή εξαφανίστηκε από τη μια στιγμή στην άλλη. Ήταν η πρώτη φορά που κατάλαβα ότι πρέπει να αναδείξω εγώ ο ίδιος τα πλεονεκτήματα του προορισμού και των ξενοδοχείων μας προς τον έξω κόσμο.

Το θέμα του αεροδρομίου στο Καστέλι είναι μια πονεμένη ιστορία. Θυμάμαι στη δεκαετία του ’90 να λαμβάνουμε γράμματα από πελάτες που έλεγαν πόσο ωραία πέρασαν, αλλά δεν θα ξαναέρθουν λόγω της τριτοκοσμικής εικόνας του αεροδρομίου του Ηρακλείου. Τριάντα πέντε χρόνια μετά, η εικόνα παραμένει ίδια.

Οι υποδομές όμως δεν περιορίζονται σε μεγάλα έργα. Βεβαίως και χρειάζεται ένα σύγχρονο αεροδρόμιο και ένας ασφαλής βόρειος οδικός άξονας. Αλλά υποδομή είναι και τα μικρά, πρακτικά πράγματα. Από τις πινακίδες στους δρόμους, για τις οποίες ακόμη δεν υπάρχει ολοκληρωμένο νομοθετικό πλαίσιο, μέχρι τα κτίρια–φαντάσματα που βλέπουμε επί μισό αιώνα. Πέρα από την περιβαλλοντική επιβάρυνση, αποτελούν μια αισθητικά δύσκολη εικόνα για τη χώρα μας. Και δεν μιλάμε για λίγα. Μιλάμε για χιλιάδες.

Η μεγάλη πρόκληση για τον ελληνικό τουρισμό σήμερα είναι η εποχικότητα. Ελπίζω ότι με το νέο αεροδρόμιο η Κρήτη θα μπορέσει να διευρύνει τη σεζόν. Αν δεν καταφέρουμε το δωδεκάμηνο, ας καταφέρουμε τουλάχιστον τους δέκα μήνες μέσα στην επόμενη δεκαετία, όπως συμβαίνει στην Αττάλεια στην Τουρκία. Αυτό είναι το επόμενο βήμα.

Μάρκος Χαϊδεμένος -Managing Director Canaves Collection

Θυμάμαι την Οία από τα πιο παιδικά μου χρόνια σαν ένα μικρό χωριό στη βόρεια πλευρά της Καλντέρας της Σαντορίνης και με τα χρόνια έχει εξελιχθεί σε έναν διεθνή προορισμό, αιχμή του δόρατος της ελληνικής τουριστικής βιομηχανίας. Βλέπουμε πολύ συχνά τους μπλε τρούλους, τις εικόνες, τις γνωστές φωτογραφίες που κυκλοφορούν παντού. Η οικογένειά μου έχει προσπαθήσει πολύ. Έχουμε προσπαθήσει να διαφυλάξουμε τον προορισμό με πολλούς τρόπους.

Ο πατέρας μου ήταν και πρόεδρος της κοινότητας στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Το έργο του τότε είναι απολύτως συνώνυμο με τον τίτλο του σημερινού πάνελ, Guardians of the Destination. Έκανε πολλά για τον τόπο, αλλά τα τρία πιο βασικά –και εξαιρετικά επίκαιρα σήμερα– ήταν τα εξής: δημιούργησε την πρώτη αφαλάτωση σε χωριό νησιού στις αρχές των ’90s, κάνοντας την Οία εντελώς ανεξάρτητη από τότε όσον αφορά το νερό. Υπογειοποίησε τα καλώδια της ΔΕΗ, κάτι που αναβάθμισε αισθητικά τον κεντρικό πεζόδρομο. Και το πιο σημαντικό ήταν το προεδρικό διάταγμα που έβαζε πολύ σκληρούς κανόνες στην αρχιτεκτονική και την αισθητική του χωριού, αλλά και όριο στα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος. Για να δημιουργηθεί ένα καινούργιο εστιατόριο, ένα μπαρ ή ένα καφέ, έπρεπε να κλείσει ένα άλλο. Αν αυτό δεν είναι sustainability και βασικός κανόνας για τη μετέπειτα ανάπτυξη του χωριού, τότε τι είναι.

Έχει συζητηθεί πάρα πολύ το θέμα «υπερτουρισμός και Σαντορίνη». Νομίζω ότι ειδικά φέτος έγιναν πολλά βήματα βελτίωσης του προορισμού. Αυτό που πρέπει να γίνει από εδώ και πέρα είναι να αγκαλιάσουμε και να εφαρμόσουμε αυστηρά τους κανόνες του τότε προεδρικού διατάγματος. Να το επαναφέρουμε στο προσκήνιο. Συγκεκριμένα για την Οία, η περίφημη μελέτη φέρουσας ικανότητας μάς λέει πόσο κόσμο χωράει το χωριό ταυτόχρονα. Και πρέπει να την ακολουθήσουμε, δημιουργώντας κι άλλους κανόνες διαχείρισης επισκεπτών. Ένας επιτυχημένος προορισμός προφανώς θέλει να τον επισκεφθεί πολύς κόσμος. Άρα χρειάζονται πιο σκληροί κανόνες. Φέτος μπήκε όριο στην κρουαζιέρα, η διαχείριση έγινε καλύτερα. Έχουμε ακόμη βήματα, αλλά είμαστε σε πολύ καλό δρόμο. Φέτος η εικόνα ήταν αρκετά διαφορετική.

Θυμάμαι ότι τον Φεβρουάριο, αν θυμάστε καλά, πηγαίναμε για μηδέν. Οπότε είμαστε πάρα πολύ ευχαριστημένοι με το πού βρισκόμαστε σήμερα.

Για τον χωροταξικό σχεδιασμό, θεωρώ ότι αλλάζει έναν προορισμό και αλλάζει και την τοποθέτηση του επενδυτή. Ο προσχεδιασμός δεν είναι μόνο απαραίτητος. Είναι το νούμερο ένα εργαλείο που έχει ένας προορισμός για να προστατευτεί από την άναρχη δόμηση και την άναρχη ανάπτυξη. Ακούω διάφορα panels να ψάχνουν λύσεις για το πώς θα γίνουμε sustainable. Η λύση είναι αυτή: χωροταξικός σχεδιασμός. Πέρσι τέτοια εποχή ανακοινώθηκε η απόφαση για νέο χωροταξικό στη Σαντορίνη. Ήμουν εκεί όταν το ανακοίνωσαν. Με μεγάλη χαρά είδα την τοπική κοινωνία να το αγκαλιάζει. Ένα χρόνο μετά ακόμη το συζητάμε. Δεν έχει γίνει τίποτα. Συζητάμε.

Η Σαντορίνη αυτή τη στιγμή δεν χρειάζεται άλλη δόμηση. Χρειάζεται βελτίωση των υφιστάμενων υποδομών. Και κατά τη γνώμη μου, σε έναν προορισμό όπως η Σαντορίνη –και σε κάθε άλλο– ό,τι μπετό πέσει, θα μείνει εκεί. Δεν θα φύγει ποτέ. Άρα από εδώ και πέρα, ειδικά σε πολύ προχωρημένους προορισμούς που έχουν προοδεύσει, πρέπει να υπάρχουν πολύ αυστηροί κανόνες για το πώς χτίζουμε, πόσο χτίζουμε, πού χτίζουμε. Αν θέλουμε να μη βρεθούμε σε δυσάρεστες, μη αναστρέψιμες καταστάσεις.

Θεωρώ ότι θα γίνω γραφικός, αλλά υποδομές είναι ολόκληρο το νησί. Και έχει το κεντρικό του λιμάνι στην Καλντέρα. Είδαμε τι έγινε τον Φεβρουάριο με τους σεισμούς. Ακόμα συζητάμε για το τι θα γίνει, πώς θα γίνει το λιμάνι. Έχει ανακοινωθεί πέντε φορές και ακόμη το συζητάμε. Υποδομές και διαχείριση επισκεπτών.

Art and Identity: How Greece Speaks to the World
Κώστας Βαρώτσος -Καλλιτέχνης /Αρχιτέκτονας
Συνέντευξη στην Τίνα Μανδηλαρά

Ο Κώστας Βαρώτσος τοποθετεί την τέχνη στο επίκεντρο της διεθνούς ταυτότητας της Ελλάδας, αναδεικνύοντας τον τρόπο με τον οποίο η δημιουργία αντανακλά την ψυχή του τόπου.

«Με τον Δήμαρχο του Τορίνο είχα καταφέρει να κάνουμε έναν συντονισμό με τους κατοίκους της περιοχής. Τους έδειξα τη δουλειά μου και κάναμε ένα workshop, δουλεύοντας μαζί και προσπαθώντας εγώ να καταλάβω την κουλτούρα του τόπου. Τους παρουσίασα τρεις ιδέες. Οι ίδιοι οι κάτοικοι διάλεξαν αυτή που ήθελαν και από εκεί προέκυψε το έργο.

Το ίδιο συνέβη και στη Λουκέρνη της Ελβετίας, όπου έκανα ένα έργο στα ανάκτορα, το Energy. Είναι 140 μέτρα μήκος και 30 μέτρα ύψος. Αυτό το έργο εκφράζει την Ελβετία, γιατί εκεί το πρόβλημα είναι ότι για να φτάσεις από το ένα σημείο στο άλλο πρέπει να περάσεις βουνά στα 4.000 μέτρα. Και μόλις φτάσεις στην άλλη πλευρά, μιλούν άλλη γλώσσα, υπάρχει άλλος πολιτισμός. Όλο αυτό όμως ισορροπεί. Αυτή είναι η Ελβετία. Έκανα λοιπόν αυτό το έργο προσπαθώντας να αντιληφθώ αυτή την κρυφή ένταση που έχει η χώρα. Προσπαθώ πάντα να αποκωδικοποιώ τον τόπο. Άλλες φορές τα καταφέρνω περισσότερο, άλλες λιγότερο, αλλά αυτός είναι πάντα ο στόχος».

«Όταν πρέπει να πας να κάνεις μια δουλειά σε έναν τόπο, ανεξάρτητα από το πού βρίσκεται, πρέπει να αντιληφθείς την πολιτισμική υπόσταση του τόπου. Δεν σημαίνει ότι επειδή κάνεις ένα είδος δουλειάς μπορεί να εφαρμοστεί το ίδιο έργο παντού. Αυτό έκανα και στην Ελλάδα, ξεκινώντας και στην Κύπρο. Μετά άρχισα να το εφαρμόζω σε όλο τον κόσμο. Στην Ιταλία, στην Ελβετία, στην Αμερική».

Η αγωνία της ελληνικής ταυτότητας

«Ο πολιτισμός πάντα μαζεύει τα κομμάτια του. Από τότε που ιδρύθηκε η νεότερη Ελλάδα υπήρχε πάντα μια αγωνία όλων των Ελλήνων. Το πρόβλημα της ταυτότητας. Έπρεπε να επαναπροσδιοριστούμε πολιτισμικά. Να επαναπροσδιορίσουμε το ποιοι είμαστε, πού πατάμε και πού πάμε. Αυτό το βλέπεις στη Γενιά του ’30 αλλά και σε όλες τις γενιές. Έχουν αυτή την αγωνία της ταυτότητας, γιατί η έννοια της ταυτότητας είναι πολύ σημαντική.»

Όταν ένα έργο εκφράζει μία κοινωνία, γίνεται και διεθνές

«Όταν ένα έργο καταφέρει πραγματικά να εκφράσει μία κοινωνία, είναι αυτόματα και διεθνές. Γιατί είναι η φωνή αυτής της κοινωνίας στον πλανήτη. Τα έργα ακολουθούν διαφορετικούς δρόμους, πολύπλοκους και πολυσήμαντους. Η πραγματική υπόσταση ενός έργου που μπορεί να μιλήσει στη διεθνή κοινότητα είναι ακριβώς αυτή. Το έργο που εκφράζει έναν πολιτισμό.

Βλέπουμε τα μεγάλα κινήματα. Όλα ήταν συνδεδεμένα με τον τόπο που γεννήθηκαν. Σήμερα οι δυνατότητες μετακινήσεων δημιουργούν νέες δυνατότητες: να επικοινωνήσουμε με άλλους καλλιτέχνες, με άλλες κοινωνίες. Και εκεί δημιουργείται μια ώσμωση, μια γέφυρα».

Ο τουρισμός πρέπει να γίνει μέρος του τόπου

«Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κοιτάξει ο τουρισμός είναι να γίνει μέρος του τόπου. Να ενσωματωθεί στον τόπο. Να λειτουργεί με την κουλτούρα του, όχι απέναντι από αυτή».

Το συνέδριο Greece Talks πραγματοποιήθηκε με την ευγενική χορηγία των εταιρειών: Aegean, AKTOR Όμιλος Εταιρειών, Alpha Bank, Attica Group, HELLENiQ ENERGY, ΔEH, Περιφέρεια Αττικής, ΔΕΠΑ ΕΜΠΟΡΙΑΣ Μ.Α.Ε, Όμιλος Regency Entertainment, Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών και Goldair.

GREECE TALKS

Greece Talks: Όλα όσα έγιναν στο Συνέδριο του Travel.gr

ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ 14 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2025

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ