Εμείς οι Βορειοελλαδίτες όταν έχουμε φιλοξενούμενους, παντογνώστες και ταξιδιάρηδες, που έχουν δει τα πάντα, διαθέτουμε έναν κρυμμένο άσσο στο μανίκι μας για να τους εντυπωσιάσουμε στα σίγουρα. Τους πηγαίνουμε μία ημερήσια εκδρομή στο μοναστήρι της Ρίλα, στην καρδιά της δυτικής Βουλγαρίας, μόλις 120 χιλιόμετρα από το συνοριακό πέρασμα του Προμαχώνα.

17

Και τους αφήνουμε ανενόχλητους να γοητευτούν από την καταπράσινη φύση στα 1.150 μέτρα υψόμετρο και ένα μικρό θαύμα αρχιτεκτονικής και τέχνης.

Το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη της Ρίλα, όπως είναι ολόκληρο το όνομά του, είναι ένα από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα της αρχιτεκτονικής της Βουλγαρικής Εθνικής Αναγέννησης, ανακηρύχθηκε το 1983 Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO και είναι ένα από τα σημαντικότερα τουριστικά αξιοθέατα σε ολόκληρα τα Νότια Βαλκάνια. Πριν την πανδημία, οι επισκέπτες έφτασαν τις 900.000, κατά τη διάρκεια του 2019, οπότε διαλέξτε προσεκτικά τη μέρα της επίσκεψης.
Είναι χτισμένο στη υψηλότερη οροσειρά της Βουλγαρίας τη Ρίλα, μέσα σε μία καταπράσινη χαράδρα και δίπλα σ’ ένα ποτάμι με παγωμένο νερό.
Ταξιδεύετε 80 χιλ. σε εθνικό οδικό δίκτυο και στα τελευταία 40 χιλιόμετρα διασχίζετε την κατάφυτη χαράδρα, έως ότου φτάσετε σ’ ένα πραγματικό μεσαιωνικό κρησφύγετο.

Η ιστορία της μονής ξεκινάει από μία σκήτη του ερημίτη Αγίου Ιωάννη, τον 10ο αιώνα, εποχή που στη Βουλγαρία βασίλευε ο τσάρος ο Πέτρος Α΄.
Σύντομα οι μαθητές του έχτισαν το πρώτο μοναστήρι, το οποίο έγινε κέντρο της πολιτιστικής και πνευματικής ζωής της Βουλγαρίας.
Στην αρχή του 14ου αιώνα, ο ντόπιος φεουδάρχης Χρέλιο Ντραγκόλοφ, χτίζει ένα αμυντικό πενταώροφο πύργο, ο οποίος στέκει όρθιος και καλοδιατηρημένος ακόμη και σήμερα.

		array(1) {
  [0]=>
  array(3) {
    ["file"]=>
    array(24) {
      ["ID"]=>
      int(36693)
      ["id"]=>
      int(36693)
      ["title"]=>
      string(18) "monastiri_rila (4)"
      ["filename"]=>
      string(20) "monastiri_rila-4.jpg"
      ["filesize"]=>
      int(1651372)
      ["url"]=>
      string(69) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2021/10/monastiri_rila-4.jpg"
      ["link"]=>
      string(107) "https://www.travel.gr/experiences/travel/to-monastiri-tis-rila-proskynima-stin/attachment/monastiri_rila-4/"
      ["alt"]=>
      string(0) ""
      ["author"]=>
      string(1) "2"
      ["description"]=>
      string(140) "Ο μεσαιωνικός πύργος του Χρέλιου, χτίστηκε στις αρχές του 14ου αιώνα/Photo: Xinomavri"
      ["caption"]=>
      string(0) ""
      ["name"]=>
      string(16) "monastiri_rila-4"
      ["status"]=>
      string(7) "inherit"
      ["uploaded_to"]=>
      int(36676)
      ["date"]=>
      string(19) "2021-10-20 08:30:02"
      ["modified"]=>
      string(19) "2021-10-20 09:21:06"
      ["menu_order"]=>
      int(0)
      ["mime_type"]=>
      string(10) "image/jpeg"
      ["type"]=>
      string(5) "image"
      ["subtype"]=>
      string(4) "jpeg"
      ["icon"]=>
      string(58) "https://www.travel.gr/wp-includes/images/media/default.png"
      ["width"]=>
      int(2000)
      ["height"]=>
      int(2029)
      ["sizes"]=>
      array(18) {
        ["thumbnail"]=>
        string(77) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2021/10/monastiri_rila-4-150x150.jpg"
        ["thumbnail-width"]=>
        int(150)
        ["thumbnail-height"]=>
        int(150)
        ["medium"]=>
        string(77) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2021/10/monastiri_rila-4-296x300.jpg"
        ["medium-width"]=>
        int(296)
        ["medium-height"]=>
        int(300)
        ["medium_large"]=>
        string(77) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2021/10/monastiri_rila-4-768x779.jpg"
        ["medium_large-width"]=>
        int(768)
        ["medium_large-height"]=>
        int(779)
        ["large"]=>
        string(79) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2021/10/monastiri_rila-4-1009x1024.jpg"
        ["large-width"]=>
        int(1009)
        ["large-height"]=>
        int(1024)
        ["1536x1536"]=>
        string(79) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2021/10/monastiri_rila-4-1514x1536.jpg"
        ["1536x1536-width"]=>
        int(1514)
        ["1536x1536-height"]=>
        int(1536)
        ["2048x2048"]=>
        string(69) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2021/10/monastiri_rila-4.jpg"
        ["2048x2048-width"]=>
        int(2000)
        ["2048x2048-height"]=>
        int(2029)
      }
    }
    ["desc"]=>
    bool(true)
    ["image_position"]=>
    string(6) "center"
  }
}
Ο μεσαιωνικός πύργος του Χρέλιου, χτίστηκε στις αρχές του 14ου αιώνα/Photo: Xinomavri
Εντυπωσιακές στοές και αψίδες, περιτριγυρίζουν την αυλή του μοναστηριού/Photo: Xinomavri

Περνώντας την είσοδο του μοναστηριού, η οποία αποτελείται από μια ξυλόγλυπτη πόρτα του 15ου αιώνα, βρίσκεστε σε μια περίκλειστη πλακόστρωτη αυλή, με την εκκλησία, τον πύργο και αιωνόβια δέντρα στο κέντρο της. Τριγύρω, 300 κελιά, που αρθρώνονται σε τέσσερις ορόφους, με εντυπωσιακές στοές και αψίδες, δημιουργούν ένα εντυπωσιακό αυτόνομο αρχιτεκτονικό σύμπαν.

		array(1) {
  [0]=>
  array(3) {
    ["file"]=>
    array(24) {
      ["ID"]=>
      int(36697)
      ["id"]=>
      int(36697)
      ["title"]=>
      string(18) "monastiri_rila (6)"
      ["filename"]=>
      string(27) "monastiri_rila-6-scaled.jpg"
      ["filesize"]=>
      int(834874)
      ["url"]=>
      string(76) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2021/10/monastiri_rila-6-scaled.jpg"
      ["link"]=>
      string(107) "https://www.travel.gr/experiences/travel/to-monastiri-tis-rila-proskynima-stin/attachment/monastiri_rila-6/"
      ["alt"]=>
      string(0) ""
      ["author"]=>
      string(1) "2"
      ["description"]=>
      string(188) "Δυτικότροπες, νατουραλιστικές αγιογραφίες διακοσμούν το εξωτερικό και το εσωτερικό του ναού/Photo: Xinomavri"
      ["caption"]=>
      string(0) ""
      ["name"]=>
      string(16) "monastiri_rila-6"
      ["status"]=>
      string(7) "inherit"
      ["uploaded_to"]=>
      int(36676)
      ["date"]=>
      string(19) "2021-10-20 08:30:20"
      ["modified"]=>
      string(19) "2021-10-20 09:10:49"
      ["menu_order"]=>
      int(0)
      ["mime_type"]=>
      string(10) "image/jpeg"
      ["type"]=>
      string(5) "image"
      ["subtype"]=>
      string(4) "jpeg"
      ["icon"]=>
      string(58) "https://www.travel.gr/wp-includes/images/media/default.png"
      ["width"]=>
      int(1766)
      ["height"]=>
      int(2560)
      ["sizes"]=>
      array(18) {
        ["thumbnail"]=>
        string(77) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2021/10/monastiri_rila-6-150x150.jpg"
        ["thumbnail-width"]=>
        int(150)
        ["thumbnail-height"]=>
        int(150)
        ["medium"]=>
        string(77) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2021/10/monastiri_rila-6-207x300.jpg"
        ["medium-width"]=>
        int(207)
        ["medium-height"]=>
        int(300)
        ["medium_large"]=>
        string(78) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2021/10/monastiri_rila-6-768x1114.jpg"
        ["medium_large-width"]=>
        int(768)
        ["medium_large-height"]=>
        int(1114)
        ["large"]=>
        string(78) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2021/10/monastiri_rila-6-706x1024.jpg"
        ["large-width"]=>
        int(706)
        ["large-height"]=>
        int(1024)
        ["1536x1536"]=>
        string(79) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2021/10/monastiri_rila-6-1059x1536.jpg"
        ["1536x1536-width"]=>
        int(1059)
        ["1536x1536-height"]=>
        int(1536)
        ["2048x2048"]=>
        string(79) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2021/10/monastiri_rila-6-1412x2048.jpg"
        ["2048x2048-width"]=>
        int(1412)
        ["2048x2048-height"]=>
        int(2048)
      }
    }
    ["desc"]=>
    bool(true)
    ["image_position"]=>
    string(6) "center"
  }
}
Δυτικότροπες, νατουραλιστικές αγιογραφίες διακοσμούν το εξωτερικό και το εσωτερικό του ναού/Photo: Xinomavri
Ακόμη και ο Αρχάγγελος Μιχαήλ απεικονίζεται με μια γλυκιά και ήρεμη έκφραση, σαφέστατες επιρροές από την Δυτική Αναγέννηση/Photo: Xinomavri

Η εκκλησία με τους πέντε τρούλους

Η εκκλησία είναι μία μονόκλιτη βασιλική με πέντε εντυπωσιακούς μολύβδινους τρούλους, πλούσια αγιογραφημένη και στο εξωτερικό και στο εσωτερικό της. Διαθέτει δύο πλαϊνά παρεκκλήσια και ως εκ τούτου τρεις άγιες τράπεζες. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο είναι έργο σπουδαίων μαστόρων, σε μία περιοχή που φημίζεται για την ξυλογλυπτική της τέχνη. Οι αγιογραφίες είναι αρκετά μακριά από τις γνωστές μας βυζαντινές αγιογραφίες με τα ασκητικά πρόσωπα και τα αυστηρά χρώματα. Οι περισσότερες φλερτάρουν με τη δυτική νατουραλιστική ζωγραφική, ενώ στοιχεία ναϊφ και έντονα ζωντανά χρώματα τις κάνουν ποιο οικείες.

Η κλειδοκράτορας

Τον περίβολο και την εκκλησία τα επισκέπτεται κανείς χωρίς εισιτήριο. Για να μπείτε όμως στα άδυτα του συγκροτήματος χρειάζεστε εισιτήριο.
Μπορείτε να αγοράσετε μεμονωμένα εισιτήρια για τον πύργο, τη γκαλερί κτλ., αλλά το ιδανικό είναι να κατευθυνθείτε στο Εκκλησιαστικό Μουσείο και εκεί να αγοράσετε ένα ενιαίο εισιτήριο των 8 ευρώ. Μ’ αυτό θα ανοίξουν όλες οι κλειδαμπαρωμένες πόρτες και μία κλειδοκράτορας, η οποία συχνά δεν γνωρίζει λέξη αγγλικά, θα πάρει μία αρμαθιά κλειδιών και θα αρχίσει να ξεκλειδώνει τα άδυτα.

Εμάς μας οδήγησε κατ΄ αρχήν στα αρχονταρίκια, στις αίθουσες υποδοχής, εξαιρετικά δείγματα της μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής. Τεράστια δωμάτια, τα οποία έχουν σε όλες τους τις πλευρές ξύλινους πάγκους, τα γνωστά μιντέρια, όπως αποκαλούνταν οι καναπέδες της εποχής, και στρογγυλούς σοφράδες στη μέση αντί τραπεζιών. Οι τοίχοι και τα ταβάνια είναι ξυλόγλυπτα και λεπτεπίλεπτες ζωγραφιές σε κάποια σημείων των αιθουσών δείχνουν την υψηλή τέχνη των λαϊκών μαστόρων και την οικονομική ευρωστία του μοναστηριού. Αίθουσες με υφαντά χαλιά, με χειροποίητα κεντήματα ανασυνθέτουν ολόκληρο το βαλκανικό σύμπαν του παρελθόντος και ουσιαστικά αποτελούν ένα μικρό εθνογραφικό μουσείο.
Η γκαλερί του μοναστηριού εκθέτει τα πορτρέτα όλων των ηγουμένων της μονής, και μία σειρά από εξαιρετικές αγιογραφίες του 18ου και 19ου αιώνα. Ακόμη και αν δεν είστε φαν, μην την παραλείψετε, το κατώι με τις καμάρες μέσα στο οποίο στεγάζεται, είναι σπάνιο.

Μια κουζίνα μυθικών διαστάσεων

Η κουζίνα του μοναστηριού είναι εντυπωσιακή από κάθε άποψη και κυρίως από άποψη μεγέθους. Ουσιαστικά είναι ένα σύμπλεγμα χώρων, με νερόμυλο για την άλεση των σιτηρών, κελάρια με πιθάρια αποθήκευσης, ένα ξυλόφουρνο διαστάσεων όσο δύο κανονικά σημερινά δωμάτια και μαγειρεία, τα οποία την περίοδο ακμής του μοναστηριού μπορούσαν να ταΐσουν έως και 500 άτομα ημερησίως, μοναχούς και προσκυνητές. Όλα είναι σε γιγάντια κλίμακα. Καζάνια, κουτάλες, πινακωτές, κόσκινα, ξύλινα φτυάρια για το ψήσιμο του ψωμιού.

Τεράστια είναι και η καμινάδα του κεντρικού μαγειρείου, η οποία ανεβαίνει και στους τέσσερις ορόφους του κτηρίου και αναδύεται στην οροφή καλυπτόμενη από έναν σφαιρικό θόλο. Τα τοιχώματα της καμινάδας είναι διαμορφωμένα ως επάλληλες σειρών ημισφαιρικών τριγώνων και δημιουργούν ένα άκρως μοντέρνο ψυχεδελικό αποτέλεσμα.

Εύκολα κανείς ταξιδεύει στο χρόνο και φαντάζεται την κουζίνα γεμάτη ατμούς, με τους μοναχούς να δουλεύουν πυρετωδώς, να ζυμώνουν καρβέλια, να καθαρίζουν ψάρια από το διπλανό ποτάμι και να ανακατεύουν τα καζάνια με το πλιγούρι τους.

		array(1) {
  [0]=>
  array(3) {
    ["file"]=>
    array(24) {
      ["ID"]=>
      int(36711)
      ["id"]=>
      int(36711)
      ["title"]=>
      string(19) "monastiri_rila (13)"
      ["filename"]=>
      string(28) "monastiri_rila-13-scaled.jpg"
      ["filesize"]=>
      int(902604)
      ["url"]=>
      string(77) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2021/10/monastiri_rila-13-scaled.jpg"
      ["link"]=>
      string(108) "https://www.travel.gr/experiences/travel/to-monastiri-tis-rila-proskynima-stin/attachment/monastiri_rila-13/"
      ["alt"]=>
      string(0) ""
      ["author"]=>
      string(1) "2"
      ["description"]=>
      string(147) "Ο κεντρικός θόλος της εκκλησία, όπως φαίνεται από τον πύργο του Χρέλιου/Photo: Xinomavri"
      ["caption"]=>
      string(0) ""
      ["name"]=>
      string(17) "monastiri_rila-13"
      ["status"]=>
      string(7) "inherit"
      ["uploaded_to"]=>
      int(36676)
      ["date"]=>
      string(19) "2021-10-20 08:31:02"
      ["modified"]=>
      string(19) "2021-10-20 09:17:16"
      ["menu_order"]=>
      int(0)
      ["mime_type"]=>
      string(10) "image/jpeg"
      ["type"]=>
      string(5) "image"
      ["subtype"]=>
      string(4) "jpeg"
      ["icon"]=>
      string(58) "https://www.travel.gr/wp-includes/images/media/default.png"
      ["width"]=>
      int(1920)
      ["height"]=>
      int(2560)
      ["sizes"]=>
      array(18) {
        ["thumbnail"]=>
        string(78) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2021/10/monastiri_rila-13-150x150.jpg"
        ["thumbnail-width"]=>
        int(150)
        ["thumbnail-height"]=>
        int(150)
        ["medium"]=>
        string(78) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2021/10/monastiri_rila-13-225x300.jpg"
        ["medium-width"]=>
        int(225)
        ["medium-height"]=>
        int(300)
        ["medium_large"]=>
        string(79) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2021/10/monastiri_rila-13-768x1024.jpg"
        ["medium_large-width"]=>
        int(768)
        ["medium_large-height"]=>
        int(1024)
        ["large"]=>
        string(79) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2021/10/monastiri_rila-13-768x1024.jpg"
        ["large-width"]=>
        int(768)
        ["large-height"]=>
        int(1024)
        ["1536x1536"]=>
        string(80) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2021/10/monastiri_rila-13-1152x1536.jpg"
        ["1536x1536-width"]=>
        int(1152)
        ["1536x1536-height"]=>
        int(1536)
        ["2048x2048"]=>
        string(80) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2021/10/monastiri_rila-13-1536x2048.jpg"
        ["2048x2048-width"]=>
        int(1536)
        ["2048x2048-height"]=>
        int(2048)
      }
    }
    ["desc"]=>
    bool(true)
    ["image_position"]=>
    string(6) "center"
  }
}
Ο κεντρικός θόλος της εκκλησία, όπως φαίνεται από τον πύργο του Χρέλιου/Photo: Xinomavri
Η βόρεια πτέρυγα των κελιών και οι ανεμοδαρμένες κορυφές, θέα από τον πέμπτο όροφο του μεσαιωνικού πύργου/Photo: Xinomavri

Μεσαιωνικός πύργος σε άμυνα

Από την αφθονία των μαγειρείων, η κλειδοκράτορας μας οδήγησε στον πενταώροφο πύργο και στην απόλυτη λιτότητα. Το αρχαιότερο κτίσμα του μοναστικού συμπλέγματος, χτίστηκε το 1335 και είναι ολόκληρο από πέτρα. Μικροσκοπικοί χώροι φτιαγμένοι για τις δύσκολες ώρες της πολιορκίας, προορισμένοι να εξασφαλίσουν την επιβίωση των μοναχών, σε περίπτωση εχθρικής επίθεσης. Μέσα στον πύργο εκθέτονται όπλα και μία πλήρης στολή ενός πολεμιστή του μεσαίωνα. Μαζέψτε τα κουράγια σας και ανεβείτε τα στενά και άβολα σκαλιά, έως την κορυφή. Το σπάνιο βίωμα να βρίσκεται κανείς σ’ έναν μεσαιωνικό πύργο, αλλά και η συγκλονιστική θέα στους τρούλους της εκκλησίας και στις βουνοκορφές της οροσειράς, αξίζει την κόπο.

Ο σταυρός του Ραφαήλ

Το εκκλησιαστικό Μουσείο είναι γεμάτο ιστορικά χειρόγραφα, αγιογραφίες και ένα κορυφαίο δείγμα της ξυλογλυπτικής τέχνης. Ο περίφημος σταυρός του Ραφαήλ είναι ένα έργο το οποίο δουλευόταν επί 12 έτη από έναν και μόνο μοναχό, ονόματι Ραφαήλ, και αναπαριστά σε μικρογραφία 650 μορφές και 140 θρησκευτικές σκηνές στο σύνολό του. Πολιτική του μοναστηριού είναι να απαγορεύει τη φωτογράφηση στους εσωτερικούς χώρους, και ταυτόχρονα να δημοσιεύει εξαιρετικά λίγες εικόνες από τους θησαυρούς που διαθέτει. Οπότε, όσοι πιστοί προσέλθετε.

Η Ελληνίδα της ιστορίας

Δεν θα μπορούσε κάτι τόσο λαμπρό στα Βαλκάνια να μην συνδέεται με κάτι ελληνικό.
Οι πολυάριθμες επιδρομές και οι προσπάθειες των Οθωμανών να κατακτήσουν τη Βουλγαρία, είχαν ως αποτέλεσμα την καταστροφή του μοναστηριού στα μέσα του 15ου αιώνα. Σ’ αυτό το σημείο της ιστορίας παρεμβαίνει μία Ελληνίδα ή ακριβέστερα μία Ελληνοσέρβα πριγκίπισσα. Η Μάρα Μπράνκοβιτς ήταν κόρη της Ειρήνης Κατακουζηνού, από τη βυζαντινή αυτοκρατορική οικογένεια των Κατακουζηνών και του Γεωργίου Μπράνκοβιτς, ηγεμόνα της Σερβίας.
Η Μάρα δόθηκε το 1435 ως σύζυγος στο σουλτάνο Μουράτ Β΄, ως μια απέλπιδη προσπάθεια καλοπιάσματος των πανίσχυρων πλέον Οθωμανών, οι οποίοι πλησίαζαν απειλητικά την Κωνσταντινούπολη. Η Μάρα τα χρόνια που έζησε στο πλευρό του συζύγου της, ως Βαλιντέ Χανούμ Σουλτάνα, έπαιξε σημαντικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα και ασκούσε ιδιαίτερη επιρροή στα διπλωματικά ζητήματα. Αν και σύζυγος του σουλτάνου, κατάφερε και παρέμεινε ορθόδοξη, γεγονός που αποδεικνύει την ισχύ της. Με δική της μέριμνα και χρηματοδότηση, καθώς και με τη βοήθεια της Ρωσικής Ορθόδοξης εκκλησίας, μπόρεσε, στα μέσα του 15ου αιώνα, το μοναστήρι να αναστηλωθεί και έτσι να συνεχίσει να είναι σημαντικός πνευματικός πόλος και κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής κατάκτησης.

Και τα τουριστικά

Η επίσκεψη σε όλο το μοναστικό σύμπλεγμα μπορεί άνετα να διαρκέσει ένα τρίωρο. Κάντε μία ενδιάμεση στάση και οργανώστε το χρόνο σας, ώστε να κάνετε ένα τουλάχιστον πέρασμα από όλα τα σημεία. Στη μία είσοδο του μοναστηριού, αυτή που βρίσκεται δίπλα στο ποτάμι, υπάρχουν καφέ και εστιατόριο για να κάνετε μία στάση. Τις περισσότερες φορές που έχω πάει, σ’ αυτό το σημείο όλο και βρίσκω κάποια γυναίκα να πουλάει φρούτα που μάζεψε μόνη της στο δάσος. Πολλές φορές βρήκα φράουλες του δάσους, μούρα, και την τελευταία φορά είχε ολόφρεσκα φθινοπωρινά φραμπουάζ.

Αν δεν θέλετε να φάτε στο μοναστήρι, στο δρόμο της επιστροφής υπάρχουν αρκετά εστιατόρια με φρέσκες ποταμίσιες πέστροφες ή ψητά σχάρας.
Για διανυκτέρευση στην ευρύτερη περιοχή, υπάρχουν από χίπικα ξύλινα σπιτάκια κάτω από τα έλατα, έως μοντέρνες μονάδες με τζακούζι και σπα.