Τα πέτρινα σπίτια της Ικαρίας, γνωστά και ως πειρατόσπιτα, ήταν μια πρακτική αρχιτεκτονική λύση για την προστασία των Ικαριωτών από τις επιδρομές των πειρατών του Αιγαίου. Η αλήθεια είναι ότι το Αιγαίο κατά την οθωμανική περίοδο διέφερε ριζικά από αυτό που γνωρίζουμε σήμερα. Πειρατές, κουρσάροι και τυχοδιώκτες συχνά χρησιμοποιούσαν πολλά νησιά της Ανατολικής Μεσογείου ως καταφύγια, αναζητώντας εύκολη και γρήγορη λεία, καθώς και τρόπους να φτάσουν στα κοσμοπολίτικα λιμάνια της Ανατολής.
Όπως είναι αναμενόμενο, αυτή η κατάσταση δημιουργούσε κλίμα τρόμου στους χριστιανούς κατοίκους των νησιών. Η είδηση μιας πιθανής επιδρομής πειρατών αρκούσε για να προκαλέσει ρίγη φόβου, με τους κατοίκους να τρέχουν πανικόβλητοι για να κρυφτούν όπου μπορούσαν, ελπίζοντας να σωθούν από τους ληστές της θάλασσας.
Οι Ικαριώτες, όμως, βρήκαν έναν έξυπνο τρόπο να εκμεταλλευτούν το πέτρινο ανάγλυφο της Ικαρίας και να ξεγελάσουν τους πειρατές. Μη μπορώντας να ζήσουν μόνιμα στα δεκάδες -σχεδόν άγνωστα σήμερα- σπήλαια του νησιού, και εκμεταλλευόμενοι τα βραχώδη και δύσβατα σημεία του τόπου, άρχισαν να μεταφέρουν τα παραθαλάσσια χωριά και σπίτια τους σε πιο απομονωμένες τοποθεσίες, ψηλότερα στο νησί, χτίζοντας μικρές κατοικίες πίσω, κάτω ή ακόμη και μέσα σε τεράστιους βράχους. Έτσι, τα σπίτια γίνονταν σχεδόν αόρατα και δύσκολα διακρίνονταν από μακριά -πόσο μάλλον να υποψιαστεί κανείς ότι ένα ολόκληρο χωριό κρύβεται ανάμεσα σε βράχια και δέντρα.
Όπως είναι αναμενόμενο, στα μάτια των πειρατών η Ικαρία έμοιαζε ακατοίκητη, ένα νησί φαινομενικά άδειο, χωρίς τίποτα το ιδιαίτερο για να λεηλατήσουν. Οι πειρατές θεωρούσαν πως η Ικαρία ήταν ξερονήσι.
Μάλιστα, η ευφυΐα των κατοίκων είχε φτάσει σε αξιοθαύμαστα επίπεδα, καθώς οι Ικαριώτες δεν κατασκεύαζαν ούτε καμινάδες στα νέα, βραχώδη σπίτια τους, φοβούμενοι ότι ακόμη και ο καπνός από έναν φούρνο ή ένα αναμμένο τζάκι θα πρόδιδε την παρουσία τους. Αν οι πειρατές έβλεπαν καπνό, θα καταλάβαιναν αμέσως ότι το νησί κατοικείται και πως οι ντόπιοι κρύβονται σε δύσβατες τοποθεσίες.
Ακόμη, λέγεται πως οι κάτοικοι δεν είχαν ούτε σκυλιά, για να αποφύγουν την αποκάλυψη μέσω τυχόν γαβγισμάτων, ενώ κυκλοφορούσαν μόνο μετά τη δύση του ηλίου, ώστε να μην γίνουν αντιληπτοί από τους πειρατές που καραδοκούσαν ανοιχτά στη θάλασσα.
Τα χρόνια, όμως, άρχισαν να περνούν και, όσο αναπτύσσονταν τα λιμάνια της Ανατολής, άλλο τόσο έφθινε και η πειρατεία στο Αιγαίο. Ωστόσο, φαίνεται πως οι Ικαριώτες αγάπησαν αυτά τα τόσο χαρακτηριστικά σπίτια και συνέχισαν να ζουν σε αυτά τα πέτρινα χωριά για πολλά χρόνια, μέχρι που κάποια στιγμή τα πειρατόσπιτα, όπως καθιερώθηκε να λέγονται, εγκαταλείφθηκαν, τα χωριά ερήμωσαν και οι κάτοικοι επέστρεψαν ξανά κοντά στη θάλασσα.
Βέβαια, η έξυπνη λύση των κατοίκων του νησιού, πέρα από το γεγονός ότι προστάτευσε την Ικαρία από αμέτρητες επιδρομές πειρατών, γέννησε αρκετά πρωτότυπες και ιδιαίτερες αρχιτεκτονικές συνθέσεις, που θα ζήλευαν πολλοί σύγχρονοι αρχιτέκτονες. Μικρά σπίτια και εκκλησάκια χωμένα μέσα σε σχισμές βράχων ή σκιερές συστάδες δέντρων δημιουργούν μια αλλιώτικη εικόνα, που θα περίμενε κανείς να δει μόνο σε φουτουριστικές ταινίες ή σε κινούμενα σχέδια με φανταστικά χωριά και αλλόκοτα σπίτια.
Όπως και να έχει, τα σημερινά «πειρατοχωριά» της Ικαρίας, όπως η Λαγκάδα, θα θυμίζουν για πάντα τι φανταστικά πράγματα μπορεί να εμπνεύσει η ανθρώπινη ανάγκη για επιβίωση.
Διαβάστε ακόμα:
Ικαρία: Τα τοπικά πιάτα που συνθέτουν την κουζίνα της μακροζωίας
Τα οινοποιεία της Ικαρίας -Τοπικές ποικιλίες και συναντήσεις γευσιγνωσίας
