Ο τουρισμός κάνει στροφή. Η έννοια της προσβασιμότητας διευρύνεται, καθώς ο κλάδος της φιλοξενίας αρχίζει να αναγνωρίζει τις ανάγκες των νευροδιαφορετικών ταξιδιωτών, δηλαδή των ανθρώπων που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού, ζουν με ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας) ή παρουσιάζουν μαθησιακές και γνωστικές ιδιαιτερότητες.
Σύμφωνα με την έκθεση The Future 100: 2024 της VML Intelligence, περίπου το 15% του παγκόσμιου πληθυσμού εκδηλώνει κάποιας μορφής νευροδιαφορετικότητα. Μόνο ο αυτισμός αγγίζει το 1 στα 36 παιδιά, αριθμός αυξημένος σε σύγκριση με το 1 στα 44 παιδιά που ίσχυε το 2021, όπως αναφέρει το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ. Παράλληλα, οι διαγνώσεις ΔΕΠΥ σε ενήλικες αυξάνονται με ραγδαίους ρυθμούς, φαινόμενο που αποδίδεται, σύμφωνα με το αμερικανικό μέσο ενημέρωσης Psychology Today, στη βελτιωμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας, στη μείωση του κοινωνικού στίγματος και στη μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση γύρω από τα συμπτώματα.
Η αλλαγή δεν περιορίζεται στα στατιστικά. Στην ποπ κουλτούρα, η ορατότητα αυξάνεται: η ταινία Standing Up, για παράδειγμα, αφηγείται την ιστορία ενός stand-up κωμικού που προσπαθεί να ισορροπήσει τη συγκατοίκηση με τον πατέρα του και τη συν-ανατροφή του αυτιστικού γιου του. Ακόμα και διάσημοι καλλιτέχνες, όπως η τραγουδίστρια και τραγουδοποιός Billie Eilish, έχουν μιλήσει ανοιχτά για τις νευρολογικές τους ιδιαιτερότητες -στην περίπτωσή της, το Σύνδρομο Τουρέτ, συμβάλλοντας έτσι στη δημόσια κατανόηση και αποδοχή της νευροδιαφορετικότητας.
Αυτή η αλλαγή κοινωνικής αντίληψης, αναπόφευκτα, μεταφέρεται και στον τουρισμό. Όλο και περισσότεροι ταξιδιώτες γνωρίζουν και διεκδικούν τις δικές τους, συχνά αόρατες, ανάγκες. Η Επαγγελματική Ένωση Διοργάνωσης Συνεδρίων, PCMA, υπογραμμίζει ότι τόσο οι τουρίστες όσο και οι συμμετέχοντες σε συνέδρια είναι πλέον πιο ευαισθητοποιημένοι από ποτέ σε θέματα προσβασιμότητας και ο τουριστικός τομέας οφείλει να ακολουθήσει.
Παράλληλα, η Διεθνής Επιτροπή Διαπίστευσης και Εκπαίδευσης, IBCCES, χαρακτηρίζει τον τουρισμό για άτομα με ειδικές ανάγκες ως «το ταχύτερα αναπτυσσόμενο κομμάτι της αγοράς». Μόνο οι ταξιδιώτες με ειδικές ανάγκες πραγματοποιούν ετησίως περίπου 32 εκατ. ταξίδια παγκοσμίως. Ωστόσο, η προσφορά παραμένει ελλιπής. Έρευνα της Autism Travel αποκαλύπτει ότι το 87% των γονέων παιδιών με αυτισμό δεν ταξιδεύουν οικογενειακά, παρότι το 93% δηλώνει ότι θα το έκανε εάν υπήρχαν πιστοποιημένες ως φιλικές προς τον αυτισμό επιλογές.
Ποιοι δείχνουν τον δρόμο: Διεθνή παραδείγματα νευροσυμπεριληπτικού τουρισμού
Σε διεθνές επίπεδο, αρκετές εταιρείες και προορισμοί έχουν ήδη αναλάβει πρωτοβουλίες για να καταστήσουν τον τουρισμό πιο φιλικό και προσβάσιμο σε νευροδιαφορετικούς ταξιδιώτες. Με πιστοποιήσεις, ειδικές υπηρεσίες και εκπαίδευση προσωπικού, θέτουν πρότυπα που αξίζει να εμπνεύσει και η ελληνική αγορά.
Η Emirates, για παράδειγμα, σύντομα θα γίνει η πρώτη αεροπορική εταιρεία με πλήρη Autism Certified Airline πιστοποίηση, εκπαιδεύοντας 30.000 εργαζόμενους και υιοθετώντας αισθητηριακούς οδηγούς και ειδικά in‑flight πακέτα για επιβάτες με αυτισμό. Το αεροδρόμιο του Ντουμπάι επίσης ενισχύει το Assisted Travel Lounge, την Sunflower Lanyard πρωτοβουλία και εκπαίδευση για 33.000 υπαλλήλους.
Από την πλευρά τους, τα θέρετρα Beaches στα Τερκς και Κάϊκος, Νεγκρίλ και Οτσό Ρίο προσφέρουν Advanced Certified Autism Centres, με ειδικά camps, προσωπικό εκπαιδευμένο για τον αυτισμό, αισθητηριακούς οδηγούς και ακόμα την παρουσία χαρακτήρα Sesame Street με αυτισμό, τη Julia, μια πραγματικά πιο ήρεμη και inclusive εμπειρία για οικογένειες.
Ένα ακόμη παράδειγμα είναι το Hyatt Regency Aqaba Ayla στην Ιορδανία, αυθεντικά πιστοποιημένο θέρετρο για ταξιδιώτες με αυτισμό. Το θέρετρο προσφέρει ειδικούς χώρους για χαμηλή αισθητηριακή διέγερση, εκπαιδευμένο προσωπικό στην ευαισθησία γύρω από αυτισμό και προσεγμένες δραστηριότητες για νευροδιαφορετικούς επισκέπτες.
Πρωτοβουλίες και προοπτικές για έναν πιο φιλικό και ανοιχτό τουριστικό τομέα στην Ελλάδα
Πριν μιλήσουμε για νευροσυμπερίληψη στον τουρισμό, η Ελλάδα καλείται να λύσει ένα βασικό και διαχρονικό ζήτημα: τη γενική προσβασιμότητα -όχι για τους ξένους επισκέπτες, αλλά για τους κατοίκους της χώρας. Χιλιάδες συμπολίτες μας με κινητικές ή γνωστικές δυσκολίες παραμένουν αποκλεισμένοι από τουριστικές υποδομές, πολιτιστικούς χώρους, δημόσια μέσα και παραλίες, σε μια χώρα που διαφημίζει τον «τουρισμό για όλους». Η συζήτηση για τη νευροδιαφορετικότητα πρέπει να ξεκινήσει από τη βασική υποχρέωση του κράτους να διασφαλίσει την αξιοπρεπή μετακίνηση, φιλοξενία και απόλαυση της χώρας από όλους, χωρίς εξαιρέσεις και χωρίς προσχήματα.
Η πραγματικότητα είναι ξεκάθαρη: ο νευροσυμπεριληπτικός τουρισμός είναι αναγκαιότητα. Τα brands και οι φορείς που το κατανοούν πρώτοι, θα ηγηθούν στη νέα εποχή του τουρισμού. Από ήσυχους χώρους αναμονής και σαφή σήμανση μέχρι εκπαιδευμένο προσωπικό και εξατομικευμένες εμπειρίες, η φιλοξενία πρέπει να γίνει νοητικά και αισθητηριακά συμπεριληπτική. Ένα αντίστοιχο, με τα διεθνή, εγχείρημα σε αρχαιολογικά ή πολιτιστικά μνημεία της Ελλάδας θα μπορούσε να αποτελέσει πρότυπο. Για παράδειγμα, μουσεία θα μπορούσαν να συνεργαστούν με ελληνικούς φορείς, νοσοκομεία και ινστιτούτα που φροντίζουν ανθρώπους με νευροδιαφορετικότητα ή διαφορετικότητα γενικότερα και να υιοθετήσουν μοντέλα όπως το Specialisterne, που βασίζεται στην απασχόληση ατόμων με νευροδιαφορετικότητα και στην εκπαίδευση προσωπικού. Μια στοχευμένη συνεργασία μεταξύ φορέων και μνημείων, με την εφαρμογή υπηρεσιών όπως αισθητηριακοί οδηγοί, ήρεμοι χώροι, εκπαίδευση προσωπικού και η δυνατότητα οπτικής ή ακουστικής υποστήριξης, θα φέρει την Ελλάδα πιο κοντά σε έναν τουρισμό πραγματικά χωρίς αποκλεισμούς.
Διαβάστε ακόμα:
Sleep Τourism: H νέα ταξιδιωτική τάση που εστιάζει αποκλειστικά στον ποιοτικό ύπνο
Τουρισμός με σεβασμό: Όταν η Φύση υπενθυμίζει τα όριά μας
Social Media: Πώς τα κοινωνικά δίκτυα επηρεάζουν τις ταξιδιωτικές επιλογές το 2025
