Δεν είναι τυχαίο που τα σπήλαια είναι πάντα το δημοφιλέστερο αξιοθέατο μίας περιοχής. Λίγο το σκοτεινό περιβάλλον, λίγο οι θρύλοι για τα μυθικά πλάσματα της σπηλιάς αρκούν, για να δελεάσουν τον επίδοξο επισκέπτη να μπει και να εξερευνήσει ένα σπήλαιο. Άλλωστε, ποιος δεν λατρεύει να επισκέπτεται μία σπηλιά και να βολτάρει ανάμεσα σε φωτισμένους σταλακτίτες-σταλαγμίτες και μικρές υγρές λιμνούλες που έχουν σχηματιστεί από αμέτρητες σταγόνες νερού που στάζουν αδιάκοπα λίγο λίγο για αιώνες;
Παρά, όμως, την σαγηνευτική εμπειρία του σπηλαίου, εξίσου σημαντική είναι η βιωσιμότητα των σπηλαίων, η οποία φαίνεται να αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις στην εποχή του μαζικού υπερτουρισμού.
Με ετήσιο μέσο όρο επισκεπτών που ξεπερνά τα 70 εκατομμύρια επισκεπτών διεθνώς, τα σπήλαια θεωρούνται χωρίς αμφιβολία το νούμερο ένα τουριστικό αξιοθέατο γεωφυσικού χαρακτήρα ξεπερνώντας κατά πολύ άλλα παρόμοια φυσικά αξιοθέατα, όπως φαράγγια, χαράδρες ή δάση.
Ωστόσο, όσο θελκτική κι αν φαίνεται η σκέψη μιας σύντομης βόλτας μέσα στους κλειστοφοβικούς διαδρόμους ενός σπηλαίου, άλλο τόσο σημαντική είναι η επιβάρυνση που δέχονται τα σπήλαια ως διεθνώς. Επιβάρυνση που σε πολλές περιπτώσεις έχει ανεπανόρθωτο κόστος τόσο για το σπηλαίο οικοσύστημα που ζει στο σκοτάδι, όσο και για την τουριστική απόδοση του σπηλαίου οδηγώντας σε μειωμένο αριθμό επισκεπτών και λιγότερα έσοδα.
Πώς, όμως, μπορούν να προστατευτούν τα σπήλαια από την απειλή του υπερτουρισμού και να γίνουν βιώσιμα αξιοθέατα που θα μείνουν ως ζωντανή παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές; Αν και μια απάντηση -πόσο μάλλον συνολική λύση – μέχρι σήμερα απέχει πάρα πολύ από το να είναι καθολικά εφαρμόσιμη, γιατί ας μην ξεχνάμε ότι κάθε σπήλαιο είναι και μία διαφορετική περίπτωση, αυτό δεν σημαίνει πως η συζήτηση για τη βιωσιμότητα των σπηλαίων δεν έχει ανοίξει. Το αντίθετο μάλιστα.
Δεν είναι λίγες οι χώρες που διαισθανόμενες τις απειλές και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα σπήλαια, έχουν αρχίσει να υιοθετούν -τουλάχιστον σε πειραματικό ακόμα επίπεδο- μέτρα για την ορθότερη τουριστική αξιοποίηση των σπηλαίων. Περιορισμός ηλεκτρικού φωτισμού, ευέλικτες ξεναγήσεις με λιγότερο χρόνο για χάσιμο, ακόμα και μεταφορικά μέσα είναι μόνο μερικοί από τους τρόπους που κατά καιρούς πέφτουν στο τραπέζι.
Από το φημισμένο Ingleborough σπήλαιο της Αγγλίας που αποφάσισε να περιορίσει τον φωτισμό με στόχο την προστασία μυκήτων και βακτηρίων που ζουν στο σκοτάδι και την αντικατάσταση όλων των λαμπτήρων με λαμπτήρες LED μέχρι το σπήλαιο του Νέου Άθω στη Γεωργία που ξεναγεί τους επισκέπτες του στα έγκατα του Καυκάσου μέσα σε ένα τρενάκι.
Αντίστοιχα, πριν ένα χρόνο περίπου ερευνητές του πανεπιστημίου του Τορίνο προσπάθησαν να απαντήσουν στο ερώτημα της βιωσιμότητας των σπηλαίων πραγματοποιώντας μία συγκριτική μελέτη που είχε ως στόχο να συγκεντρώσει το σύνολο των τουριστικών πρακτικών και καλών συμπεριφορών σε τουριστικά σπήλαια, όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά στον κόσμο ολόκληρο.
Παρά τη μεγαλεπήβολη προσπάθεια και τη συνεχή έρευνα, τα αποτελέσματα της έρευνας ήταν μάλλον αποκαρδιωτικά. Κι αυτό διότι διαπιστώθηκε ότι στα περισσότερα υπό μελέτη σπήλαια βρέθηκε σημαντική επιβάρυνση της μικροχλωρίδας και της πανίδας λόγω της συνεχούς ροής ανθρώπων μέσα στο σπήλαιο που ανέβαζαν τη μέση θερμοκρασία του σπηλαίου δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο ένα ασφυκτικό περιβάλλον για τη χλωρίδα του σπηλαίου.
Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα πολλά σπήλαια να χάνουν το τουριστικό τους ενδιαφέρον και τις τοπικές αρχές να περιορίζουν δραστικά την είσοδο νέων επισκεπτών στις σπηλιές.
Μέσα από αυτό το φαινόμενο, διαπιστώθηκε η ανάγκη για ένα πιο στοχευμένο είδος εμπειρίας μέσα στα σπήλαια που θα βρει τη χρυσή τομή μεταξύ μεγάλης επισκεψιμότητας και φυσικού περιβάλλοντος εξασφαλίζοντας έτσι τη διατήρηση της ισορροπίας μέσα στο σπήλαιο. Κάτι το οποίο αποτελεί μέχρι σήμερα ζητούμενο σε πολλές και περιοχές του πλανήτη και, φυσικά, ακόμα στην Ελλάδα, όπου τα σπήλαια είναι σημαντικό κομμάτι του τουριστικού προϊόντος πολλών περιοχών.
Διαβάστε ακόμα:
Λίμνη Τάκα: Ένας προορισμός με μεγάλη οικολογική αξία στην Αρκαδία
Πάρτε τα βουνά: Τρία ορεινά καταφύγια για budget-friendly αποδράσεις
