Ο Τυμφρηστός, γνωστός και ως Βελούχι, απλώνεται στα όρια της Ευρυτανίας και της Φθιώτιδας. Στις πλαγιές του, που φτάνουν σε υψόμετρο 2.315 μέτρων και σκεπάζονται από πυκνά έλατα, φωλιάζουν χωριά που κρατούν ζωντανή την ορεινή παράδοση. Άλλα πιο φημισμένα και άλλα πιο ήσυχα, μα όλα με τη δική τους ζεστασιά και αυθεντικότητα, ιδανικά για φθινοπωρινές αποδράσεις.
Κορυσχάδες
Οι Κορυσχάδες είναι από τα πιο αγαπημένα χωριά της Ευρυτανίας, χάρη στην εγγύτητά τους με το Καρπενήσι αλλά και στη χαρακτηριστική τους φυσική γοητεία. Ο οικισμός απλώνεται στις πλαγιές του Βελουχιού, σε υψόμετρο 940 μέτρων, μέσα σε ένα τοπίο που αυτή την εποχή μυρίζει ξύλο και καμένο φύλλο.
Τα σπίτια είναι ολόπετρα, με σαχνισιά και μπαλκόνια από σκαλιστό ξύλο, έργο Πυρσογιαννιτών και Τζουμερκιωτών μαστόρων. Οι λεπτομέρειες τους φαίνονται ακόμα πιο όμορφες όταν τις φωτίζει το απαλό φθινοπωρινό φως. Στο κέντρο του χωριού, η μεγάλη πλακόστρωτη πλατεία με τον αιωνόβιο πλάτανο γίνεται τόπος συνάντησης για τους κατοίκους και τους ταξιδιώτες. Τώρα, που τα φύλλα πέφτουν αργά και ο αέρας μυρίζει βουνό, ο πλάτανος αφήνει να φανούν τα γυμνά, περίτεχνα κλαδιά του, σαν ζωγραφιά μέσα στην ηρεμία του τοπίου.
Εδώ βρίσκεται και η κεντρική εκκλησία του χωριού, ο Άγιος Αθανάσιος, χτισμένος το 1865. Οι βόλτες δεν περιορίζονται στα γραφικά σοκάκια, αλλά μπορούν να περιλαμβάνουν και το ρέμα στα χαμηλά, εκεί όπου λίγο πιο κάτω συναντά τον Καρπενησιώτη ποταμό. Μια ακόμη όμορφη διαδρομή είναι η ανηφορική πεζοπορία προς το ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννη στην απέναντι πλαγιά. Το μονοπάτι διασχίζει το δάσος με τα έλατα και η θέα από το ξωκλήσι προς το χωριό είναι υπέροχη, ιδιαίτερα τώρα το φθινόπωρο που τα χρώματα απαλύνουν και ο αέρας έχει τη γλύκα του βουνού. Αν ανεβείτε μέχρι την κορυφή του λόφου Παλαιόκαστρου, θα δείτε τα ερείπια ενός παλαιοχριστιανικού κάστρου, σιωπηλή υπενθύμιση της ιστορίας που κουβαλά αυτός ο τόπος.
Στένωμα
Στη βορειοδυτική πλευρά του Βελουχίου, στα 660 μέτρα υψόμετρο, πάνω σε μια πλαγιά μέσα σε ανοιχτό φαράγγι, κρύβεται το Στένωμα. Ένα μικρό χωριό βυθισμένο στη μαγεία της φύσης, όπου έλατα, καρυδιές, πλατάνια και βελανιδιές εναλλάσσονται δημιουργώντας ένα υπέροχο μωσαϊκό αποχρώσεων του πράσινου. Ανάμεσά τους, τα σπίτια με τις κεραμιδένιες στέγες ξεπροβάλλουν σαν μικρά μανιτάρια στο δάσος.
Τα σπίτια, και εδώ, στην πλειονότητά τους, ακολουθούν την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, με καλοδουλεμένη πέτρα και λιτές γραμμές. Όποιο σοκάκι κι αν περπατήσετε, θα συναντήσετε ένα διώροφο αρχοντικό να στέκει αγέρωχο -ακόμη κι αν ο χρόνος έχει αφήσει πάνω του τα σημάδια του, η ομορφιά του παραμένει αναλλοίωτη.
Μια όμορφη βόλτα είναι εκείνη προς την Πέρα Βρύση, μια μικρή πέτρινη βρύση κάτω από φουντωτά πλατάνια, καθώς και προς τον παλιό νερόμυλο του χωριού. Πρόκειται για ένα πέτρινο κτίσμα με στέγη από κεραμίδια βυζαντινού τύπου, που αποτελείται από έναν ημιυπόγειο τοξωτό χώρο, το λεγόμενο «Ζουριό», όπου βρίσκεται η μεταλλική φτερωτή, και από έναν μονόχωρο ισόγειο χώρο, όπου σώζεται ο ξύλινος μηχανισμός του μύλου με τις μυλόπετρες. Δίπλα, ένα μικρό πέτρινο γεφυράκι συμπληρώνει την εικόνα.
Το αληθινό ενδιαφέρον όμως εδώ δεν είναι μόνο στα μνημεία, αλλά στην ησυχία του χωριού, στη φύση που σε τυλίγει απαλά και στη γνωριμία με τους ντόπιους, που κρατούν ζωντανό το πνεύμα του τόπου.
Δομιανοί
Οι Δομιανοί είναι ένα ορεινό χωριό χτισμένο στα 660 μέτρα υψόμετρο, στις βορειοδυτικές πλαγιές του όρους Μισιάκα, που αποτελεί τμήμα του ορεινού όγκου του Τυμφρηστού. Ο οικισμός έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός από το 1978. Είναι αμφιθεατρικά χτισμένος και αγναντεύει καταπράσινες πλαγιές και ψηλές κορυφές.
Εδώ μοιάζει σαν ο χρόνος να έχει σταματήσει. Παλιά πέτρινα σπίτια παντού -άλλα λειτουργικά, άλλα παραδομένα στη φθορά- στενά καλντερίμια και μια φύση που δείχνει να έχει δουλέψει με υπομονή και αρμονία, συνδυάζοντας καστανιές, κερασιές, έλατα, πλατάνια, καρυδιές και τρεχούμενα νερά. Μπορεί να μην διαθέτει μουσεία ή μεγάλες πλατείες, όμως το χωριό χαρίζει απίθανη ησυχία, καταπληκτική φύση και ανόθευτη γραφικότητα.
Από τα λίγα αξιοθέατα του χωριού ξεχωρίζει η Ιερά Μονή Κοίμησης της Θεοτόκου, γνωστή και ως Παναγία της Δομιανίτισσας, με τον εντυπωσιακό εσωτερικό διάκοσμο και τις τοιχογραφίες του 1787 που φέρουν χαρακτηριστικά της βυζαντινής τεχνοτροπίας. Αξίζει να περπατήσει κανείς ως εκεί, αφού το μοναστήρι απέχει ελάχιστα από το κέντρο του χωριού. Λέγεται ότι το όνομα «Δομιανοί» προήλθε από παράφραση του ονόματος του πρώτου μοναχού της μονής, που ονομαζόταν Δαμιανός.
Μαυρίλο
Το Μαυρίλο είναι ένα από τα λιγότερο γνωστά χωριά του Βελουχίου και βρίσκεται σκαρφαλωμένο στα 920 μέτρα υψόμετρο, στις ανατολικές του πλαγιές. Αν και ανήκει διοικητικά στη Φθιώτιδα, βρίσκεται πολύ πιο κοντά στο Καρπενήσι, την πρωτεύουσα της Ευρυτανίας, και αξίζει να το επισκεφθείτε σε μια διαδρομή προς τα εκεί.
Αρχικά, η ονομασία του ήταν Κορυφές, όμως επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μετονομάστηκε σε Μαυρίλο, με τις εκδοχές για την προέλευση του ονόματος να διαφέρουν. Σύμφωνα με τη μία, προέρχεται από τη «μαύρη ύλη», δηλαδή το μπαρούτι, καθώς στο χωριό λειτουργούσαν μπαρουτόμυλοι. Η δεύτερη εκδοχή αναφέρει πως πήρε το όνομά του από τα σκούρα δάση, κυρίως ελάτης, που το περιβάλλουν. Όπως κι αν έχει, η ομορφιά του χωριού παραμένει αναλλοίωτη: παραδοσιακά σπίτια, πηγές, ρυάκια και πυκνό πράσινο με έλατα, βελανιδιές και καστανιές συνθέτουν ένα σκηνικό ήρεμο και γοητευτικό. Το Μαυρίλο είναι επίσης ένα από τα Πολιτοχώρια του Βελουχίου -χωριά των οποίων οι κάτοικοι μετανάστευσαν στην Κωνσταντινούπολη αναζητώντας μια καλύτερη ζωή, χωρίς όμως να ξεχάσουν τον τόπο τους. Στήριξαν τις οικογένειες και τα χωριά τους, στέλνοντας χρήματα και κρατώντας έτσι ζωντανούς τους οικισμούς.
Καμάρι του χωριού είναι ο ανακαινισμένος μπαρουτόμυλος, πολύ κοντά στην πλατεία, που σήμερα λειτουργεί ως μουσείο. Στο Μαυρίλο λειτουργούσαν περίπου δώδεκα μπαρουτόμυλοι από τον 18ο έως τον 19ο αιώνα, από την πηγή Γκούρα έως τη θέση Τούρνια.
Αξίζει να επισκεφθείτε και τη μεταβυζαντινή εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, των αρχών του 18ου αιώνα, με τις παλιές, αξιόλογες τοιχογραφίες. Πριν μπείτε στο χωριό, ρίξτε μια ματιά στο μονότοξο πέτρινο γεφύρι, μικρό αλλά όμορφο δείγμα της τοπικής αρχιτεκτονικής. Από το χωριό ξεκινούν αρκετά μονοπάτια, με πιο απαιτητικό εκείνο που ανεβαίνει στην κορυφή του Βελουχίου.
Αγία Τριάδα
Στα βόρεια του Τυμφρηστού, σε υψόμετρο 800 μέτρων, βρίσκεται το όμορφο χωριό της Αγίας Τριάδας. Εδώ, η φύση είναι πλούσια και ζωντανή: έλατα, καστανιές, καρυδιές, μηλιές και τρεχούμενα νερά αγκαλιάζουν τα σπίτια, παλιά και νέα, με περιποιημένους κήπους που δίνουν στο χωριό τη δική του ήσυχη γοητεία. Τους χειμερινούς μήνες, όταν λειτουργεί το Χιονοδρομικό Κέντρο Βελουχίου, η Αγία Τριάδα γεμίζει επισκέπτες και ζωή.
Σημείο αναφοράς αποτελεί η πλακόστρωτη πλατεία, με τον αιωνόβιο πλάτανο και την πέτρινη βρύση. Από εδώ ξεκινούν οι βόλτες στα σοκάκια του χωριού, μέχρι την εκκλησία της Αγίας Τριάδας, χτισμένη το 1850, όπου η θέα απλώνεται υπέροχη. Στην επιστροφή, μια στάση στην ταβέρνα του χωριού για ντόπιες λιχουδιές είναι ό,τι πρέπει για να ολοκληρωθεί η μέρα.
Στην Αγία Τριάδα θα δείτε επίσης τον Ιερό Ναό του Αγίου Βησσαρίωνα, χτισμένο το 1884, με το καλαίσθητο ξυλόγλυπτο τέμπλο. Αξίζει να προχωρήσετε πέρα από τα όρια του χωριού, ως το νερόμυλο, το ιχθυοτροφείο άγριας πέστροφας στον ποταμό και το μοναστήρι του Προφήτη Ηλία, που χτίστηκε το 1760 από τον ιερομόναχο Γαβριήλ. Από τη νεροτριβή στα Μαντάνια ξεκινά ένα όμορφο μονοπάτι για πεζοπορία που καταλήγει λίγο πριν το μοναστήρι -μια διαδρομή μέσα στη φύση, ιδανική για όσους αγαπούν την ηρεμία των βουνών.
Διαβάστε ακόμα:
Μονοήμερη εκδρομή στο ορεινό χωριό του Τυμφρηστού Φθιώτιδας
