Το όνομα του μικρού χωριού είναι πιθανότατα άγνωστο σε όσους φτάνουν στην κοσμοπολίτικη Σαντορίνη του συγκλονιστικού ηφαιστειακού σκηνικού, του καθηλωτικού ηλιοβασιλέματος, της εντυπωσιακής υπόσκαφης αρχιτεκτονικής -στοιχεία που αναντίρρητα καθιστούν το διάσημο νησί των Κυκλάδων μοναδικό προορισμό, παγκοσμίως αναγνωρισμένο για την εξωπραγματική ομορφιά του. Μόνο ίσως όσοι ασχολούνται με την πεζοπορία και εντάσσουν τις ανάλογες διαδρομές στο ταξιδιωτικό τους πρόγραμμα, έχουν εντοπίσει τη Μέσα Γωνιά στο χάρτη της Σαντορίνης.
Κι αν το μονοπάτι που συνδέει την Οία με το Ημεροβήγλι είναι το πιο γνωστό για την εκπληκτική θέα που προσφέρει, υπάρχουν πολλές ακόμη διαδρομές που οδηγούν από την ενδοχώρα στις παραλίες ή κυκλώνουν μικρά και μεγαλύτερα χωριά, προσφέροντας μια εξαιρετική ευκαιρία να γνωρίσουμε ένα διαφορετικό, λιγότερο λαμπερό, αλλά σίγουρα ενδιαφέρον κομμάτι της Σαντορίνης, ανακαλύπτοντας μικρά διαμαντάκια διαμέσου ενός γίγαντα φήμης. Σε μια τέτοια διαδρομή, που ξεκινά και καταλήγει στον Πύργο -ένα από τα γραφικότερα χωριά του νησιού- διασχίζοντας ένα κομμάτι της καρδιάς της Σαντορίνης, η αποστολή του travel.gr ανακάλυψε ένα μισοξεχασμένο χωριό, που χάρη στις μοναδικές εμπειρίες που προσφέρει, αξίζει μια ολιγόωρη στάση είτε φτάσετε ως εδώ με τα πόδια, λιγότερο από 3 χλμ. από την πλατεία του Πύργου, είτε με αυτοκίνητο -η απόσταση εξάλλου από τα Φηρά είναι μόνο 6 χιλιόμετρα.
Πρόκειται για τη Μέσα Γωνιά που λόγω του σημαντικότατου μνημείου της, του ναού της Παναγίας Επισκοπής, αποκαλείται και Επισκοπής Γωνιάς, με ιστορία στενά συνδεδεμένη με το μεγάλο σεισμό του 1956 που κατέστρεψε σχεδόν ολοκληρωτικά το χωριό, αναγκάζοντας τους κατοίκους να αναζητήσουν μια καινούργια αρχή μετοικίζοντας στο Καμάρι. Διαπιστώνοντας ότι η Μέσα Γωνιά δεν απαριθμεί πλέον ούτε 100 κατοίκους, αλλά και με την αυθόρμητη αντιπαραβολή εκείνου του καταστροφικού φαινομένου με τη φετινή σεισμική δραστηριότητα που άφησε αλώβητο και ασφαλές το νησί, φτάσαμε στους πρόποδες του λόφου του Προφήτη Ηλία όπου μεταξύ των λιγοστών σπιτιών, απολαύσαμε αξέχαστες εμπειρίες.
Κτήμα Αργυρού -Μύηση στη μοναδικότητα του σαντορινιού αμπελώνα
Ένα οινοποιείο πρότυπο όχι μόνο για τον αμπελώνα της Σαντορίνης αλλά και για τη συνολικότερη ανάδειξη των ελληνικών κρασιών, ένα ολοζώντανο κομμάτι της ιστορίας του νησιού, ένα αφήγημα του μόχθου των ανθρώπων που ασχολούνται με την επίπονη καλλιέργεια των αμπελιών του και μια άρτια οργανωμένη και απολαυστική εμπειρία δοκιμής μερικών από τα κορυφαία κρασιά του τόπου μας. Με δυο λέξεις Κτήμα Αργυρού, όνομα συνδεδεμένο με πάνω από έναν αιώνα παράδοσης στην καλλιέργεια και οινοποίηση των μοναδικών ποικιλιών, που έχουν κάνει το ηφαιστειογενές terroir της Σαντορίνης διάσημο σε όλο τον κόσμο αναδεικνύοντάς το νησί σε αξιοζήλευτης φήμης οινικό προορισμό. Τέσσερις γενιές της οικογένειας Αργυρού, που πλέον έχει στην ιδιοκτησία της το μεγαλύτερο σε έκταση τμήμα του αμπελώνα της Θήρας -1.200 στρέμματα συνολικά σε επτά σημεία-, όπως και το παλαιότερο κομμάτι του, από το 1903 επενδύουν με όραμα και μεράκι στο να προσφέρουν το Ασύρτικο, το Αθήρι και το Αηδάνι στην κορυφαία έκφρασή τους, και είναι αυτές οι ποικιλίες σε μονοποικιλιακούς ή blend οίνους που θα απολαύσετε στο οινοποιείο-κομψοτέχνημα της Επισκοπής.
Μπροστά στο αρχαιότερο, ιδιόκτητο αμπελοτόπι ονόματι Monsignori, με ηλικία που ξεπερνά τους δύο αιώνες και θέα που φτάνει απέναντι στην Ανάφη, σε ένα χώρο που λούζεται στο φως και συνδυάζει τις απέριττες κυκλαδίτικες γραμμές και καμάρες με την ηφαιστειακή πέτρα, το οινικό ταξίδι ξεκινά από το κτήμα με τις χαρακτηριστικές «κουλούρες» -τα πλεγμένα σαν καλάθια κλήματα-, περνά από τις υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις οινοποίησης και καταλήγει στη μύηση σε κορυφαία κρασιά με τη χαρακτηριστική κοφτερή οξύτητα και τον υπέροχο ορυκτό χαρακτήρα της Σαντορίνης. Θα τα απολαύσετε με γευστικά συνοδευτικά, θα μάθετε τα πάντα για την επιβίωση του τοπικού αμπελώνα από τη φυλλοξήρα και την πρωινή «ανεδοσά» που ξεδιψά τα κλήματα, θα κρατήσετε σημειώσεις για τα κατάλληλα pairings φαγητού-κρασιού και θα φύγετε με την επίγευση του θεϊκού νέκταρ του εμβληματικού Vinsanto.
Ναός Παναγίας Επισκοπής -Ένα σπουδαίο ιστορικό μνημείο
Σημαντική όχι μόνο για τη Σαντορίνη αλλά για το σύνολο των Κυκλάδων, η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου βρίσκεται στους βορινούς πρόποδες του λόφου του Προφήτη Ηλία και οι ρίζες της ανάγονται στα μέσα της βυζαντινής περιόδου, παρότι καταλαμβάνει τη θέση παλαιοχριστιανικού ναού, με τμήματά του να έχουν ενσωματωθεί στο μεταγενέστερο κτίσμα. Στην πλούσια ιστορία της συγκαταλέγεται η κυριότητά της από τους Ενετούς, οπότε και διατέλεσε έδρα της λατινικής επισκοπής, το γεγονός ότι νωρίτερα αποτελούσε τον Μητροπολιτικό ναό της Σαντορίνης, αλλά κυρίως το ότι πρόκειται για κτητορικό ναό, δηλαδή αυτοκρατορική χορηγία είτε του αυτοκράτορα Αλέξιου Α΄ Κομνηνού στο τέλος του 11ου αιώνα είτε πιθανότερα του τέλους του 12ου αιώνα από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Β΄ Κομνηνό.
Όπως και να ‘χει, μια στάση στο ιστορικό διατηρητέο μνημείο της «Κυράς Επισκοπής» όπως αποκαλείται από τους ντόπιους -το σημαντικότερο βυζαντινό μνημείο της Σαντορίνης, το οποίο μάλιστα περιλαμβάνεται στις περιγραφές δύο απεσταλμένων του Πάπα τον 17ο αι.-, αποζημιώνει με μοναδικές εικόνες: τον εντυπωσιακό τοιχογραφικό διάκοσμο όπου απεικονίζονται Άγιοι και Ιεράρχες και παραστάσεις από τη Γένεση και την Κοίμηση της Θεοτόκου, ο οποίος έχει αναδειχθεί με διαδοχικές εργασίες συντήρησης και αναστήλωσης, τις κολώνες με τα αρχαία κιονόκρανα, το άριστα διατηρημένο βυζαντινό μαρμάρινο τέμπλο και την υπέροχη λιτανευτική εικόνα της Παναγίας Γλυκοφιλούσας. Η τελευταία από μόνη της συγκαταλέγεται στα πλέον σημαντικά και πολύτιμα θρησκευτικά κειμήλια των Κυκλάδων, μια τρυφερή απεικόνιση της Βρεφοκρατούσας Παναγίας που την αγκαλιάζει σφιχτά, ενώ τις μορφές τους περιβάλλουν έξι Ιεράρχες. Χρονολογούμενη στον 12ο αιώνα, η εικόνα που συμμετείχε κατά την παράδοση σε λιτανείες στα τείχη της Κωνσταντινούπολης, ξεχωρίζει για την τεχνοτροπία της και τις χρωματικές αντιθέσεις -προσέξτε το πράσινο φωτοστέφανο του Χριστού σε αντίθεση με το κόκκινο φόντο.
Οινοποιείο Art Space -Η μοναδική αρχιτεκτονική μιας αυθεντικής κάναβας
Την εξαιρετική ευκαιρία να παρατηρήσουμε την παραδοσιακή δομή και την εντυπωσιακή αρχιτεκτονική μιας αυθεντικής κάναβας μας προσφέρει ο χώρος του Art Space, γκαλερί τέχνης, μουσείο και οινοποιείο μαζί. Μια ιδιόκτητη κάναβα, ένας χώρος με πολλαπλές, πάντα σχετιζόμενες με την οινοποίηση χρήσεις -οινοποιείο, εμφιαλωτήριο και οιναποθήκη- όπου ο Αντώνης Αργυρός συνεχίζει μια οικογενειακή παράδοση σχεδόν δύο αιώνων, έχει εξελιχθεί σε πολυχώρο όπου η οινική παράδοση της Σαντορίνης έρχεται σε επαφή με την τέχνη και τα έργα των εκάστοτε φιλοξενούμενων καλλιτεχνών. Το ίδιο το κτήριο, οινοποιείο από το 1861 που έκλεισε το 1952 και άνοιξε πάλι τις πύλες του το 1999, αποτελεί τον καλύτερο αφηγητή της σειράς των επίπονων εργασιών που ξεκινούσαν από τα ιδιόκτητα αμπέλια στην Έξω Γωνιά για να καταλήξουν στις ταράτσες της κάναβας όπου τα σταφύλια λιάζονταν για 15 μέρες προκειμένου να παραχθεί το γλυκόπιοτο Vinsanto ή στα θολωτά κελάρια με τα παλαιωμένα δρύινα βαρέλια.
Οι χοντροί τοίχοι με τις ηφαιστειακές πέτρες, τα σμιλεμένα πέτρινα σκαλιά που οδηγούν στον μεγάλο υπόσκαφο χώρο του παλιού οινοποιείου σε βάθος 12 μέτρων και τα τρία ακόμη τμήματα του Art Space, αποπνέουν μια μυσταγωγική ατμόσφαιρα και ξετυλίγουν το αφήγημα της θηραϊκής οινικής κουλτούρας που ξεκινά 4.000 χρόνια πριν. Στα πλαίσια οργανωμένης ξενάγησης ξεδιπλώνονται μπροστά μας ιστορίες σαν αυτές που εκτυλίσσονταν στα πατητήρια, όταν προσθέτονταν κάθε μέρα επί 2-3 βδομάδες επτά τόνοι σταφύλια, για την εκχύμωση που γινόταν σταδιακά με το ίδιο το βάρος των σταφυλιών, για το νέκταρ που έρεε τη νύχτα κι έδωσε στο σαντορινιό κρασί το όνομα Νυχτέρι, για τα πώς απαιτούνται 11 κιλά λευκά σταφύλια για να παραχθεί ένα λίτρο Vinsanto και για τη φύλαξη στις «άφουρες» όπως ονομάζονταν παλιά τα κελάρια με τα βαρέλια.
Οι δύο ακόμη κάναβες του συγκροτήματος, όπως και το παλιό ρακιδιό -το αποστακτήριο ρακής με τις σκαμμένες στη γη δεξαμενές που αποκαλούνται «λινές» και τον αυθεντικό εξοπλισμό του 19ου αιώνα- έχουν μετατραπεί σε εκθετήρια τέχνης, με έργα in residence και φιλοξενούμενων καλλιτεχνών, όπως οι Γιάννης Πανουτσόπουλος, Τάσος Δήμου, Στάθης Κουκόπουλος κ.ά., ενώ την εμπειρία ολοκληρώνει η δοκιμή των χαρακτηριστικότερων κρασιών του εκσυγχρονισμένου οινοποιείου Art Space.
Μελιτίνια -Ζυμώνοντας και ψήνοντας το παραδοσιακό γλυκό κέρασμα της Σαντορίνης
Ελαφριά, αφράτα, με ισορροπημένη γλυκύτητα και σχήμα που με λίγη φαντασία θυμίζει τον ήλιο του Αιγαίου, και κυρίως με περισσή τέχνη, αγάπη και μεράκι, τα σαντορινιά μελιτίνια είναι το κατεξοχήν κέρασμα των θηραϊκών νοικοκυριών. Γλυκό συνυφασμένο κυρίως με το Πάσχα, το βρίσκουμε σε φούρνους και ζαχαροπλαστεία όλο το χρόνο, αν τύχει όμως και το γευτείτε χειροποίητο, καμωμένο σαν εργόχειρο, με πάνω από 40 τσιμπήματα όπως θέλει η παράδοση, δεν θα χορταίνετε την ανάλαφρη, πλούσια γέμιση που η λεπτή ζύμη αναδεικνύει και που μοσχοβολά θυμαρίσιο μέλι και μαστίχα. Τέτοια αυθεντικά μελιτίνια είχαμε την ευκαιρία να δοκιμάσουμε σε μια νοικοκυρεμένη κουζίνα της περιοχής, ένα αληθινό μάθημα παραδοσιακής ζαχαροπλαστικής και δεξιοτεχνίας, όχι απλά από μία αλλά από δέκα Σαντορινιές, αδερφές, ξαδέρφες, φίλες, γειτόνισσες, μα πάνω απ΄όλα άξιες εκπρόσωποι μιας Σαντορίνης καθόλου κοσμοπολίτικης και λαμπερής, παρόλα ταύτα υπέροχης και εντελώς αληθινής.
Η κα Μαργαρίτα λοιπόν μας άνοιξε το φιλόξενο σπίτι της όπου είδαμε δυο γενιές να συνεργάζονται, να αλληλοσυμπληρώνονται, να αναδεικνύουν την παράδοση και να μας μυούν στην τέχνη τους. Η Μαρίνα, η Ιωάννα, η Σπυριδούλα, η Παναγιώτα και η Καλλιόπη μεταξύ άλλων, ευθύνονταν για το μεθυστικό άρωμα που μας υποδέχονταν ήδη από την ασπρισμένη αυλή με τα γεράνια. Στην κουζίνα, ένας δημιουργικός αναβρασμός σε κάθε γωνιά: στη μια πλευρά του μεγάλου τραπεζιού μια μικρή μηχανή ζυμαρικών για το άνοιγμα της λεπτής ζύμης -διαδικασία που οι γηραιότερες της παρέας μας αφηγούνται πως παλιά γίνονταν στον πλάστη-, μικρά στρογγυλά τσέρκια για το κόψιμο σε κύκλους -οι παλαιότερες γενιές για το ομοιόμορφο σχήμα της ζύμης χρησιμοποιούσαν καπάκια από βαζάκια με καραμέλες- και μεγάλες λεκάνες με το μείγμα της γέμισης που ετοιμάζεται αποβραδίς: φρέσκια μυζήθρα από την Κρήτη που αλέθεται στον μύλο με ίση ποσότητα ζάχαρης και μένει στο ψυγείο ως την επομένη, οπότε θα προστεθούν τα αυγά « 6 ανά κιλό τυρί, μαζί με 4 βανίλιες και λίγη μαστίχα για το άρωμα».
Τα χέρια δούλευαν ασταμάτητα, γεμίζοντας κάθε δίσκο ζύμης με μια κουταλιά κι ύστερα «τσιμπώντας» με τα δάχτυλα τις άκρες ώστε να συγκρατούν τη γέμιση και να δίνουν στο γλυκό το τραγανό στοιχείο που ισορροπεί τη βελούδινη γέμιση. Λιγότερα από 50 τσιμπήματα δε μετρήσαμε σε κανένα, η δε ταχύτητα κι η επιδεξιότητα όλων των νοικοκυρών ήταν το εντυπωσιακότερο στοιχείο της εμπειρίας. Μαζί με την απίθανη γεύση φυσικά, και η μεθυστική μυρωδιά των μικρών χρυσαφένιων έργων τέχνης, που μετά από 20΄-25’ λεπτά στο φούρνο ήθελες να τα δοκιμάσεις κατευθείαν απ΄το ταψί κι ας έκαιγες τα δάχτυλά σου.
Η γεύση και τα αρώματά τους, όπως και των εκλεκτών οίνων που δοκιμάσαμε εκείνη τη μέρα στην καρδιά της Θήρας, η παράδοση που κουβαλούν κι αποτελεί όπως και η Μονή Επισκοπής, ένα ζωντανό κομμάτι της ιστορίας του νησιού, μας επιβεβαίωσαν κάτι που είχαμε την τύχη να διαπιστώσουμε αρκετές φορές στην αποστολή μας: ότι όσο υπάρχουν άνθρωποι με βαθιά αγάπη και σεβασμό για τον τόπο τους, θα υπάρχουν πάντα αυθεντικές εμπειρίες που θα προσθέτουν ιδιαίτερη αξία και ουσία σ΄ένα ταξίδι, ακόμη κι όταν πρόκειται για έναν προορισμό τόσο προβεβλημένο και διάσημο όσο η Σαντορίνη.
Διαβάστε ακόμα:
Αποστολή του Travel.gr στη Σαντορίνη -Εξερευνώντας το Μεγαλοχώρι, την αυθεντική πλευρά του νησιού
Ακρωτήρι Σαντορίνης: Ταξίδι στην προϊστορική Θήρα με γεύση από «Τρομερούς» ντοματοκεφτέδες
Μεσαριά Σαντορίνης: Μαγικό ηλιοβασίλεμα, τέχνη και αυθεντικές γεύσεις στην άκρη της καλντέρας
