3 μαγευτικοί κήποι στη βόρεια Ιταλία μας μυούν στην «primavera italiana»

La Cervara, Αββαείο San Gerolamo al Monte di Portofino, Santa Margherita -Λιγουρία

Ο παραλιακός δρόμος Lungomare Rossetti που οδηγεί στο ειδυλλιακό όσο και διάσημο Portofino, κρύβει πολλά μυστικά. Ένα από αυτά, στην περιοχή της Σάντα Μαργκερίτα Λίγκουρε, το πάλαι ποτέ ταπεινό ψαροχώρι που πλέον συγκαταλέγεται στα κοσμοπολίτικα θέρετρα της περιοχής, μας το αποκαλύπτει μια καφετί ταμπέλα με την ένδειξη «Monumenti nazionali» -«Εθνικά μνημεία»-, δείχνοντας την κατεύθυνση για το La Cervara. Πρόκειται για το Αββαείο San Gerolamo, ένα θρησκευτικό συγκρότημα που χτίστηκε από Βενεδικτίνους μοναχούς το 1361, οι οποίοι αφιέρωσαν το μοναστήρι τους στον Άγιο Ιερώνυμο.

Αυτό που κάποτε ήταν ο λαχανόκηπος των μοναχών, όπου εκτός από ενδημικά είδη καλλιεργούσαν και θεραπευτικά βότανα, είναι τώρα ο μοναδικός αναγεννησιακού στυλ ιταλικός κήπος που διατηρείται στην Ιταλική Ριβιέρα, προσφέροντας μάλιστα μαγευτική θέα απευθείας στη θάλασσα, καθώς επιβλέπει το ακρωτήριο του Πορτοφίνο από τη μια και τον Κόλπο του Tigullio από την άλλη. Το απλό, γραμμικό -σε τέλειες αναλογίες- σχέδιο του μοναστικού κήπου, έχει παρόλα αυτά ένα αποτέλεσμα εκθαμβωτικό. Φράχτες από πυξάρι κλαδεύονται επιδέξια για να σχηματίσουν γεωμετρικά σχέδια, άψογα κουρεμένοι θάμνοι που μοιάζουν με καταπράσινα γλυπτά περιβάλλουν τη μαρμάρινη κρήνη του 17ου αιώνα που απεικονίζει ένα χερουβείμ, ενώ ακόμη και τα δέντρα που αποτελούν τα φυσικά σύνορα, όπως και τα αμπέλια στις αρχαίες πέργκολες, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του θεαματικού «Μνημειώδους Κήπου», όπως αποκαλείται.

Περπατώντας ανάμεσα στα χαρακτηριστικά ιταλικά πεύκα, σε ψηλούς φοίνικες και γεμάτα καρπούς ή λευκά άνθη δέντρα εσπεριδοειδών, την προσοχή τραβούν τα παρτέρια με τόσα διαφορετικά είδη λουλουδιών, ώστε να εξασφαλίζεται η ανθοφορία όλους τους μήνες του έτους και να συντηρείται η πανέμορφη εικόνα, κάτι που, εξάλλου, πετυχαίνεται κι από τα υπόλοιπα φυτά με το πολύχρωμο φύλλωμα. Αναλόγως εποχής, θα διακρίνετε, μεταξύ των ειδών, πολύχρωμες στρελίτζιες, φούξια και κόκκινες βουκαμβίλιες, μοναδικές ερυθρίνες κι αν κοιτάξετε προσεκτικά, θα εντοπίσετε ακόμη και μια αιωνόβια ροζ πιπεριά ή την πολύ σπάνια ροζ κάπαρη. Μοναδική αυτή την εποχή και η εικόνα του γαλήνιου περιστυλίου του 16ου αιώνα, με την αυλή του να προσφέρεται για στιγμές χαλάρωσης και περισυλλογής, κάτω από τη φαντασμαγορική -αν κι εφήμερη- σκιά που δημιουργούν τα μωβ άνθη της γλυσίνας, μοιάζοντας με βαρυφορτωμένα κι ευωδιαστά τσαμπιά λουλουδιών.

Αν δικαιολογημένα σας μαγέψει το σκηνικό, μην αρκεστείτε σε μια περιήγηση, αλλά καθώς το αβαείο είναι πλέον ιδιόκτητο και αποκατεστημένο στην αρχική του αίγλη κλείστε ένα από τα εννέα δωμάτια στην πρώην μονή ή στον αρχαίο Πύργο των Σαρακηνών ή, ακόμη καλύτερα, διαλέξτε για διαμονή τη σουίτα που κάποτε φιλοξένησε τον βασιλιά της Γαλλίας, Φραγκίσκο Α’.

Villa Carlotta, Tremezzo, Λίμνη Como -Λομβαρδία

Αν η περιοχή της λίμνης του Κόμο αποτελεί για πολλούς τον επίγειο παράδεισο της βόρειας Ιταλίας, τότε η Villa Carlotta εκπροσωπεί όλα όσα κάνουν τον τόπο αυτό μοναδικό: τη μαγευτική Φύση και τα αριστουργήματα της τέχνης, τη μακραίωνη ιστορία και την εκθαμβωτική αρχιτεκτονική, που από κοινού συνθέτουν ένα απαράμιλλου κάλους σκηνικό. Για το λόγο αυτό, όπως και για τη συναρπαστική θέα πέρα από τη χερσόνησο του Bellagio και τη διάσημη λίμνη κάνουν τη στάση στη βίλα που χτίστηκε το 1690 για τον Μιλανέζο Μαρκήσιο Giorgio Clerici, υποχρεωτική για όσους φτάνουν στο Tremezzo, έναν από τους ωραιότερους δήμους της Ιταλίας. Η εμπειρία μάλιστα είναι τριπλή, ζωντανεύοντας την ιστορική, καλλιτεχνική και βοτανολογική κληρονομιά της εκθαμβωτικής βίλας και αφηγούμενη τρεις αιώνες πολύτιμων συλλογών και των προσωπικοτήτων που με πάθος τις συγκρότησαν.

Πράγματι, μετά την πώληση της βίλας το 1801 από την τελευταία απόγονο της ευγενούς οικογένειας Clerici στον Giovanni Battista Sommariva, τότε πρόεδρο της Δημοκρατίας των Άλπεων που είχε ιδρύσει ο Ναπολέων, εκείνος συγκέντρωσε αμύθητο πλούτο που του επέτρεψε να επενδύσει στην αγάπη του για τις τέχνες, ιδιαίτερα τη γλυπτική. Αποτέλεσμα, αριστουργήματα σαν αυτά των Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen και Francesco Hayez εκτίθενται σήμερα στους δύο ορόφους του μουσείου της βίλας. Με τα χρόνια η Villa Carlotta πέρασε στην πριγκίπισσα της Πρωσίας Μαριάννα και κατόπιν στην κόρη της, της οποίας φέρει τιμητικά το όνομα. Δεν ήταν μόνο το ντεκόρ και τα ακριβά έπιπλα που ανανεώθηκαν με βάση τις τρέχουσες τάσεις και υπό την καθοδήγηση του σπουδαίου ζωγράφου και διακοσμητή Lodovico Pogliaghi -που επίσης εκτίθενται στο μουσείο-, αλλά και η δημιουργία του πρώτου βοτανικού κήπου, που καθόρισε το μέλλον της έπαυλης. Πλέον, υπό τη διοίκηση και προστασία του ιδρύματος Ente Villa Carlotta, ο πολύπλευρος ρόλος των εκτάσεών της αναγνωρίζεται και αναδεικνύεται τόσο φιλοξενώντας εκθέσεις, κονσέρτα, παραστάσεις μπαλέτου και παρουσιάσεις βιβλίων, όσο και με τη λειτουργία του μουσείου και των επισκέψιμων κήπων καθ’όλη τη διάρκεια του έτους.

Και είναι ακριβώς οι μαγευτικοί αυτοί κήποι με τη διαρρύθμιση στο όψιμο μπαρόκ ύφος της Λομβαρδίας, με τις πέτρινες σκάλες, τις βεράντες, τα σιντριβάνια και τα αγάλματα -ιδιαίτερα εντυπωσιακά εκείνα του Άρη και της Αφροδίτης από τον Luigi Acquisti-, που προσελκύουν χιλιάδες επισκέπτες όλες τις εποχές. Γιατί μπορεί την άνοιξη οι ανθισμένες αζαλέες και τα ροδόδεντρα να συνθέτουν έναν ευωδιαστό Κήπο της Εδέμ, ωστόσο η φύτευση του κήπου είναι τέτοια που παραμένει απολαυστικός κι αξιοθαύμαστος, γεμάτος χρώματα κι αρώματα, οποτεδήποτε βρεθείτε εδώ. Εσπεριδοειδή σαν αυτά που θαύμαζαν οι Μεγάλοι Περιηγητές που έφταναν στην Ιταλία, λεμονιές, πορτοκαλιές, νεραντζιές, μανταρινιές, δέντρα φορτωμένα με κίτρα και γκρέιπφρουτ, σχηματίζουν τούνελ μεταξύ της βίλας και της λίμνης, προστατεύονται το χειμώνα από ειδικό σύστημα θέρμανσης και κάποια ανθίζουν ακόμη και στο τέλος καλοκαιριού, ενώ άλλα γεμίζουν καρπούς χειμώνα – καλοκαίρι.

Τα 1.000 δέντρα, στα οποία εκτός από πεύκα, κυπαρίσσια, κέδροι και σεκόγιες, περιλαμβάνονται πλατύφυλλα λιριόδεντρα με λουλούδια που θυμίζουν τουλίπες, πλατάνια και οξιές που περιβάλλουν την περιοχή του πικ νικ και το άλσος με τα μπαμπού, αποτελούν μερικά μόνο από τα 800 διαφορετικά είδη του βοτανικού κήπου. Κοντά σε μια μικρή, τεχνητή σπηλιά σε ρομαντικό ύφος, εκπροσωπούνται τροπικά είδη -κέντιες από την Αυστραλία, φοίνικες και φίκοι διαφόρων ειδών, εξωτικές ορχιδέες, κανέλα, γαρίφαλο και πατσουλί-, ενώ υπάρχουν και δύο βραχόκηποι. Ο ένας αφιερώνεται στην καλλιέργεια εποχικών λουλουδιών, που φυτεύονται την εποχή ανθοφορίας τους προσφέροντας μια σύνθεση πολύχρωμη σαν ζωγραφικό καμβά, ενώ ο άλλος φιλοξενεί παχύφυτα όπως κάκτους, αγαύη και αλόη.

Τίποτα βέβαια δεν συγκρίνεται με έναν περίπατο στο ρομαντικό σκηνικό που σχηματίζουν οι 400 καμέλιες που κυκλώνουν τη βίλα και περιβάλλουν τις σκάλες, τα 250 ροδόδεντρα σε όλες τις αποχρώσεις του ροζ, που προερχόμενα κυρίως από τα Ιμαλάια διαφέρουν από αυτά των Άλπεων και οι 200 τριανταφυλλιές, μεταξύ των οποίων θα μυρίσετε το «Goldener Olymp» με τα ασυνήθιστα μεγάλα πέταλα, το κομψό «Harlekin» και το εντυπωσιακό «Port Sunlight». Περάστε από τον λαχανόκηπο με τα ασυνήθιστα κόκκινα σπανάκια και τα βρώσιμα λουλούδια και το βιβλιοπωλείο και ολοκληρώστε την επίσκεψή σας είτε στο café είτε με ένα ανοιξιάτικο πικ νικ.

Giardino Giusti, Βερόνα -Βένετο

Ακόμη και μια ήσυχη και χαλαρή πόλη όπως η Βερόνα, συχνά κατακλύζεται από σμήνη τουριστών ειδικά τους ανοιξιάτικους και καλοκαιρινούς μήνες όταν στα γραφικά σοκάκια της επικρατεί το αδιαχώρητο. Τότε ακριβώς είναι η ώρα να διασχίσετε τον ποταμό Αδίγη και να περάσετε απέναντι από το ιστορικό κέντρο στην περιοχή Veronetta, όπου σαν πολύτιμο πετράδι κρύβεται ένα από τα εξοχότερα δείγματα ιταλικών κήπων: ο Giardino Giusti. Σε μια ακόμη μαγευτική για τις αισθήσεις περίπτωση που γεφυρώνει τη φύση με τις τέχνες και το παρελθόν με το παρόν, η ιστορία των κήπων, παράλληλη με εκείνη του Palazzo Giusti, μας μεταφέρει πίσω στο 1400. Τότε που ο Provolo Giusti, του οποίου η οικογένεια είχε μετακομίσει από την Τοσκάνη στα τέλη του προηγούμενου αιώνα για να εργαστεί στη βιομηχανία βαφής υφασμάτων, αγόρασε ένα κομμάτι γης κοντά στη Via Postumia, τον βασικό ρωμαϊκό δρόμο που συνέδεε τα ανατολικά με τα δυτικά της βορειοανατολικής Ιταλίας.

Το μεν νεοκλασικό ανάκτορο χτίστηκε τον 16ο αιώνα ως αποτέλεσμα συνένωσης αρκετών μικρών κτηρίων που εξυπηρετούσαν τη βιομηχανία επεξεργασίας μαλλιού, υπό την επίβλεψη του Agostino Giusti. Ο καλλιεργημένος άντρας, ιππότης της Γαληνοτάτης Βενετικής Δημοκρατίας και λάτρης της μουσικής και της τέχνης, αφιέρωσε τον εαυτό του στη διαμόρφωση των κήπων του palazzo σε σύγχρονο για την εποχή ύφος, έχοντας σαν πρότυπο τους κήπους των Μεδίκων στη Φλωρεντία. Η μεταμόρφωση ήταν καθολική για την περιοχή όπου για σχεδόν δύο αιώνες οι πρόγονοί του έβραζαν σε τεράστια καζάνια το μαλλί και το κρεμούσαν για να στεγνώσει, και η οικογένεια σύντομα άρχισε να αποκαλείται «Giusti del Giardino», γεγονός που αποδεικνύει τη φήμη και τη σπουδαιότητα των κήπων για τη Βερόνα.

Ελάχιστα έχουν αλλάξει ως προς αυτό από τότε. Η ίδια αίσθηση γαλήνης, χαλάρωσης και αισθητικής απόλαυσης κυριεύει και τον σημερινό επισκέπτη της πράσινης καρδιάς της Veronetta. Η αυλή πίσω από την κεντρική πύλη οδηγεί σε ένα μακρύ δρόμο πλαισιωμένο από περήφανα κυπαρίσσια, που καταλήγει σε μια τεράστια μάσκα καρναβαλιού λαξευμένη στο βράχο. Φωτιά και καπνός έβγαιναν κάποτε από το στόμα του αλλόκοτου αυτού γλυπτού που αποδίδεται στον Bartolomeo Ridolfi, άλλοτε τρομάζοντας κι άλλοτε διασκεδάζοντας τους επισκέπτες των κήπων. Το ίδιο και ο λαβύρινθος από θάμνους, ένας από τους παλαιότερους της Ευρώπης -χρονολογείται στο 1786-, που διατηρείται ακόμη μαζί με τα αναγεννησιακά αγάλματα ανάμεσα στα πανέμορφα παρτέρια λουλουδιών, τα αιωνόβια δέντρα -από εσπεριδοειδή ως εξωτικά είδη-, τις τερατόμορφες υδρορροές, τις κρήνες, τις αρχαίες επιγραφές και τις τυπικές των ιταλικών αριστοκρατικών κήπων σπηλιές, τα αποκαλούμενα grotto.

Αυτή μάλιστα που βρίσκεται στο ανώτερο επίπεδο κάποτε καλύπτονταν από καθρέφτες, νωπογραφίες και διακόσμηση κοχυλιών, κοραλλιών, θαλάσσιων σπόγγων και φίλντισι. Ασυνήθιστο στοιχείο επίσης είναι το ότι η βίλα αντίθετα με άλλους κήπους προηγείται αυτών, καθώς είναι χτισμένη στο κατώτερο επίπεδο, επιτρέποντας όμως έτσι στον επισκέπτη περνώντας μια σειρά πέργκολες που σκαρφαλώνουν τον απαλό λόφο, να φτάσει στο ψηλότερο σημείο των κήπων με ένα πανόραμα της Βερόνα να ξεδιπλώνεται μπροστά του.

Κι αν ο μύθος λέει πως όποιος μπει στο λαβύρινθο των κήπων με το ταίρι του και καταφέρει να το βρει θα μείνουν μαζί για πάντα, ο Γκαίτε έχει να πει κι αυτός πολλά για τους κήπους που τον συνεπήραν το 1786, καταγράφοντας την εμπειρία του στο έργο του «Το Ταξίδι στην Ιταλία» το 1817. Αναφερόμενος ειδικά στα ευθυτενή κυπαρίσσια που τον εντυπωσίασαν, δεν είναι παράξενο που ένα από αυτά κοντά στην είσοδο και ηλικίας αρκετών αιώνων, φέρει πλέον τιμητικά το όνομά του. Στους υπόλοιπους επιφανείς θαυμαστές των κήπων -ποιητές, καλλιτέχνες, ευγενείς- καταγράφονται εξάλλου ο Cosimo III των Μεδίκων, ο αυτοκράτορας Ιωσήφ Β΄, ο βασιλιάς Κάρολος Φήλιξ της Σαρδηνίας, ο Τσάρος Αλέξανδρος της Ρωσίας και ο Μότσαρτ, που όλοι είχαν δηλώσει μαγεμένοι από την ομορφιά του Giardino Giusti.

Σίγουρα η αίσθηση που αποκόμιζαν, η γαλήνη και η ανάταση που θα τους κυρίευε, δεν απέχει πολύ από αυτό που βιώνει ο σημερινός επισκέπτης, ο οποίος μπορεί να συμπληρώσει την εμπειρία με μια επίσκεψη στο Appartamento 900: ένα κομψό κι αριστοκρατικό διαμέρισμα που αναπαριστά την καθημερινή ζωή της οικογένειας Giusti, στην οποία ανήκουν ακόμη τόσο η θαυμαστή βίλα όσο και οι μοναδικοί κήποι της, που ωστόσο είναι ανοιχτοί στο κοινό καθημερινά.

Διαβάστε ακόμα:

Μέσα στις δύο εμβληματικές λυρικές σκηνές της Ιταλίας

Ravello: Ένας κρυμμένος παράδεισος στην καταπράσινη ακτή Amalfi της Ιταλίας

Ιταλία: 5 προορισμοί για δύο με κινηματογραφική ομορφιά