Στους δρόμους της Ινδίας κυκλοφορούν καθημερινά αμέτρητα ποδηλατοταξί και ποδηλατοκούριερ. Πολλοί ίσως πουν ότι το φαινόμενο αυτό αναπτύσσεται στο φόντο της εξαθλίωσης, της απέραντης, αχαρτογράφητης φτώχειας της χώρας. Όμως, ακόμη και έτσι, έχει αποκτήσει βάσεις πολιτισμικής αναφοράς και αποτελεί πλέον μέρος της τουριστικής εμπειρίας στα πολύβουα αστικά κέντρα. Την ίδια στιγμή που στην Ευρώπη, με εξαίρεση την Ολλανδία, ίσως και τη Γερμανία, μόλις τις τελευταίες δεκαετίες αρχίσαμε να βλέπουμε τη μεταφορά ανθρώπων και αγαθών με ποδήλατο ως λύση, οι ποδηλατοταξιτζήδες της Ινδίας προσφέρουν υπηρεσίες με ελάχιστο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, πρακτικών μεταφορών και λαϊκής απήχησης.
Η παράδοση των ποδηλατοταξί στην Ινδία κρατάει εδώ και περίπου έναν αιώνα. Οι πρώτες εμφανίσεις καταγράφονται γύρω στη δεκαετία του 1920, κυρίως σε πόλεις όπως η Μουμπάι και η Καλκούτα, όπου χρησιμοποιούνταν αρχικά για τη μεταφορά εργατών και εμπορευμάτων. Στη συνέχεια, η χρήση τους επεκτάθηκε και στη μεταφορά επιβατών, καθώς τα ποδήλατα ήταν φθηνά, πρακτικά και εύκολα προσβάσιμα για τη φτωχή και τη μεσαία τάξη. Αυτή η παράδοση διατήρησε το πετάλι ως βασικό μέσο μετακίνησης και ανακάλυψης πολυσύχναστων και στενών συνοικιών, όπου τα αυτοκίνητα απλώς δεν χωρούσαν.
Πέρα από την ιστορική μνήμη ή, ίσως, σε συνέχεια αυτής, το παράδειγμα της Ινδίας φτάνει στο παρόν για λόγους που σχετίζονται πλέον με το περιβάλλον. Αρκεί να σκεφτούμε πως εκεί, κάθε μέρα, αποφεύγονται δεκάδες εκατομμύρια μηχανοκίνητες μετακινήσεις, καθώς οι άνθρωποι έχουν εντάξει το ποδήλατο βαθιά στην καθημερινότητά τους. Δεν υποστηρίζω ότι η ζωή στην Ινδία είναι εύκολη ή ειδυλλιακή. Είναι όμως αξιοσημείωτο πως, μέσα στις αντιθέσεις της, η καθημερινή μετακίνηση παραμένει σε μεγάλο βαθμό φιλική προς το περιβάλλον.
Οι ποδηλατοταξιτζήδες αποτελούν επίσης βασικό κρίκο στην οικονομία των πόλεων. Μια μέση διαδρομή κοστίζει από 15 έως 50 ρουπίες (περίπου 0,15-0,50 ευρώ), ανάλογα με την απόσταση και την περιοχή, καθιστώντας τα ποδηλατοταξί πιο προσιτά από τα αυτοκίνητα και τα μηχανοκίνητα μέσα. Για πολλούς κατοίκους -ιδίως για τις οικογένειες χαμηλού εισοδήματος- αποτελούν τον μοναδικό τρόπο πρόσβασης στη δουλειά, στο σχολείο ή στην αγορά. Στη Μπανγκαλόρ και στη Μουμπάι, για παράδειγμα, τα ποδήλατα χρησιμοποιούνται και για τη μεταφορά εμπορευμάτων και προϊόντων, στηρίζοντας την τοπική οικονομία και μειώνοντας τα κόστη διανομής.
Οι ποδηλατοταξιτζήδες αποτελούν μια επαγγελματική «κάστα» βαθιά ριζωμένη στη μνήμη των πόλεων. Στο Δελχί, στα μέσα της δεκαετίας του 2010, συνέβη κάτι παράδοξο. Οι αρχές αποφάσισαν να περιορίσουν τις άδειες των ποδηλατοταξί στις 100.000. Ο αριθμός φάνηκε εντυπωσιακός, αν αναλογιστεί κανείς πως, νόμιμα ή παράνομα, στους δρόμους της πόλης κυκλοφορούσαν τότε κοντά στα 900.000 τέτοια οχήματα.
Η απόφαση των αρχών έπληξε την καρδιά της μετακίνησης των απλών ανθρώπων και θεωρήθηκε επίθεση στα μικρά εισοδήματα. Παρόμοια μέτρα εφαρμόστηκαν και σε άλλες πόλεις, όπως η Μουμπάι και η Μπανγκαλόρ. Ο λαός αντέδρασε ειρηνικά, με διαδηλώσεις και κινητοποιήσεις. Παράλληλα, το ζήτημα πήρε και νομική διάσταση, φτάνοντας έως το Ανώτατο Δικαστήριο της Ινδίας, το οποίο έκρινε πως ο περιορισμός των ποδηλατοταξί αποτελούσε λανθασμένη απόφαση των τοπικών αρχών.
Μετά από αγώνες που κράτησαν χρόνια, οι οδηγοί των ποδηλατοταξί δεν υπερασπίστηκαν μόνο το επάγγελμά τους. Υπερασπίστηκαν τις μετακινήσεις των φτωχών Ινδών, των ταξιδιωτών που αναζητούν μια πιο αυθεντική εμπειρία τοπικής ζωής στην αχανή χώρα, αλλά και την προστασία του περιβάλλοντος από τη ρύπανση που προκαλεί η υπερβολική χρήση μηχανοκίνητων οχημάτων. Μελέτες δείχνουν ότι η καθημερινή χρήση ποδηλάτου για τη μεταφορά ανθρώπων και αγαθών στην Ινδία εξοικονομεί τεράστιες ποσότητες καυσίμων και μειώνει σημαντικά τις εκπομπές CO₂ – κάτι που θα ήταν αδύνατο αν οι δρόμοι κατακλύζονταν αποκλειστικά από αυτοκίνητα και μοτοσικλέτες.
Η παράδοση αυτή εκφράζει και μια μορφή κοινωνικής συνοχής. Πολλές οικογένειες ζουν αποκλειστικά από τα ποδηλατοταξί, με γονείς που μαθαίνουν στα παιδιά τους την τέχνη του πεταλιού. Η εμπειρία περνάει από γενιά σε γενιά, ενώ οι οδηγοί οργανώνονται συχνά σε συνδικάτα για να προστατεύσουν τα δικαιώματα και τις άδειές τους. Στην ιστορική τους διαδρομή, οι ποδηλατοταξιτζήδες υπήρξαν και μέρος τοπικών κινημάτων για την υπεράσπιση της δημόσιας μετακίνησης, την καταπολέμηση της φτώχειας και τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος.
Μου αρέσει όταν οι άνθρωποι, διεκδικώντας το δίκιο τους, κερδίζουν το κέρδος. Το πετάλι είναι, πιστεύω, το μέλλον της μετακίνησης στις πόλεις. Εσείς;
Σήμερα, για τους ταξιδιώτες που επισκέπτονται την Ινδία, οι ποδηλατοταξιτζήδες αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των κατοίκων. Περισσότερο από ένα μέσο μετακίνησης, αποκαλύπτουν την ιστορία και τη λειτουργία των πόλεων, τη σύνδεση ανάμεσα στην εργασία, τη φτώχεια και την οικολογία. Προσφέρουν μια μοναδική οπτική για να καταλάβει κανείς πώς η Ινδία διατηρεί μια παράδοση αιώνων που συνδέει το πετάλι με την επιβίωση, την κοινωνική δικαιοσύνη και την περιβαλλοντική συνείδηση.
Διαβάστε ακόμα:
Τζαϊπούρ: Ταξίδι στη «Ροζ Πόλη» της Ινδίας
Βαρανάσι: Η μυστηριακή καρδιά της Ινδίας χτυπά στις όχθες του Γάγγη
