Το πλέον φημισμένο πανηγύρι των Σερρών, το «Παναϊρ της Σκοτούσσας» όπως το αποκαλούν οι ντόπιοι, άνοιξε και επίσημα τις πύλες του, μετά από δύο χρόνια απουσίας λόγω της πανδημίας. Κάτω από τις λαμαρίνες και τους μουσαμάδες, απλώνεται ένα πολύχρωμο «εμπορικό πάρκο» με έντονα φώτα και τσίκνα -από τα δεκάδες μαγκάλια- που ξεχωρίζουν από μακριά. Ένα αυθεντικό σκηνικό παράδοσης, με φανατικό κοινό, που αν αυτές τις μέρες βρεθείτε «βόρεια», αξίζει πάτε στις Σέρρες και να το ζήσετε.
Με ιστορία που έχει συμπληρώσει έναν αιώνα στη σημερινή του μορφή, το Πανηγύρι της Σκοτούσσας, περίπου 18 χλμ βορειοδυτικά της πόλης των Σερρών, είναι ένας ριζωμένος -στη συνείδηση Σερραίων και επισκεπτών- αυθεντικός λαϊκός θεσμός, παρά τους νεοτερισμούς.
Για μία σχεδόν εβδομάδα το χωριό μετατρέπεται σ’ έναν πολύχρωμο μικρόκοσμο, πλημμυρισμένο με χρώματα, εμπορεύματα -πάσης μορφής- μουσικές, χορούς, γεύσεις και μυρωδιές.
Οι χώροι της «Εμποροπανήγυρης Σκοτούσσας», όπως είναι η επίσημη ονομασία της, εκτείνονται μέσα και γύρω ένα καταπράσινο άλσος με δεκάδες πλατάνια, που οι ίδιοι οι κάτοικοι του χωριού φύτευσαν στα μέσα του προηγούμενου αιώνα. Οι εκθέτες, από όλη σχεδόν τη Βόρεια Ελλάδα, αγγίζουν τους 300 και στα «σεριά» τους -οι πάγκοι όπως τους αποκαλούν οι ντόπιοι- οι επισκέπτες θα βρουν μια τεράστια ποικιλία από προϊόντα.
Είδη ένδυσης, υπόδησης, χαλιά, οικιακά προϊόντα, γεωργικά εργαλεία, παραδοσιακά προϊόντα κ.α. Τη θέση των πάλαι ποτέ «ζωντανών» που έβγαιναν στο σφυρί παλαιότερα (άλογα, αγελάδες κ.α.), έλαβαν πλέον σύγχρονα τρακτέρ και αγροτικά μηχανήματα, ενώ ιδιαίτερο χρώμα δίνουν οι πολλές αυτοσχέδιες ταβέρνες και ψησταριές, αλλά και ο παιδότοπος -στην αυλή του σχολείου- που παραπέμπει περισσότερο σε ένα vintage λούνα παρκ με συγκρουόμενα, ρόδα, μπαλαρίνα κ.α. Οι παλαιότεροι νοσταλγούν τον θρυλικό «Γύρο του Θανάτου», που όμως δεν ξαναεμφανίστηκε στο πανηγύρι, μετά τον θανάσιμο τραυματισμό ενός αναβάτη-ακροβάτη το 1963.
Έμποροι και πωλητές ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλον, με δυνατές φωνές, ευρηματικές ατάκες -ενίοτε και με κολακείες σε όμορφες υπάρξεις- προκειμένου να πουλήσουν την πραμάτεια τους. Το ίδιο ευρηματικές είναι και οι πρόχειρες επιγραφές για τις προσφορές στις τιμές, που αλλάζουν όσο περνούν οι μέρες του πανηγυριού.
Δεν είναι όμως μόνο οι φωνές των εμπόρων και των μικροπωλητών ή των μικρών ρομά με τα πολύχρωμα μπαλόνια. Κάθε βράδυ τα παραδοσιακά ακούσματα του ζουρνά, της γκάϊντας και του νταουλιού, οργάνων συνυφασμένων εδώ και αιώνες με την ντόπια παράδοση, έχουν την τιμητική τους. Σερραίοι -αλλά και πλανόδιοι μουσικοί από τις γειτονικές χώρες ξεσηκώνουν τους επισκέπτες που -σαν το κέφι ανάψει- σέρνουν το χορό, στις αυτοσχέδιες ταβέρνες και ψησταριές δίπλα στα μαγκάλια με τις σούβλες και τα κοψίδια.
Στο ιδιότυπο “food park” του πανηγυριού, εκτός από ταβέρνες και ψησταριές, υπάρχουν πάγκοι με χαλβά Φαρσάλων και διάφορα γλυκίσματα, παγωμένο γιαούρτι, παγωτό από βουβαλίσιο κρέας και βέβαια λουκουμάδες «πνιγμένους» στο μέλι.
Με ιστορία που χάνεται στο χρόνο
Η νεότερη ιστορία του Πανηγυριού της Σκοτούσσας, συμπλήρωσε ήδη έναν αιώνα ζωής, ξεκινάει από τότε που οι προύχοντες μετέφεραν την διεξαγωγή του κατά τον εορτασμό του Γενέσιου της Θεοτόκου (7-11 Σεπτεμβρίου). Επι Τουρκοκρατίας το πανηγύρι λάμβανε μέρος στις 23 Απριλίου, ημέρα εορτής του Αγίου Γεωργίου προς τιμήν του οποίου κτίστηκε και ο ναός του χωριού, για να διαρκέσει τέσσερις ημέρες.
Το 1920 η πραγματοποίηση του πανηγυριού μεταφέρθηκε το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου, ενώ μεταπολεμικά μετατράπηκε και επίσημα σε «Εμποροπανήγυρη», συγκεντρώνοντας το ενδιαφέρον όλων των κατοίκων των Σερρών -και όχι μόνο- που κατέφθαναν στην Σκοτούσσα με κάθε μέσο, κυρίως με ζώα και κάρα. Την παλαιότερη εποχή, έντονη ήταν και η παρουσία εμπόρων ζώων, που αγόραζαν η πουλούσαν άλογα, αγελάδες κ.α. Η πανήγυρη ολοκληρωνόταν με αγώνες παραδοσιακής πάλης, τα γνωστά «κιουσπέτια» που οι παλαιστές αλείφονται με λάδι, κάτι που εξακολουθεί μέχρι σήμερα υπό τους ήχους ζουρνάδων.
Εκτός από το -καθαρά- εμπορικό χαρακτήρα, το πανηγύρι συνδυάζεται με ποικίλες δραστηριότητες, κάποιες από τις οποίες παραμένουν αλώβητες στο χρόνο, διατηρώντας εκείνα τα παραδοσιακά στοιχεία που έκαναν το «παναϊρ» της Σκοτούσσας να αντέξει και να φτάσει στο σημείο που βρίσκεται σήμερα. Αγώνες παραδοσιακής πάλης, ιππασίας, ποδηλάτου, δρόμου. Όλα με μεγάλη συμμετοχή και επιτυχία. Πριν από την επίσημη έναρξη του πανηγυριού, λαμβάνουν μέρος ποικίλες πολιτιστικές εκδηλώσεις και δράσεις, από τον οικείο δήμο Ηράκλειας -που υπάγεται το χωριό- ή από τοπικούς συλλόγους. Το Πανηγύρι της Σκοτούσσας φέτος, θα διαρκέσει έως την Κυριακή 11 Σεπτεμβρίου και θα ολοκληρωθεί με αγώνες παραδοσιακής πάλης, το απόγευμα της ίδιας μέρας.
Χωριό με ιστορία
Το χωριό οφείλει την ονομασία του στην αρχαία πόλη Σκοτούσσα, σημαντική πόλη-κράτος της Οδομαντικής επαρχίας της Μακεδονίας. Κατά τον Στράβωνα και τον Πτολεμαίο βρισκόταν ανατολικά του Στρυμόνα. Κατά την βυζαντινή περίοδο το συναντάμε με την ονομασία «Προσάνικοι» και στη συνέχεια επι Τουρκοκρατίας ως «Πρόσνικ». Η Σκοτούσσα έπαιξε σημαντικό ρόλο την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα (1904-1908), με τη δράση του ντόπιου Μακεδονομάχου Αθανάσιου Χατζηπανταζή, ο οποίος έχασε τη ζωή του το 1906 μετά από συμπλοκή με τουρκικό απόσπασμα. Στην κεντρική πλατεία του χωριού, δεσπόζει επιβλητική η προτομή του ντόπιου οπλαρχηγού. Επίσης η σύζυγός του, Σοφία Χατζηπανταζή, συμμετείχε ενεργά στον αγώνα.
Το χωριό υπήρξε παλαιότερα ένα από τα σημαντικότερα διαμετακομιστικά κέντρα των Σερρών, λόγω του Σιδηροδρομικού Σταθμού και της «βιομηχανικής περιοχής» που λειτουργούσε δίπλα από το χωριό, με ορυζόμυλους, βιομηχανία τοματοπολτού, κεραμοποιεία, ιδιωτικά σφαγεία κ.α. Σήμερα τα «κουφάρια» εκείνων των εγκαταστάσεων θυμίζουν την περίοδο ακμής (1950-1970) που οι παλαιότεροι αναπολούν με νοσταλγία.
Το 2020 συμπληρώθηκαν 700 χρόνια από την πρώτη, ιστορικά καταγεγραμμένη, αναφορά στο χωριό Σκοτούσσα και συγκεκριμένα κατά την βυζαντινή εποχή ως οικισμός «Προσάνικον». Προς ανάμνηση της επετείου αυτής, ο φορέας «Κοινόν Σκοτουσσαίων» δημιούργησε -σε συνεργασία με την τοπική εκκλησία- τον «Ελαιώνα των Ψυχών», όπου κάθε οικογένεια του χωριού φύτευσε ένα ελαιόδεντρο με μία αναθηματική πλάκα στις ρίζες του, αφιερωμένη στους προγόνους της. Αν βρεθείτε στην Σκοτούσσα, αξίζει να επισκεφθείτε το σημείο. Βρίσκεται δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.
Πληροφορίες :
Θερμοπηγή Σερρών: Το χωριό των 80 κατοίκων που έγινε θέμα στο Νational Geographic
Από την Κερκίνη με αγάπη: Εκλεκτά προϊόντα από βουβαλίσιο κρέας και γάλα
Το «χωριό» του Αγγελόπουλου, που χάθηκε στα νερά της Κερκίνης
