Δεκατέσσερα χιλιόμετρα από τα ελληνοαλβανικά σύνορα κρύβεται μια λίμνη που θα σας μαγέψει. Οδηγείτε στην Εθνική Οδό Ιωαννίνων-Κακαβιάς. Το τοπίο του Πωγωνίου ξετυλίγεται γύρω σας, τραχύ, αυθεντικό, γεμάτο ιστορίες. Και ξαφνικά, στα αριστερά σας, μία λάμψη σμαραγδένια. Αυτή είναι η Ζαραβίνα. Και αν δεν την προσέξετε, θα την χάσετε.
Παρόλο που βρίσκεται δίπλα σε έναν από τους πιο πολυσύχναστους δρόμους της Ηπείρου, η λίμνη αυτή παραμένει ένα φρουρούμενο μυστικό. Πνιγμένη σε πυκνά δάση βελανιδιάς που σχεδόν την κρύβουν από τα αδιάκριτα βλέμματα, η Ζαραβίνα δεν φωνάζει την ύπαρξή της. Πρέπει να την αναζητήσεις. Και αξίζει κάθε βήμα.
Η διαδρομή είναι απλή: από τα Ιωάννινα, 45 χιλιόμετρα βορειοδυτικά προς την Κακαβιά. Μόλις δείτε την πινακίδα για τη λίμνη, στρίψτε. Ναι, θα αντιμετωπίσετε 800 μέτρα χωματόδρομο, αλλά μην ανησυχείτε, δεν είναι δύσκολος. Είναι εύκολος, και ακόμα και με μικρό αυτοκίνητο θα τα βγάλετε πέρα. Η σύντομη αυτή διαδρομή μέσα στο δάσος είναι εξίσου απολαυστική όσο και ή ίδια η λίμνη. Ο δρόμος περνάει μέσα από ένα τούνελ που δημιουργούν τα καταπράσινα ψηλά δέντρα. Αν κάνετε μία στάση, και περπατήσετε για λίγο στο δάσος θα παρατηρήσετε τους κορμούς των δέντρων να απλώνεται ένα λεπτό στρώμα από πράσινα βρύα και λειχήνες, που τους ντύνει σαν βελούδινο πέπλο, φανερώνοντας την υγρασία και τη σιωπή του χειμώνα.
Το ταξίδι σας καταλήγει στην «Άμμο», την κεντρική όχθη της λίμνης. Εδώ εκβάλλει ο χείμαρρος Θειαφόλακκος. Εδώ σταθμεύουν τα αυτοκίνητα κάτω από τις βελανιδιές. Και εδώ ξεκινάει η μαγεία.
Φτάστε έναν Ιούλιο ή Αύγουστο και θα βρείτε μια σκηνή που θυμίζει παλιά ελληνικά καλοκαίρια. Πολύχρωμες πετσέτες απλωμένες στην ακτή. Παιδιά που τρέχουν στο νερό. Οικογένειες από τα γύρω χωριά, πολλές από απόδημους που επέστρεψαν για το καλοκαίρι, κολυμπούν στα παγωμένα νερά της λίμνης για να ξεφύγουν από τη θερινή ζέστη.
Θα δείτε και τροχόσπιτα που έχουν φτάσει εδώ από την κεντρική Ευρώπη. Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία. Ευρωπαίοι ταξιδιώτες που ανακάλυψαν αυτό το «άγνωστο» στολίδι και σταμάτησαν για μια ανάσα. Κάποιοι μένουν μια μέρα. Άλλοι μια εβδομάδα. Η λίμνη δεν διαθέτει οργανωμένες εγκαταστάσεις, οπότε είναι καλό να φέρετε τα δικά σας: φαγητό, νερό, και κάπου θα βρείτε μία σκιά.
Πέρα από την όχθη, οι λόφοι είναι σκεπασμένοι με πυκνά δάση από τέσσερα είδη βελανιδιάς. Ανάμεσά τους, αιωνόβια δέντρα που ήταν εδώ πριν από εμάς, και θα είναι εδώ μετά από εμάς. Οστρυές, γαύροι, φράξοι, ψευτοπλάτανοι. Η φυλλωσιά αλλάζει με κάθε εποχή, δημιουργώντας ένα ζωντανό καλειδοσκόπιο.
Πλησιάζοντας το νερό, η βλάστηση μεταμορφώνεται. Εκτεταμένοι καλαμιώνες δημιουργούν ένα φυσικό τείχος, ένα καταφύγιο για αμέτρητα είδη. Λευκά κρίνα, ίριδες, κυκλάμινα ξεπροβάλλουν από την επιφάνεια ανάλογα με την εποχή, και αν είστε τυχεροί και προσεκτικοί, μπορεί να δείτε τη σπάνια ορχιδέα.
Η Ζαραβίνα είναι προστατευόμενη από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως περιοχή Natura 2000. Και ο λόγος είναι απλός: η βιοποικιλότητα εδώ είναι εξαιρετική. Η περιοχή αποτελεί ένα από τα τελευταία οχυρά για τον μεγαλοπρεπή Κραυγαετό, ένα αρπακτικό πουλί που η παρουσία του και μόνο σηματοδοτεί την υγεία ολόκληρου του οικοσυστήματος.
Στα καθαρά νερά της λίμνης βρίσκει καταφύγιο η Βίδρα, το πιο ντροπαλό θηλαστικό της Ευρώπης, ορατό μόνο στα πιο καθαρά νερά. Η ύπαρξή της είναι ο αδιάψευστος μάρτυρας της καθαρότητας των νερών. Αλλά η λίμνη κρύβει και έναν ακόμα πιο πολύτιμο θησαυρό: θεωρείται ένας από τους τελευταίους τόπους όπου πιθανολογείται η παρουσία της ηπειρωτικής τσίμας, ενός μικρού ψαριού στα πρόθυρα της εξαφάνισης.
Στους γύρω λόφους ζουν αρκούδες, λύκοι, ζαρκάδια. Πελαργοί στα υγρά λιβάδια και ερωδιοί στους καλαμιώνες. Αυτός είναι ο λόγος που η λίμνη δεν έχει, και δεν πρέπει να έχει, μαζική τουριστική ανάπτυξη.
Τα βάθη που γέννησαν θρύλους
Κοιτάζετε τη λίμνη και μοιάζει ήρεμη, σχεδόν αθώα. Αλλά κάτω από αυτή την επιφάνεια κρύβεται κάτι εκπληκτικό: 31,5 μέτρα βάθος. Για μια λίμνη με επιφάνεια μόλις 0,3 τετραγωνικά χιλιόμετρα, αυτό είναι εκπληκτικό. Είναι η πέμπτη βαθύτερη λίμνη της Ελλάδας, βρίσκεται στα 458 μέτρα υψόμετρο, και έχει έναν κωνικό πυθμένα σαν χοάνη. Αυτό το βάθος, αυτό το αίσθημα του απέραντου βάθους, γέννησε τους πιο ανθεκτικούς τοπικούς θρύλους.
Οι ντόπιοι έλεγαν πως η λίμνη δεν έχει πυθμένα. Αντικείμενα που έπεφταν χάνονταν για πάντα, «ρουφηγμένα» από τα βάθη. Έλεγαν επίσης πως αν πετάξεις ένα κανάτι στη Ζαραβίνα, θα το βρεις στις πηγές του Δρίνου στην Κακαβιά. Μια ποιητική αλήθεια: η λίμνη τροφοδοτείται από υπόγειες πηγές και έχει υπόγειες εκροές. Το νερό ταξιδεύει κάτω από τη γη. Υπάρχει κι ένας άλλος θρύλος, πιο σκοτεινός. Το 1940, κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, η περιοχή ήταν μέτωπο. Οι μαρτυρίες λένε πως ιταλικά άρματα και πολεμικό υλικό βυθίστηκαν στα νερά για να μην πέσουν στα χέρια των Ελλήνων. Αληθεία; Θρύλος; Το βάθος κρατάει τα μυστικά του.
Το φεστιβάλ που αλλάζει τα πάντα
Κάθε Αύγουστο, η σιωπηλή λίμνη μεταμορφώνεται. Για μία ή περισσότερες νύχτες, η Ζαραβίνα γίνεται σκηνή. Το Zaravina Festival φέρνει χιλιάδες ανθρώπους, πάνω από 3.500 σε ορισμένες χρονιές, για μια συναυλία που είναι κάτι περισσότερο από μουσική. Είναι εμπειρία. Μια γιγάντια σκηνή στήνεται δίπλα στο νερό. Τα φώτα αντανακλώνται στην επιφάνεια της λίμνης. Η μουσική ταξιδεύει στους γύρω λόφους.
Οι καλλιτέχνες έρχονται εδώ όχι για το κέρδος, αλλά για τη μαγεία του τόπου. Και υπάρχει κάτι ακόμα: τα έσοδα πηγαίνουν συχνά σε κοινωνικές δομές, όπως το Κοινωνικό Παντοπωλείο του Δήμου Πωγωνίου.
Το καλοκαίρι, από Ιούνιο έως Αύγουστο, η λίμνη είναι ιδανική για κολύμπι με ζεστό καιρό και ζωντανή ατμόσφαιρα. Θα συναντήσετε περισσότερο κόσμο, ειδικά τα Σαββατοκύριακα, αλλά αν πάτε νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα θα βρείτε μεγαλύτερη ηρεμία. Η άνοιξη, από Απρίλιο έως Μάιο, είναι γεμάτη λουλούδια με πολύ λίγο κόσμο και ιδανική για πεζοπορία, αν και το νερό είναι ψυχρό για κολύμπι. Αυτή η εποχή είναι εξαιρετική για παρατήρηση πουλιών, φέρτε κιάλια.
Το φθινόπωρο, από Σεπτέμβριο έως Οκτώβριο, τα χρώματα είναι εκπληκτικά και υπάρχει λιγότερος κόσμος από το καλοκαίρι, αλλά οι μέρες μικραίνουν και ο καιρός μπορεί να είναι απρόβλεπτος. Είναι ιδανικός χρόνος για φωτογραφία. Ο χειμώνας προσφέρει απόλυτη ησυχία και δραματικό τοπίο.
Γιατί η Ζαραβίνα είναι διαφορετική
Υπάρχουν πιο διάσημες λίμνες. Πιο μεγάλες. Πιο προσβάσιμες. Αλλά η Ζαραβίνα έχει κάτι που οι άλλες δεν έχουν: είναι ακόμα μυστικό. Παρόλο που βρίσκεται δίπλα σε έναν κεντρικό δρόμο, παραμένει κρυμμένη. Διατηρεί την αγριότητά της, την αυθεντικότητά της, το στοιχείο της ανακάλυψης.
Όταν στέκεσαι στην όχθη της, και τα μάτια σου παρατηρούν τους πράσινους λόφους, αισθάνεσαι κάτι σπάνιο: σύνδεση. Με τη φύση, με την ιστορία, με τη σιωπή.
Αυτός είναι ο λόγος που οι άνθρωποι επιστρέφουν. Όχι επειδή η Ζαραβίνα προσφέρει πολυτέλεια, αλλά επειδή προσφέρει αλήθεια. Και σε μια εποχή όπου τα πάντα είναι Instagram-friendly και overproduced, αυτό είναι το πιο πολύτιμο δώρο που μπορεί να προσφέρει ένας τόπος.
Η Ζαραβίνα περιμένει. Ήρεμα. Κρυμμένη. Πανέμορφη.
Διαβάστε ακόμα:
Τα χωριά του Πωγωνίου: Ανόθευτα, αυθεντικά, μοναδικά
Εκδρομή στο Πωγώνι -Ένα Σαββατοκύριακο στην άγνωστη πλευρά των Ιωαννίνων
