«Τι ακριβώς γιορτάζουμε για πριν 200 χρόνια; Το εκπαιδευτικό σύστημα του 1800; Την θέση της γυναίκας στην κοινωνία; Την υποταγή; Την πατριαρχία; Το ξύλο;»: ζήτησα από τον Δημήτρη Καραντζά να ξεχωρίσει μια φράση από την παράσταση «1821-η επιθεώρηση» που σκηνοθετεί κι εκείνος διάλεξε μερικές πικρές σταγόνες ιστορίας της χώρας μας που στάζουν από το κείμενό της.
200 χρόνια Ελλάδας είναι πολλά. Όχι, όμως, τόσα πολλά, για να ξεχαστεί εύκολα τι μεσολάβησε σε αυτά. Με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά παρουσιάζει μια επιθεώρηση-επανάσταση με την υπογραφή του Φοίβου Δεληβοριά και του Δημήτρη Καραντζά. Μετά από την πολιτιστική χειμερία νάρκη που έφερε ο Covid-19, το καλοκαίρι του 2021, η σκηνή του Βεάκειου Θεάτρου Πειραιά ανθίζει και πάλι.
Ο σκηνοθέτης της παράστασης, Δημήτρης Καραντζάς, μας μεταφέρει στη σκηνή και στα παρασκήνια του μυαλού του.
Μια περιπέτεια μελέτης, παρατήρησης και έρευνας
«Το υλικό αυτών των 200 ετών είναι ανεξάντλητο και χαοτικό. Από πού να πιαστείς και πού να σταθείς για να ψηλαφήσεις το «κράτος» μας και τα συμπτώματα του. Σε πολύ στενή συνεργασία με τον Φοίβο Δεληβοριά και την βοηθό μου, Ευδοξία Ανδρουλιδάκη, ξεκινήσαμε εδώ κι ένα χρόνο μια περιπέτεια μελέτης, παρατήρησης και έρευνας προκειμένου να δούμε ποιοι είμαστε 200 χρόνια μετά, ποια είναι τα κύρια και διαχρονικά συμπτώματα του Έλληνα, ποιες είναι οι αποτυχίες μας, ποιες οι επιτυχίες μας. Γιατί γαντζωνόμαστε από το παρελθόν για να αυτοεκπληρωθούμε και να υπάρξουμε σε ένα παρόν μάλλον ζοφερό και καθόλου επαναστατικό.
Έτσι βασικοί άξονες της παράστασης είναι: η εθνική ταυτότητα, η προσκόλληση στο παρελθόν, η αγωνία του σύγχρονου ανθρώπου να ορίζεται ως απόγονος ηρώων και επαναστατών ενώ παραμένει σε αδράνεια στο παρόν του, η πατριαρχία, η έμφυλη βία, ο εθνικός διχασμός, η πατριδολαγνεία -που όταν δεν έχει μέτρο και ανοχή στην εξέλιξη και στον εκσυγχρονισμό καταλήγει να γίνει μεγάλος βραχνάς-, η εμπορευματοποίηση των πάντων -ακόμη και της ίδιας της χώρας-, η εθνική μιζέρια και τόσα άλλα πράγματα που προσπαθούν να καυτηριάσουν και να σατιρίσουν (με αγάπη) την σύγχρονη κατάσταση μας 200 χρόνια μετά την ίδρυση του Έθνους».
Η σκηνοθετική ματιά
«Η σκηνοθετική προσέγγιση δεν προσπαθεί να μεταμορφώσει το σχήμα της επιθεώρησης, αντίθετα προσπαθεί να το γνωρίσει, να το τιμήσει και να το διατηρήσει ακέραιο. Να βρούμε μέσα από το άναρχο και τόσο ζωογόνο ύφος της την ελευθερία μας».
Γιατί αξίζει να δείτε την παράσταση
«Γιατί θέτει μια σειρά ζητημάτων που τρέχουν εδώ και χρόνια, με πολλή μουσική, με υπέροχους ηθοποιούς και με κείμενα που στόχο έχουν να προβληματίσουν αλλά και να προκαλέσουν πηγαίο γέλιο. Ξέρετε, όλοι αυτοί οι μήνες εγκλεισμού μας νέκρωσαν και είναι ωραίο και αφυπνιστικό να γελάσουμε και μέσα από το γέλιο να σκεφτούμε. Το χιούμορ χτυπάει παντού αλλά κυρίως στο μυαλό, το πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα».
Το χιούμορ που ξεβολεύει
Η παράσταση ανήκει σε ένα είδος με το οποίο ο Δημήτρης Καραντζάς δεν είχε καταπιαστεί μέχρι σήμερα. Τον ρώτησα ποιες είναι οι δυσκολίες και οι προκλήσεις στην σκηνοθεσία ενός τέτοιου έργου:
«Ειλικρινά μιλώντας είναι ό,τι πιο δύσκολο έχω κληθεί να κάνω ακριβώς γιατί εντελώς έξω από το οικείο και το συνηθισμένο μου. Βρέθηκα αντιμέτωπος με ένα καθαρά λαϊκό είδος , που ζητάει ρυθμό, άμεσο αντίκτυπο στο θεατή και αυτό έχει τον κίνδυνο να προσπαθείς να αποσπάσεις το γέλιο χωρίς να έχεις κάτι να προτείνεις ή κάτι να πεις μέσα από το κείμενο και απλά να θες να γαργαλήσεις το θεατή με κλισέ και κείμενα κενά περιεχομένου. Δεν με ενδιαφέρει το χιούμορ της μπανανόφλουδας που πατάει ο ηθοποιός και πέφτει, αλλά το χιούμορ που ξεβολεύει. Και αυτό επιχειρήσαμε μαζί με το Φοίβο και τους καταπληκτικούς ηθοποιούς και συντελεστές να προσεγγίσουμε».
«Αυτό ακριβώς είχαμε ανάγκη μετά το lockdown»
Αυτό που χαίρομαι πιο πολύ να ακούω αυτές τις μέρες από τον κοινό για την παράσταση είναι η φράση: «Αυτό ακριβώς είχαμε ανάγκη μετά την καραντίνα» -υποθέτω εννοούν την εξωστρέφεια, την έντονη ενέργεια που ανταλλάσσουν με όλους αυτούς τους καταπληκτικούς ηθοποιούς, το ότι μιλάμε για το σήμερα μέσα από μια αναδρομή 200 ετών.
Οι θεατές τόσο της παράστασης, όσο και θεατές σε σινεμά, σε συναυλίες, σε άλλες παραστάσεις συρρέουν. Και αυτό είναι τρομερά ενθαρρυντικό. Είχε λείψει στον κόσμο η αδιαμεσολάβητη επικοινωνία με την τέχνη και έτσι βλέπω έναν κόσμο διψασμένο για θεάματα και ζωντανή ανταλλαγή. Άλλωστε, μη ξεχνάμε ότι οι χώροι που προσέρχεται ο κόσμος είναι απόλυτα ασφαλείς , με αποστάσεις, μέτρα και ονομαστικά εισιτήρια. Είναι η πιο ασφαλής μορφή συνάθροισης.
«Παραείχαμε αφεθεί στα βελούδινα καθίσματα»
«Πιστεύω ότι ήταν τεράστια αναταραχή και χαστούκι για όλους αυτό που συνέβη όλο αυτό το διάστημα με την πανδημία. Νομίζω ότι κάτι θα αλλάξει στην θεατρική πρόταση, θα σταματήσουμε να αρκούμαστε σε ανώδυνες παραστάσεις με καλές ερμηνείες και θα προσπαθήσει το θέατρο να ξαναγίνει ένα λαϊκό είδος που θα έρχεται σε επαφή και σε σύγκρουση με την κοινωνία. Ίσως παραείχαμε αφεθεί στα βελούδινα καθίσματα, τα ημιτηλεοπτικά θεάματα και τις εύκολες αναπαραστάσεις κλασικών έργων. Ζούμε μια έντονη κοινωνική αναταραχή και αλλαγή και οφείλουμε να την αφομοιώσουμε».
«Ανακυκλωνόμαστε οι ίδιοι και οι ίδιοι κάθε χρόνο»
Τον ρωτώ για τις αλλαγές που πρέπει να επέλθουν στο πολιτιστικό πεδίο της Ελλάδας σήμερα: «Θα πρέπει να υπάρξει κάποιος Υπουργός Πολιτισμού. Εύχομαι να υπάρξει – όταν υπάρξει θα πρέπει να συμπεριφερθεί στους σύγχρονους καλλιτέχνες με σεβασμό, να υποστηρίξει τον τόσο πληττόμενο κλάδο, να οριστικοποιηθούν οι συλλογικές συμβάσεις για τους ηθοποιούς – τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα- και φυσικά να υποστηρίξει τους νέους δημιουργούς. Δεν υπάρχει καμία κρατική πρωτοβουλία που να δίνει βήμα και να υποστηρίζει τη δουλειά των νέων καλλιτεχνών. Ανακυκλωνόμαστε οι ίδιοι και οι ίδιοι κάθε χρόνο. Αυτό σταδιακά σημαίνει βάλτωμα και φθορά».
Η Ελλάδα του 2221
«Tην Ελλάδα του 2221 την φαντάζομαι ανθρώπινη. Με ίσα δικαιώματα για όλους. Αυτό που ευχόμαστε και δεν έχουμε 2021 χρόνια τώρα».
Η τελευταία ερώτηση
Κε Καραντζά, τι συνδέει την Ελλάδα του 1821 με την Ελλάδα του 2021;
Το ότι έχουμε ακόμα κράτος.
Τhe 1821-Η επιθεώρηση
Σύνθεση: Φοίβος Δεληβοριάς- Δημήτρης Καραντζάς
Κείμενα: Λένα Κιτσοπούλου , Γιάννης Αστερής , Γλυκερία Μπασδέκη, Κώστας Μανιάτης, Κώστας Κωστάκος, Κέλλυ Παπαδοπούλου και Φοίβος Δεληβοριάς
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καραντζάς
Πρωτότυπη μουσική: Φοίβος Δεληβοριάς
Πρωταγωνιστούν: Μίρκα Παπακωνσταντίνου, Eλένη Κοκκίδου, Νίκος Καραθάνος, Γιώργος Γάλλος, Γαλήνη Χατζηπασχάλη, Γιάννης Νιάρρος, Μιχάλης Οικονόμου, Γιάννης Κουκουράκης, Γιάννης Κλίνης, Βάσω Καβαλιεράτου, Πάνος Παπαδόπουλος, Ηλίας Μουλάς, Ιωάννα Πιατά Guests: Λυδία Φωτοπούλου, Μαρία Καβογιάννη, Μάρθα Φριντζήλα, Χρήστος Λούλης
