Όπως και σε άλλα ορεινά τμήματα της Ρούμελης, ο χειμώνας στη Γραμμένη Οξυά είναι συνήθως βαρύς, με μπόλικο χιόνι και χαμηλές θερμοκρασίες. Στις υπόλοιπες περιόδους, όμως, το φυσικό τοπίο του μικρού αυτού χωριού βρίσκεται στα καλύτερά του, κάνοντάς το ιδανικό προορισμό για φθινοπωρινές ή ανοιξιάτικες εκδρομές.
Το τοπίο αυτό χαρίζει μια ιδιαιτέρως γραφική ομορφιά στον οικισμό, αφού τα σπίτια των κατοίκων του μοιάζουν λες και αναδύονται από το πυκνό δάσος τριγύρω. Το οποίο, αναλόγως της περιόδου, αποκτά διαφορετικούς χρωματισμούς: πότε επικρατούν οι πράσινες αποχρώσεις της άνοιξης, δηλαδή, πότε δίνουν τη θέση τους στις κιτρινοκαφέ που χαρακτηρίζουν το φθινόπωρο.
Η Γραμμένη Οξυά βρίσκεται στην Αιτωλοακαρνανία, στα ψηλά της Ορεινής Ναυπακτίας, χτισμένη στο επιβλητικό υψόμετρο των 1.160 μέτρων, στις ανατολικές πλαγιές του βουνού Οξυά. Είναι (όπως ειπώθηκε και πιο πάνω) ένα μικρό, αυθεντικά ρουμελιώτικο χωριό, με 111 κατοίκους –σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Το οποίο παραμένει άγνωστο στους πολλούς και μακριά από τα «φώτα» της τουριστικής δημοσιότητας, παρά τη μεγάλη ανάπτυξη και την αυξημένη επισκεψιμότητα της ευρύτερης περιοχής του.
Πέτρινες βρύσες, δάση και αρχαιολογικά ευρήματα
Οι ρίζες της Γραμμένης Οξυάς χάνονται στον χρόνο, εντοπίζεται δε σε μια περιοχή που δείχνει να κατοικείται από τα αρχαία χρόνια, πιθανότατα από Αιτωλούς. Το σημερινό χωριό, βέβαια, είναι μεταγενέστερο, παρότι δεν γνωρίζουμε αν υπάρχει ήδη από τους βυζαντινούς αιώνες ή αν πρόκειται για νεότερο δημιούργημα (επί Τουρκοκρατίας).
Σίγουρα πάντως λεγόταν Σιτίστα, ονομασία που διατήρησε ως το 1927, όταν απόκτησε τη σημερινή, κατόπιν βασιλικού διατάγματος. Σίγουρα, επίσης, μια αρχική του εκδοχή ήταν χτισμένη σε διαφορετικό σημείο, στη θέση που σήμερα είναι γνωστή ως «Παλιοχώρι». Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, επιπλέον, υπήρξε λημέρι των κλεφτών της Ορεινής Ναυπακτίας, με αποτέλεσμα οι ντόπιοι να έχουν εμπλακεί σε μάχες με τους πασάδες των Ιωαννίνων ήδη πριν την Επανάσταση του 1821.
Ερχόμενοι εδώ δεν θα βρείτε πολλά, θα σας καταπλήξει όμως η αίσθηση (σχεδόν) παρθένου δάσους και η φυσική ομορφιά, αφού τα πέτρινα σπιτάκια του χωριού δείχνουν λες και τα σκόρπισε κάποιο χέρι ανάμεσα σε έλατα, βελανιδιές, καστανιές, καρυδιές και (φυσικά) οξυές. Το όνομα Γραμμένη Οξυά, άλλωστε, αντανακλά την έντονη και επιβλητική τους παρουσία στο γύρω τοπίο. Μάλιστα, το εν λόγω δάσος θεωρείται ως το νοτιότερο με οξυές σε όλη την Ευρώπη.
Παρ’ όλα αυτά, δεν λείπουν και κάποιες τοποθεσίες με αρχαιολογικό και ιστορικό ενδιαφέρον. Στην κάτω συνοικία της Γραμμένης Οξιάς (το λεγόμενο «Κάτω Χωριό» ή «Καλύβια»), λ.χ. έχουν βρεθεί πίθοι, αγαλματίδια, τάφοι και ορισμένα νομίσματα, που μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι μεταξύ των σημερινών ξωκλησιών του Αγίου Δημητρίου και της Αγίας Μαρίνας υπήρχε (αταυτοποίητος, για την ώρα) οικισμός των αρχαίων Αιτωλών.
Απέναντι επίσης από την άνω συνοικία (το λεγόμενο «Επάνω Χωριό»), στη θέση «Παλιόδενδρα», στέκει το υπόσκαφο μνημείο που οι κάτοικοι αποκαλούν «Χωνοκλησιά»: πιθανολογούμε ότι πρόκειται για τάφο επιφανούς προσώπου, χρονολογούμενο στην Ελληνιστική Εποχή. Στην είσοδο δε της Γραμμένης Οξυάς θα δείτε και τον ναό του Αγίου Αθανασίου (είναι και πολιούχος του χωριού), ανάμεσα στα πεύκα της περιοχής, ο οποίος τα τελευταία χρόνια λειτουργεί και ως μικρό εκκλησιαστικό μουσείο.
Εκτός από βλάστηση, βέβαια, το χωριό διαθέτει και πλούσια τρεχούμενα νερά. Η κάτω συνοικία, ειδικά, απλώνεται μέχρι τον Σιτίστα, παραπόταμο του Εύηνου –το μεγάλο ποτάμι που πηγάζει κοντά στη γειτονική Αρτοτίνα και φτάνει μέχρι τον Πατραϊκό Κόλπο, δεσπόζοντας στην Αιτωλοακαρνανία. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που ένα από τα κύρια αξιοθέατά του είναι οι χτιστές πέτρινες βρύσες που εντοπίζονται σε διάφορα μικρά πλατώματα και μονοπάτια.
Το Ορειβατικό Καταφύγιο
Για τους λάτρεις των πεζοποριών και της ορειβασίας, ένα χωριό με το υψόμετρο και το δασικό τοπίο της Γραμμένης Οξυάς προσφέρει ευκαιρίες πρώτης τάξης για τέτοιες δραστηριότητες. Άλλωστε το βουνό Οξυά, όπου είναι χτισμένη, έχει πολύ ακόμα έως ότου φτάσει κανείς στην κορυφή Σαράνταινα, στα 1.923 μέτρα –που λέγεται πως είναι ένα από τα πιο κρύα μέρη σε όλη την Ελλάδα.
Λίγο πιο χαμηλά, ωστόσο, στα 1.740 μέτρα, στη θέση που οι ντόπιοι ξέρουν ως «Καρβουνόλακκα» (στο διάσελο Γαρδικίου-Γραμμένης Οξυάς), βρίσκεται το ορειβατικό καταφύγιο «Λάμπρος Ευταξίας». Έχει δυναμικότητα φιλοξενίας 40 ατόμων και διαθέτει οργανωμένη κουζίνα, υποδομές θέρμανσης (σόμπες, τζάκια), καθώς και εσωτερικές τουαλέτες.
Για να φτάσετε εδώ, πέρα από τον δρόμο, υπάρχει και μονοπάτι που ξεκινά λίγο έξω από τη Γραμμένη Οξυά. Δεν συστήνεται βέβαια να το πάρετε τον χειμώνα, όταν η μετακίνηση στην περιοχή δυσχεραίνει (μόνο αν είστε έμπειρος ορειβάτης και σας οδηγεί κάποιος ντόπιος που το ξέρει πολύ καλά), αλλά σε περιόδους δίχως χιόνι εξασφαλίζει μια μαγευτική πεζοπορική διαδρομή στο βουνό και στο δάσος με τις οξυές. Χρειάζεται ωστόσο καλή φυσική κατάσταση, καθώς θα περπατήσετε για περίπου 3,5 ώρες διανύοντας μια απόσταση 17 χιλιομέτρων, έως ότου δείτε το ορειβατικό καταφύγιο.
Πώς θα έρθετε στη Γραμμένη Οξυά
Η Γραμμένη Οξυά απέχει 89 χιλιόμετρα από τη Ναύπακτο (προς τα βορειοανατολικά) και είναι το τελευταίο χωριό της Αιτωλοακαρνανίας πριν τα σύνορα με τη Φωκίδα και τη Φθιώτιδα. Αρκετοί προτιμούν να έρχονται μέσω Λαμίας, παίρνοντας την επαρχιακή οδό προς Καρπενήσι μέχρι να βρουν τη Μακρακώμη. Από εκεί κατευθύνονται έπειτα προς το Γαρδίκι, ακολουθώντας έναν δρόμο με πολλές στροφές.
Ωστόσο η διαδρομή αυτή, αν και όμορφη, δεν ενδείκνυται για τον χειμώνα, καθώς τα χιόνια εμποδίζουν την κίνηση ή τη σταματούν κι εντελώς, ανά διαστήματα. Αντίθετα, ο εναλλακτικός δρόμος που ξεκινά από τη Ναύπακτο και φτάνει εδώ μέσω της Πενταγιούς και της Αρτοτίνας (13 χιλιόμετρα μακριά από τη Γραμμένη Οξυά) είναι και ασφαλτοστρωμένος και λειτουργεί όλον τον χρόνο.
Η Γραμμένη Οξυά, τώρα, παραμένει μακριά από τα «φώτα» της τουριστικής δημοσιότητας (όπως σημειώσαμε και στην αρχή), οπότε ερχόμενοι εδώ δεν θα βρείτε υποδομές για διαμονή. Οι λίγοι που την έχουν ανακαλύψει έρχονται απλά για ημερήσια εκδρομή –είτε από τη Ναύπακτο, είτε από τη Λαμία– και, εάν θέλουν να μείνουν στη γύρω περιοχή, καταφεύγουν συνήθως στους ξενώνες που έχουν στηθεί στο Γαρδίκι και στη Σπερχειάδα.
Όλη η ζωή της Γραμμένης Οξυάς, τώρα, περιστρέφεται γύρω από τη γραφική της, πέτρινη πλατεία με τον πλάτανο. Εδώ βρίσκονται και τα 3 μοναδικά καταστήματα του χωριού, στα οποία μπορείτε να κάτσετε για καφέ, ποτό και φαγητό: το εντευκτήριο του Συλλόγου Γραμμενιοξυωτών «Τα Βαρδούσια» (στο Google Maps ίσως το δείτε ως «Γευσιγνωσία»), ο «Πεντελέος» (γνωστό και ως «Στέκι» λόγω της επιγραφής πάνω από την είσοδο) και η «Οξυά».
Συστήνεται μάλιστα να το προγραμματίσετε το φαγητό στη Γραμμένη Οξυά, γιατί αξίζει και με το παραπάνω. Εδώ θα απολαύσετε δηλαδή τη ντόπια φέτα, η οποία είναι όνειρο, τσίπουρο δικής τους παραγωγής, χειροποίητες χορτόπιτες και νοστιμιές παραδοσιακά προσανατολισμένες στο κρέας (μη λησμονείτε, άλλωστε, ότι βρίσκεστε στη Ρούμελη): αρνί στη σούβλα, προβατίνα ψητή, γίδα βραστή και πάνω από όλα μουνούχι στον φούρνο –τράγο ευνουχισμένο, δηλαδή, που συνήθως σερβίρεται με κριθαράκι. Παρά ταύτα, αξίζει να δοκιμάσετε και τη θαυμάσια καβουρομακαρονάδα στα «Βαρδούσια», εάν τη βρείτε διαθέσιμη.
Αν ενδιαφέρεστε να έρθετε χειμώνα στο χωριό συστήνεται να τσεκάρετε μήπως οι ταβέρνες αυτές δεν λειτουργούν: ο «Πεντελέος» απαντά στο 697 876 3020 και στο 698 702 9276, τα «Βαρδούσια» στα 697 727 4436 και 697 894 2653 και η «Οξυά» στο 698 984 6871.
Διαβάστε ακόμα:
Περπατώντας την ορεινή Ναυπακτία -Βουνά, ποτάμια, γραφικά χωριά
Κρυονέρια: Tο καταπράσινο, «αγχολυτικό» χωριό της ορεινής Ναυπακτίας
Άνω Χώρα Ναυπακτίας – Η ομορφιά ενός αυθεντικού ορεινού προορισμού
