«Καλώς ήρθατε στην πόλη της Γερακίνας». Με αυτή τη φράση μας υποδέχεται η Νιγρίτα, μια μικρή πόλη 5.000 κατοίκων, μόλις 21 χλμ. νότια των Σερρών, μέσα στον εύφορο κάμπο. Εδώ, η παράδοση της Γερακίνας, που έπεσε στο πηγάδι και πνίγηκε, καθώς δεν μπόρεσε ο αγαπημένος της Τριαντάφυλλος να τη σώσει, δεν αποτελεί μόνο ανάμνηση και τραγούδι: είναι ένα ζωντανό κομμάτι της ταυτότητας της πόλης, και οι ντόπιοι τη διαφυλάσσουν με περηφάνια.
Βρεθήκαμε στη Νιγρίτα ένα Σάββατο πρωί, την ημέρα που η πόλη ζωντανεύει με τη λαϊκή της αγορά, ή «Παζάρι». Από νωρίς, τα στενά πίσω από το Δημοτικό Κατάστημα πλημμυρίζουν από πολύχρωμους πάγκους, μυρωδιές και φωνές. Κάτοικοι της πόλης αλλά και των γύρω χωριών, που κατεβαίνουν για τις προμήθειες της εβδομάδας, γεμίζουν στη συνέχεια τα όμορφα καφέ της πλατείας, απολαμβάνοντας στιγμές χαλάρωσης. Η ατμόσφαιρα γίνεται ακόμη πιο γιορτινή με τους παραδοσιακούς ήχους ζουρνάδων και νταουλιών από τοπικά μουσικά σχήματα που κρατούν ζωντανή την παράδοση.
Στην κεντρική πλατεία της Νιγρίτας δεσπόζει η προτομή του Καπετάν Γιώργη Γιαγλή, Μακεδονομάχου από την Ιερισσό Χαλκιδικής. Ήταν εκείνος που απελευθέρωσε την πόλη το 1912 από τους Οθωμανούς και αντιστάθηκε στη βουλγαρική προέλαση κατά τον Β’ Βαλκανικό Πόλεμο. Δεν μπόρεσε, όμως, να τη σώσει από τη φωτιά και την καταστροφή. Ωστόσο, η πόλη αναγεννήθηκε από τις στάχτες της. Η ιστορία της Νιγρίτας χάνεται στα βάθη του χρόνου. Επί Τουρκοκρατίας, υπήρξε ακμαίο οικονομικό και πολιτισμικό κέντρο, με τους κατοίκους της, άπαντες ελληνικής καταγωγής, να διακρίνονται στη βαμβακοκαλλιέργεια, τη χρυσοχοΐα και τη χαλκουργία, ενώ είχαν σημαντική συνεισφορά και στους εθνικούς αγώνες, από το 1821 έως τον Μακεδονικό Αγώνα.
Πρώτος μας σταθμός, η συνοικία των «Τσακαλάδων», λίγο νότια της κεντρικής πλατείας. Εδώ βρίσκεται το ταπεινό πηγάδι που, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, σημάδεψε με τραγικό τρόπο τη μοίρα της 16χρονης κοπέλας. Ήταν 6 Αυγούστου του 1870, όταν η Γερακίνα Ροκάνη, κοπέλα ξακουστή για την ομορφιά, την πραότητα και την καλοσύνη της, «κίνησε για νερό κρύο να φέρει». Ένα βήμα αφηρημένο, μια σκέψη στον αγαπημένο της Τριαντάφυλλο -έναν πλατωνικό έρωτα, σε μια κοινωνία αυστηρών ηθών- και η μοίρα έγραψε την τελευταία της πράξη. Η κραυγή της τάραξε τη μεσημεριάτικη σιγή, όμως κανείς δεν πρόλαβε. Ο Τριαντάφυλλος κατέβηκε στο πηγάδι για να τη σώσει, αλλά ήταν πια αργά. Η Νιγρίτα βυθίστηκε στο πένθος.
Ο νεαρός πέθανε από θλίψη λίγους μήνες αργότερα. Ο τραγικός θάνατος της Γερακίνας συγκίνησε βαθιά και γρήγορα μετατράπηκε σε τραγούδι. Το «Κίνησε η Γερακίνα», βασισμένο στον θρύλο, πέρασε στη λαϊκή παράδοση και έγινε σύμβολο ανεκπλήρωτου έρωτα και απώλειας. Κάθε Αύγουστο, η πόλη τιμά τη μνήμη της με αναπαράσταση της πτώσης στο πηγάδι, λαογραφικές εκδηλώσεις και χορούς.
Δίπλα στο πηγάδι βρίσκεται το Λαογραφικό Μουσείο Γερακίνας: ένας μικρός, αλλά πολύτιμος χώρος πολιτιστικής μνήμης. Ο επισκέπτης μπορεί να δει από κοντά την αρχοντική γυναικεία παραδοσιακή φορεσιά της περιοχής, που πήρε το όνομά της από την ξακουστή Γερακίνα. Η στολή αυτή, με τα πλούσια υφάσματα, τις διακοσμήσεις και το ξεχωριστό ύφος, αναδεικνύει την αισθητική, την αξιοπρέπεια και την παράδοση των γυναικών της περιοχής. Στον επάνω όροφο του Μουσείου παρουσιάζονται σκηνές από την καθημερινή ζωή σε ένα παραδοσιακό σπίτι της Νιγρίτας. Η κρεβατοκάμαρα με τα υφαντά και το ξύλινο κρεβάτι, ο χώρος του φαγητού με τον σοφρά και τα οικιακά σκεύη, αλλά και η γωνιά των κοριτσιών, που περνούσαν τον χρόνο τους κεντώντας δίπλα στο παράθυρο.
Η Νιγρίτα αποτελεί σημαντικό προορισμό προσκυνηματικού τουρισμού, χάρη στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου, το αρχαιότερο σωζόμενο κτίσμα της πόλης. Ο ναός, που εγκαινιάστηκε το 1753 στη θέση παλαιότερου χριστιανικού οικοδομήματος, ακολουθεί τη βυζαντινή αρχιτεκτονική, με τρίκλιτη βασιλική διάταξη και εντυπωσιακό ξυλόγλυπτο τέμπλο, διακοσμημένο με δεξιοτεχνία και λαϊκά μοτίβα. Στο εσωτερικό του ναού φυλάσσεται ιερό λείψανο από τη δεξιά χείρα του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου, το οποίο αποτελεί πόλο έλξης για εκατοντάδες πιστούς. Η παρουσία του ενισχύει τον χαρακτήρα του ναού ως σημαντικού προσκυνηματικού προορισμού, εκεί όπου η θρησκευτική κατάνυξη συναντά την ιστορική και πολιτιστική ταυτότητα της πόλης. Δίπλα ακριβώς, το εντυπωσιακό νεοκλασικό κτήριο που στεγάζει το 1ο Δημοτικό Σχολείο Νιγρίτας ξεχωρίζει για την αρχιτεκτονική του ομορφιά και τη μακραίωνη ιστορία του. Χτισμένο μεταξύ 1904 και 1910, συμβολίζει την πίστη της τοπικής κοινωνίας στην εκπαίδευση. Με την ταμπέλα «Ελληνική Σχολή Νιγρίτης» να δεσπόζει ακόμη στην πρόσοψη, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας και της πολιτιστικής ταυτότητας της πόλης.
Τα εντυπωσιακά, πάλαι ποτέ ακμαία, καπνομάγαζα που δεσπόζουν μισοερειπωμένα μέσα στη Νιγρίτα, αφηγούνται την ιστορία της οικονομικής άνθησης της πόλης στις αρχές του 20ού αιώνα. Από το 1920 και μετά, ο καπνός έγινε η κύρια πηγή εισοδήματος, μετατρέποντας τη Νιγρίτα σε ισχυρό κέντρο επεξεργασίας, με χιλιάδες εργάτες και διεθνείς εταιρείες να δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Τριώροφα και στιβαρά, με μεγάλες αποθήκες και χαρακτηριστικά παράθυρα, τα καπνομάγαζα παραμένουν ζωντανά αρχιτεκτονικά απομεινάρια μιας εποχής ακμής, με τα περισσότερα να περιμένουν να αποκτήσουν νέο ρόλο. Η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, χτισμένη στις αρχές του 20ού αιώνα, είναι ένας λιτός αλλά επιβλητικός ναός, με τρίκλιτη καμαροσκέπαστη βασιλική αρχιτεκτονική. Την ημέρα της εορτής του Αγίου, ο χώρος μεταμορφώνεται. Πλήθος πιστών και επισκεπτών κατακλύζει την περιοχή για το πανηγύρι, το οποίο συνοδεύεται από παραδοσιακούς αγώνες πάλης με λάδι στην παρακείμενη παλαίστρα. Ένα μοναδικό θέαμα, που διατηρεί ζωντανή τη σύνδεση με τις ρίζες και τα έθιμα της περιοχής.
Λίγο έξω από τη Νιγρίτα, στο Διοικητήριο του πρώην Στρατοπέδου «Καμάρα Α’», ο Σύλλογος Γυναικών «Η Γερακίνα» διαφυλάσσει τη λαογραφική ψυχή του τόπου. Παραδοσιακές φορεσιές, εργαλεία, οικιακά σκεύη και αναπαραστάσεις παλιών επαγγελμάτων συνθέτουν ένα ζωντανό ταξίδι στον χρόνο. Εδώ, η καθημερινότητα των προγόνων αναβιώνει, προσφέροντας στους επισκέπτες μια βιωματική επαφή με την αυθεντικότητα της τοπικής παράδοσης. Ανάμεσα στα προϊόντα που ξεχωρίζουν στη Νιγρίτα, δύο πρωτοποριακά παραδείγματα αναδεικνύουν την ευρηματικότητα της τοπικής παραγωγής: η περίφημη σπιρουλίνα και τα παράγωγα από γάλα γαϊδούρας. Η σπιρουλίνα, ένα μικροσκοπικό κυανοπράσινο φύκι του γένους Arthrospira, θεωρείται μία από τις πιο γνωστές υπερτροφές παγκοσμίως. Πλούσια σε πρωτεΐνες, βιταμίνες, ιχνοστοιχεία και αντιοξειδωτικά, ενισχύει τη ζωτικότητα, την πνευματική διαύγεια και τη φυσική αντοχή. Η καλλιέργειά της ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 στη Νιγρίτα, από τον Ευάγγελο Κουλτσιάκη, καθιστώντας την περιοχή πρωτοπόρο ευρωπαϊκό κέντρο παραγωγής σπιρουλίνας. Σήμερα, η εταιρεία BioSpirulina συνεχίζει με εξαγωγές σε όλο τον κόσμο (www.biospirulina.gr).
Αντίστοιχα εντυπωσιακή είναι η Φάρμα Παπλιάκα, με περισσότερα από 350 γαϊδουράκια, η μεγαλύτερη του είδους στην Ελλάδα. Το γάλα γαϊδούρας, ελαφρύ, πλούσιο σε λακτόζη και βιταμίνες, θεωρείται εφάμιλλο του μητρικού και ιδανικό για παιδιά, άτομα με αλλεργίες και απαιτητικές επιδερμίδες. Από αυτό παράγονται γαλακτοκομικά προϊόντα, καλλυντικά, σαπούνια και ενυδατικές κρέμες, τις οποίες μπορείτε να δοκιμάσετε επιτόπου, μαζί με μια βιωματική ξενάγηση (facebook.com).
Δεν φεύγουμε από την πόλη πριν δοκιμάσουμε το «Πονηρό», το πιο χαρακτηριστικό γλυκό της Νιγρίτας, στο κεντρικό ζαχαροπλαστείο «Το Νέον» (facebook.com). Με το κυλινδρικό του σχήμα και τη βελούδινη υφή του, είναι ακαταμάχητο. Τραγανή σφολιάτα τυλίγει μια πλούσια, φρέσκια γέμιση σαντιγί, δημιουργώντας μια γευστική εμπειρία που μένει στη μνήμη.
Γύρω από τη Νιγρίτα ξεδιπλώνονται μικροί φυσικοί και ιστορικοί θησαυροί. Στις πλαγιές του Βερτίσκου, το Ορειβατικό Καταφύγιο προσφέρει πανοραμική θέα και δροσερές πεζοπορικές διαδρομές. Στην Τερπνή, αρχαία ερείπια και μακεδονικοί τάφοι μαρτυρούν το ένδοξο παρελθόν. Στη Βέργη, το ρέμα του Κουπατσιανού κυλά μέσα σε πλατάνια, ιδανικό σημείο για χαλάρωση. Στη Δάφνη, ξεχωρίζει ο Πύργος της Μάρως, ενώ στην Ορέσκεια οι φυσικές βάθρες προσφέρουν στιγμές δροσιάς και αυθεντικής επαφής με το τοπίο της Βισαλτίας.
Διαβάστε ακόμα:
Σέρρες: Από τον κάμπο ως τη λίμνη Κερκίνη: Ένα ταξίδι στις αυθεντικές γεύσεις του τόπου
