Μέρες πριν, και ενώ ακόμη σχεδιάζαμε το ταξίδι στην περιοχή της Καστοριάς, μου είχαν μιλήσει για τα εγκαταλελειμμένα «κόκκινα χωριά». Στο άκουσμα και μόνο, τα πρόσθεσα κατευθείαν στη λίστα. Πρόκειται για τα Κορέστεια, τα οποία είναι φτιαγμένα από πλίνθους με βάση το κόκκινο χώμα της περιοχής. Γάβρος, Μαυρόκαμπος, Χάλαρα, Κρανιώνα και κάποια ακόμη, στην ήσυχη κοιλάδα του Λαδοπόταμου. Είναι όλα έρημα και αφημένα στην τύχη τους. Την ίδια στιγμή όμως, αποτελούν μοναδικά δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής με σαφείς αναφορές στον Εμφύλιο Πόλεμο. Είναι λες και κάνεις μια βόλτα μπροστά σε ένα κινηματογραφικό σκηνικό και ταυτόχρονα ένα ταξίδι στην πρόσφατη ιστορία του τόπου.
Οι πλίνθρες από κοκκινόχωμα
Πάμε όμως να δούμε τα πράγματα από την αρχή. Τα χωριά αυτά χτίστηκαν στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα και για την κατασκευή τους χρησιμοποίησαν πλίνθους με ένα μείγμα λάσπης από κοκκινόχωμα και άχυρο, τις οποίες έφτιαχναν στο σημείο και τις άφηναν στον ήλιο για να ψηθούν. Οι σύγχρονοι αρχιτέκτονες χαρακτηρίζουν τον τρόπο αυτής της κατασκευής ως πρώιμο βιοκλιματικό καθώς, εκτός των άλλων, κοιτούν προς το νοτιά, ενώ στο βόρειο τμήμα τους, δεν έχουν κανένα άνοιγμα, εξασφαλίζοντας έτσι στο εσωτερικό τους δροσιά το καλοκαίρι και ζεστασιά τον χειμώνα.
Κάποτε έσφυζαν από ζωή
Όλα γύρω, το μέγεθος των σπιτιών αλλά και τα εναπομείναντα αντικείμενα, μαρτυρούν ότι κάποτε τα πλίνθινα αυτά χωριά ευημερούσαν κι έσφυζαν από ζωή. Οι κάτοικοι ήταν αγρότες, κτηνοτρόφοι και τεχνίτες που ασχολούνταν με την επεξεργασία γούνας την εποχή που άνθιζε το γουνεμπόριο στην Καστοριά. Αξιοσημείωτα είναι τα αρχοντικά με κομψό διάκοσμο, περιβαλλόμενα από δάση οξιάς και αποπνέουν μια ιστορική ατμόσφαιρα.
Στον Άνω Κρανιώνα, μπορεί κανείς να δει την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής με την ανάγλυφη πλακέτα που δείχνει τη διάταξη του χωριού και τα ονόματα των οικογενειών. Στα Χάλαρα, εκτός από τα πλινθόκτιστα σπίτια, υπάρχει ένας νερόμυλος του 1900 και ο πλινθόκτιστος ναός της Παναγίας του 1717 ενώ στον Μαυρόκαμπο διασώζονται εντυπωσιακά αρχοντικά με αποθήκες και μεγάλα δωμάτια με τζάκια.
Η βόλτα ανάμεσα στα σπίτια
Με αφετηρία την Καστοριά, χρειαστήκαμε λιγότερο από 30 λεπτά για να φθάσουμε στον οικισμό του Γάβρου. Η πρώτη εικόνα είναι αυτή που κόβει την ανάσα, καθώς στρίβοντας από τον κεντρικό δρόμο αριστερά, βλέπεις την πλαγιά με τα επιβλητικά κόκκινα σπίτια. Αφήνουμε το αυτοκίνητο και περπατάμε. Ρίχνουμε κλεφτές ματιές στο εσωτερικό κάποιων σπιτιών, μερικά από τα οποία έχουν μετατραπεί σε αχυρώνες ή ακόμη και στάβλους. Λίγο πιο κάτω, ένας βοσκός βγάζει τα ζώα για βοσκή με τα τσοπανόσκυλα να κάνουν τη δουλειά τους με αυστηρότητα.
Η περιοχή αυτή έχει γίνει μάρτυρας και πεδίο σκληρών μαχών. Εδώ, κατά την περίοδο των Μακεδονικών Αγώνων, το 1904, στο χωριό Μελάς, σκοτώθηκε από τον τουρκικό στρατό, ο Παύλος Μελάς. Στη συνέχεια, τη δεκαετία του `40, τα χωριά ερημώθηκαν και οι κάτοικοί του, εκδιώχθηκαν. Πολλοί ήταν κι εκείνοι που ξενιτεύτηκαν, κυρίως σε Αμερική και Καναδά, ενώ κάποιοι άλλοι στα Βαλκάνια.
Διαβάστε ακόμα:
Kαστοριά: Οδηγός για την αρχοντική πόλη, πλάι σε μια πανέμορφη λίμνη
Αποστολή στην Καστοριά: Πώς είναι η ζωή ενός μελισσοκόμου στα Κρύα Νερά
Αποστολή στον τόπο όπου φυτρώνουν τα διάσημα φασόλια Καστοριάς
