Στις πλαγιές της Ηπείρου, η φύση συνθέτει την πιο εκθαμβωτική της ωδή. Αυτή είναι η πρώτη ματιά από τη δημοσιογραφική αποστολή του travel.gr σε έναν τόπο ανέγγιχτο, ντυμένο στα χρώματα μιας εσωτερικής φλόγας. Καθώς ο δρόμος ανηφόριζε προς τα βορειοδυτικά σύνορα του νομού Ιωαννίνων, κάθε χιλιόμετρο προς το Πωγώνι έμοιαζε με την προσέγγιση σε έναν άλλο χρόνο. Μία ανάσα από την Αλβανία, το γνώριμο πράσινο άρχισε να υποχωρεί, παραδίδοντας τη σκηνή σε μια εκτυφλωτική έκρηξη χρωμάτων. Ήταν σαν η ίδια η γη να είχε πάρει φωτιά, μια σιωπηλή πυρκαγιά από ώχρα, πράσινο, καφέ και χρυσάφι που σάρωνε τις πλαγιές κάτω από το χαμηλό φως του φθινοπώρου.
Το ταξίδι μας με τον φωτογράφο και drone pilot Αλέξανδρο Ποταμούλα, είχε ως στόχο την καταγραφή της ψυχής του Πωγωνίου. Ωστόσο, η φύση μας καθήλωσε πριν προλάβουμε να στήσουμε την κάμερα. Μας επέβαλε τη δική της αφήγηση, μια αφήγηση χωρίς λόγια, γραμμένη με το μελάνι των φύλλων που πέφτουν. Αυτό το κείμενο είναι ένας αναγκαίος πρόλογος, μια αναφορά στο σκηνικό που θα φιλοξενήσει τις ιστορίες των ανθρώπων του τόπου.
Η εγγύτητα με τα σύνορα εδώ δεν είναι μόνο γεωγραφική συνθήκη. Είναι ατμοσφαιρική ποιότητα. Τα βουνά υψώνονται αδιάφορα για τις ανθρώπινες διαχωριστικές γραμμές, δημιουργώντας ένα ενιαίο φυσικό βασίλειο. Η σχετική απομόνωση και η απουσία μαζικού τουρισμού λειτούργησαν ως ασπίδα προστασίας. Τα αρχαία δάση που προκαλούν αυτό το φθινοπωρινό θέαμα παρέμειναν ανέγγιχτα, όχι από σχεδιασμό, αλλά από ευτυχή ιστορική συγκυρία. Η αξία του Πωγωνίου πηγάζει ακριβώς από το γεγονός ότι για χρόνια παρέμεινε στο περιθώριο. Ίσως όμως έχει φτάσει η ώρα ώστε ο τόπος αυτός να μπει στον σχεδιασμό και διατηρώντας τα κύρια χαρακτηριστικά του και την μοναδικότητα να γίνει ο τόπος που θα μπορέσει να κρατήσει κοντά του τους ανθρώπους του.
Η παλέτα του δάσους
Για να κατανοήσει κανείς τη φθινοπωρινή εικόνα του Πωγωνίου, πρέπει να περπατήσει μέσα στα δάση του. Δεν πρόκειται για μονοδιάστατη αλλαγή χρώματος, αλλά για πολυεπίπεδη συμφωνία, όπου κάθε είδος δέντρου συμβάλλει με τη δική του τονικότητα. Οι αιωνόβιες βελανιδιές που καλύπτουν τεράστιες εκτάσεις δεν κιτρινίζουν μόνο. Τα φύλλα τους παίρνουν βαθιά, μεταλλική απόχρωση χαλκού, σαν να έχουν σκουριάσει από τον χρόνο. Το φως που περνά είναι ζεστό, και το περπάτημα πάνω στα πεσμένα φύλλα παράγει έναν υπόκωφο ήχο, σαν βήματα σε παλιό χαλί.
Ανάμεσα στις δρυς, ξεσπούν οι χρωματικές εκρήξεις των μικτών δασών. Τα σφενδάμια μετατρέπονται σε φλόγες από έντονο κίτρινο και πορτοκαλί, ενώ οι θάμνοι, προσθέτουν ήπιους, γήινους τόνους. Κατά μήκος των ποταμών, τα πλατάνια, σχηματίζουν χρυσές στοές πάνω από το νερό, με τα φύλλα τους να επιπλέουν σαν μικρές βάρκες στο ρεύμα. Αυτή είναι η συμφωνία: τα βαριά «έγχορδα» της δρυός συνομιλούν με τα φωτεινά «πνευστά» του σφενδάμου.
Αυτή η ομορφιά δεν είναι τυχαία. Είναι η ορατή έκφραση της βαθιάς οικολογικής υγείας της περιοχής. Η περιοχή αριθμεί πάνω από 1.700 είδη φυτών, ανάμεσά τους σπάνια και ενδημικά. Η φαντασμαγορία του Πωγωνίου είναι δυνατή επειδή φιλοξενεί αυτή την τεράστια ποικιλία φυλλοβόλων δέντρων. Η πανδαισία χρωμάτων είναι ζωντανό διάγραμμα της οικολογικής ανθεκτικότητας του τόπου.
Νερό και πέτρα
Η φθινοπωρινή σύνθεση του Πωγωνίου δεν θα ήταν ολοκληρωμένη χωρίς το νερό και την πέτρα. Ο ποταμός Γορμός και οι παραπόταμοί του, είναι υγροί καθρέφτες που διπλασιάζουν την ομορφιά του τοπίου. Στις ήρεμες καμπές τους, αντανακλούν με απόλυτη ευκρίνεια τα φλογισμένα χρώματα των δέντρων, δημιουργώντας ιμπρεσιονιστικό πίνακα. Λίγο πιο πέρα, η λίμνη Ζαραβίνα, μικροσκοπικός γαλάζιος πολύτιμος λίθος και προστατευόμενος βιότοπος, προσφέρει ανακουφιστική αντίθεση στη θερμή παλέτα των λόφων.
Αν το νερό είναι η κίνηση, η πέτρα είναι η σταθερότητα. Τα χωριά του Πωγωνίου δεν μοιάζουν να έχουν χτιστεί πάνω στη γη, αλλά να έχουν φυτρώσει από αυτήν. Οι τοίχοι από ξερολιθιά και οι στέγες από γκρίζα πλάκα είναι φτιαγμένα από το ίδιο υλικό με τα βουνά, δημιουργώντας απόλυτη οπτική αρμονία. Αυτή η αρχιτεκτονική είναι κληρονομιά ενός πολιτισμού που έμαθε να επιβιώνει χρησιμοποιώντας τους πόρους του τόπου. Το φθινόπωρο, οι ψυχροί τόνοι της πέτρας λειτουργούν ως ο ιδανικός καμβάς για τα ζεστά χρώματα των δέντρων. Τα χωριά στέκουν σιωπηλά, σαν γκρίζες νησίδες, μάρτυρες ενός εποχιακού κύκλου που επαναλαμβάνεται αναλλοίωτος για αιώνες.
Ένας πρόλογος στις ιστορίες που θα ακολουθήσουν
Καθώς η μέρα φεύγει, στεκόμαστε με θέα προς τον απέραντο ορίζοντα. Οι βουνοκορφές κυματίζουν η μία μετά την άλλη. Η αίσθηση δεν είναι του τέλους, αλλά της αρχής. Αυτό το τοπίο δεν είναι ο προορισμός. Είναι η πρώτη σελίδα μιας ιστορίας πολύ μεγαλύτερης και πιο περίπλοκης.
Το ταξίδι μας δεν τελείωσε με την καταγραφή αυτών των εικόνων. Περπατήσαμε στα καλντερίμια, καθίσαμε στα καφενεία, ακούσαμε τις ιστορίες των ακριτών και γευτήκαμε τη σοφία μιας κουζίνας που γεννήθηκε από αυτή τη γη. Το Πωγώνι μας αποκάλυψε σιγά-σιγά και άλλες όψεις του, πιο ανθρώπινες, εξίσου σαγηνευτικές.
Αυτή η γκαλερί της φθινοπωρινής φωτιάς είναι μόνο η εισαγωγή μας στο Πωγώνι. Τις εβδομάδες που θα ακολουθήσουν, θα μοιραστούμε το υπόλοιπο ταξίδι μας. Θα εμβαθύνουμε στις ιστορίες που είναι χαραγμένες στους τοίχους, θα ακούσουμε τις φωνές που αντηχούν στις κοιλάδες και θα εξερευνήσουμε τον ανθεκτικό πολιτισμό αυτής της εξαιρετικής γωνιάς της Ελλάδας. Για την ώρα, σας αφήνουμε με τις μοναδικές εικόνες και την υπόσχεση των ιστοριών που περιμένουν να ειπωθούν.
Διαβάστε ακόμα:
Τα χωριά του Πωγωνίου: Ανόθευτα, αυθεντικά, μοναδικά
Εκδρομή στο Πωγώνι -Ένα Σαββατοκύριακο στην άγνωστη πλευρά των Ιωαννίνων
Παλαιόπυργος Πωγωνίου: Άγνωστοι καταρράκτες, ξεχωριστά έθιμα και υπέροχα μονοπάτια ανάμεσα σε βελανιδιές
