Παράδεισος σημαίνει ένα πλουσιοπάροχο τοπίο στο οποίο μπορούν να ζήσουν χορτασμένοι από κάθε άποψη όλοι, οι άνθρωποι, τα ζώα, τα πουλιά, τα ψάρια. Κι οι Πρέσπες είναι ένας τέτοιος παράδεισος πραγματική Κιβωτός ζωής, όπου μπορούν να χορτάσουν όλοι, και τα μάτια τους και η γαστέρα τους και η ψυχή τους.
Και πρώτα η ψυχή τους. Οι Πρέσπες είναι πέλαγος και η απεραντοσύνη τους απλώνεται κατά έναν τρόπο όπως η ανοιχτή θάλασσα. Μόνο που εδώ η γαλήνη επικρατεί περισσότερες ημέρες από ότι στη θάλασσα, με αποτέλεσμα, η ησυχία – ιδιαιτέρως η φθινοπωρινή – να είναι ιαματική. Ναι, οι Πρέσπες φαντάζουν ως ιαματικό νερό, στην επιφάνεια του οποίου καθρεφτίζεται ένας ήρεμος κόσμος, που αναριγεί μόνο από τους παλμούς της ζωής, ένα πέταγμα πουλιού, το αυλάκι που αφήνουν στο νερό τα πόδια καθώς η φτερούγες αφιερώνονται στην απογείωση, το ακόμα πιο έντονο ίχνος που χαράζουν οι ψαράδικες βάρκες, οι ρόδινες αντανακλάσεις των ψηλών βουνών στον αστραφτερό «καθρέφτη».
Είναι άσκηση για τη σωτηρία της ψυχής το ταξίδι στις Πρέσπες. Αυτή δεν είναι καινούρια ανακάλυψη, αλλά, σήμερα, η αναζήτηση της ηρεμίας σε έναν τόσο ταραγμένο κόσμο είναι ζωτικής σημασίας. Και δεν είναι απαραίτητο να γίνεις εσύ ο ίδιος αναχωρητής από τη ζωή για χάρη της πίστης και της ολοκληρωτικής αφιέρωσης στη δοξολογία του Θεού, αλλά να εξερευνήσεις τα ίχνη των εξόριστων μοναχών στο τοπίο των Πρεσπών για να εισπράξεις το ποσοστό για το οποίο άξιος της πίστης, της ηρεμίας, της γαλήνης, και, εν τέλει, της ομορφιάς, πνευματικής και υλικής. Γιατί, όπως και να το κάνουμε, το ταξίδι με τις χαρακτηριστικές λιμναίες βάρκες μέχρι τη χερσόνησο Ρότι που εισχωρεί στη Μεγάλη Πρέσπα, τα έχει όλα αυτά.
Ευλογία των ματιών. Ήσυχες, απόκοσμες φωλιές στα βράχια τα φημισμένα ασκηταριά και οι βραχογραφίες, σου υποβάλουν την ατμόσφαιρα ενός άλλου κόσμου – απόκοσμου. Οι βάρκες ταξιδεύουν προς τα εκεί από τους Ψαράδες. Ασκηταριό της Παναγίας Ελεούσας, το απώτερο, του 15ου αιώνα, με τοιχογραφίες της Παλαιολόγειας μακεδονικής ζωγραφικής του 14ου αιώνα, αλλά και άλλες τεχνοτροπίες στην ανώτερη ζώνη του εικονογραφικού προγράμματος που έγιναν από άλλο χέρι. Ασκηταριό της Μικρής Ανάληψης (15ος αιώνας) και το παλαιότερο όλων της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (13ος αιώνας). Ανάμεσά τους οι βραχογραφίες της Παναγίας Βλαχερνίτισσας (15ος αιώνας) και της Παναγίας Ελαιούσας ή Δεξιοκρατούσας (14ος αιώνας).
Η χερσόνησος Ρότι αποκαλείται «Μικρό Άγιο Όρος», αλλά, αν το Μεγάλο Άγιο Όρος είναι μια ζωντανή βυζαντινή νήσος μέσα στο σύγχρονο κόσμο μας, ο Άγιος Αχίλλειος είναι νησίδα των λειψάνων του βυζαντινού και μεταβυζαντινού κόσμου. Ο γύρος του νησιού της Μικρής Πρέσπας είναι ένας περίπατος από το ένα παλαιοχριστιανικό μνημείο στο άλλο. Το πιο εντυπωσιακό είναι βέβαια η βασιλική του Αγίου Αχιλλείου (10ος αιώνας), έτσι όπως τα τμήματά της στέκονται ακόμη όρθια και προβάλλονται στα νερά και στους καλαμιώνες της λίμνης. Παράξενο για ένα μικρό νησί να φιλοξενεί μια από τις μεγαλύτερες βασιλικές στον ελληνικό χώρο. Εδώ, τον απόκοσμο εκπροσωπεί ο ναός της Παναγίας Πορφύρας (16ος αιώνας), στην άλλη άκρη του νησιού. Όλα μένουν ασάλευτα στο σκοτάδι μέχρι να ανάψεις ένα κερί και να «ζωντανέψουν» τα πρόσωπα και οι σκιές των αγιογραφιών. Αυτά όμως είναι πρόφαση να δεις τη γαλήνη και την ησυχία να γίνονται τοπίο και να απλώνονται γύρω σου. Είναι τόσο λείος ο καθρέφτης της Μικρής Πρέσπας, που αναγνωρίζεις από πολύ μακριά και το παραμικρό ίχνος που αφήνουν πάνω του τα υδρόβια πουλιά όταν ταξιδεύουν, όταν βουτούν ή όταν αρχίζουν το πέταγμά τους.
Την άλλη όψη της ατμόσφαιρας των Πρεσπών συναντάς στον Άγιο Γερμανό. Μακριά από τις λίμνες – μόνο μια γωνιά της Μεγάλης Πρέσπας φαίνεται στο βάθος – περπατάς ανάμεσα στα πετρόκτιστα σπίτια που μοιάζουν να περιμένουν οχυρωμένα πίσω από τα «ξύλινα τείχη» για να αντιμετωπίσουν την επιδρομή του βαρέος χειμώνα.
Στα χαγιάτια στεγνώνουν οι κατακόκκινες πιπεριές Φλωρίνης και από τις καμινάδες αναθρώσκει μονίμως καπνός, σκορπώντας στην κρυστάλλινη ατμόσφαιρα ευωδιά θαλπωρής. Εδώ η ατμόσφαιρα του Βυζαντίου αναδεύεται στον ναό του Αγίου Γερμανού, ο οποίος έχει ενσωματωθεί στον νεότερο ενοριακό ναό. Αλλά πως βρέθηκε εδώ στις Πρέσπες η εκκλησιά και ο τάφος ενός Οικουμενικού Πατριάρχη; Το πιθανότερο είναι ο Άγιος Γερμανός να εξορίστηκε, και να τελεύτησε εδώ, από τον αυτοκράτορα Λέοντα Σοφό επειδή ήταν υπέρμαχος των ιερών εικόνων. Πάντως, ο ναός τιμά δεόντως τη μνήμη του, καθώς είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες του 1743. Μπαίνεις μέσα και γεμίζουν οι οφθαλμοί σου από μια έκθεση μεταβυζαντινής τέχνης. Αλαφρώνει η ψυχή σου και τείνει προς τα άνω, σαν δοξολογία στην άγια ησυχία των Πρεσπών και του επερχόμενου χειμώνα.
Η γεύση της ησυχίας των Πρεσπών, λες και επικεντρώνεται στο είδωλο των Ψαράδων, του μοναδικού ελληνικού χωριού στην όχθη της Μεγάλης Πρέσπας, καθώς καθρεφτίζεται στα νερά. Οι Ψαράδες είναι όνομα και πράγμα, αφού από εδώ ξεκινούν οι βάρκες για τα μεγάλα ψαρέματα στα νερά της λίμνης. Οι βάρκες ταράζουν την ασάλευτη εικόνα του παραλιμνίου μετώπου του οικισμού, καθώς αναχωρούν, αλλά και καθώς επιστρέφουν. Γιατί οι ψαριές τους καταλήγουν πάντα εδώ, στο παραλίμνιο μέτωπο των Ψαράδων, το οποίο είναι αφιερωμένο στο φαγητό, που, συχνά, εκτίθεται, ζωντανό ακόμη, σε ενυδρεία μπροστά στα εστιατόρια. Όσο πιο κοντά βρίσκεσαι στην πηγή της τροφής, τόσο πιο παραστατικά συνειδητοποιείς ότι κάποιος ζωντανός οργανισμός θυσιάζεται για την ευχαρίστησή σου.
Όπως τα γριβάδια, τα πιο νόστιμα ψάρια της λίμνης, που κολυμπούν αμέριμνα στα ενυδρεία.
Στο εστιατόριο «Καλή Παρέα» η κυρία Μαρία μαγειρεύει το γριβάδι με την παραδοσιακή, τοπική συνταγή, πλακί στο φούρνο. Μέσα στο ταψί, πάνω στο μάτι του φούρνου, τσιγαρίζει μπόλικα κρεμμύδια μαζί με μια ψιλοκομμένη πιπεριά Φλωρίνης και μια καυτερή, και ένα κουταλάκι τριμμένη φρέσκια ντομάτα. Μετά προσθέτει δύο ακόμη τριμμένες ντομάτες, ένα φύλλο δάφνης, αλάτι και πιπέρι. Το ψάρι είναι κομμένο εγκάρσια σε μεγάλες φέτες, τις οποίες έχει αλατίσει πριν με χοντρό αλάτι.
Τις αλευρώνει, τις προσθέτει στο ταψί με τα κρεμμύδια, και τις γυρίζει. Συμπληρώνει νερό και βάζει το ταψί στο φούρνο για μιάμιση με δύο ώρες μέχρι να ψηθεί καλά. Η γεύση του είναι δυνατή και πικάντικη, καθώς στο τραπέζι συναντά και άλλες «φλογισμένες» γεύσεις – όπως των φημισμένων φασολιών γιγάντων των Πρεσπών, των λαχανικών τουρσί και των ιθαγενών λουκάνικων – που ενισχύουν τη θερμοκρασία του φαγητού, απαραίτητη εδώ στα βορινά, που όλα μετουσιώνονται σε ζεστασιά.
Ο Νίκος Γ. Μαστροπαύλος είναι δημοσιογράφος, δημιουργός της eudemonia.gr, ιστοσελίδας αφιερωμένης στον πολιτισμό των καθημερινών απολαύσεων στην Ελλάδα και στην Κύπρο.
Διαβάστε ακόμα:
Εκδρομή στις Πρέσπες -Σαγηνευτική φυσική ομορφιά και παραδοσιακά πετρόκτιστα χωριά
Πρέσπες: Πεζοπορικές και ποδηλατικές διαδρομές δίπλα στις όχθες, τις πλαγιές και τα χωριά
Πρέσπες: 5 κορυφαίες εμπειρίες στον υδάτινο παράδεισο της Ελλάδας
