Μέσα στους υπέροχους Κήπους του Κεραμεικού (Tuileries Garden), μία ανάσα από την πυραμίδα του Λούβρου, βρίσκεται ένα από τα μικρότερα αλλά, την ίδια στιγμή, πιο ενδιαφέροντα μουσεία στο Παρίσι.
Το Musée de l’Orangerie βρίσκεται μέσα στον παλιό πορτοκαλεώνα που έχτισε το 1852, ο τελευταίος αυτοκράτορας της Γαλλίας Ναπολέων Γ’ προκειμένου να προστατεύσει τα εσπεριδοειδή δέντρα των κήπων από το δριμύ κρύο του χειμώνα. Το όμορφο κτήριο του 19ου αιώνα σχεδιάστηκε από τον Γάλλο αρχιτέκτονα Firmin Bourgeois και συνέχισε να λειτουργεί ως πορτοκαλεώνας ακόμα και μετά την πτώση της Γαλλικής Αυτοκρατορίας, αλλά και ως χώρος δημόσιων εκδηλώσεων φιλοξενώντας συναυλίες, εκθέσεις τέχνης, ακόμα και επιδείξεις σκύλων μέχρι το 1922, όταν ο περίφημος, πλέον, πορτοκαλεώνας της γαλλικής πρωτεύουσας απέκτησε έναν ρόλο διαφορετικό, αμιγώς συνδεδεμένο με τις Καλές Τέχνες.
Η αρχή έγινε έναν χρόνο νωρίτερα, όταν το γαλλικό κράτος παραχώρησε το κτήριο του Orangerie στο Υφυπουργείο Καλών Τεχνών με σκοπό να χρησιμοποιηθεί ως γκαλερί όπου σημαντικοί, αλλά και λιγότερο καταξιωμένοι, Γάλλοι καλλιτέχνες θα παρουσίαζαν τα έργα τους. Αυτό είναι και το σημείο που καθιστά το Musée de l’Orangerie πραγματικά διαφορετικό από απ’ όλα τα υπόλοιπα μουσεία που θα επισκεφθείτε ποτέ. Όσο συνέβαιναν όλα αυτά, ο σπουδαίος Γάλλος εικαστικός, Claude Monet, είχε περάσει ήδη αρκετά χρόνια στην εξοχική του κατοικία στο χωριό Giverny, όπου εργάστηκε μεθοδικά πάνω σε μία συναρπαστική σειρά από μεγάλα έργα με τίτλο «Νούφαρα». Και ενώ η συγκεκριμένη συλλογή επρόκειτο αρχικά να δοθεί στο μουσείο Rodin, ώστε να τοποθετηθεί πλάι στα συναρπαστικά γλυπτά του κορυφαίου γλύπτη Auguste Rodin, ο πρώην πρωθυπουργός της Γαλλίας Georges Clemenceau επέμενε να τοποθετηθούν τα έργα στο νεοσύστατο -τότε- Musée de Orangerie. H δωρεά του Claude Monet στο γαλλικό κράτος ολοκληρώθηκε το 1922 και αμέσως ο σπουδαίος ιμπρεσιονιστής καλλιτέχνης άρχισε να δουλεύει σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα Camille Lefèvre πάνω στον τρόπο κατά τον οποίο θα εκθέτονταν οι πίνακες μέσα στις αίθουσες του παλιού ατμοσφαιρικού πορτοκαλεώνα.
Ουσιαστικά, αυτό που αντικρίζει κανείς σήμερα στον πρώτο όροφο του μουσείου, είναι το ολοζώντανο όραμα του ίδιου του Monet, ως προς το πώς εκείνος επιθυμούσε να παρουσιαστούν τα έργα του στο κοινό. Ένα σημαντικό μουσείο αφιερωμένο σε μία μεστή, ώριμη και κορυφαία στιγμή του γαλλικού Ιμπρεσιονισμού επιμελημένο από τον ίδιο τον καλλιτέχνη που χάρισε απλόχερα και γενναιόδωρα στον κόσμο μία από τις πλέον επιδραστικές και αναγνωρίσιμες συλλογές έργων στην ιστορία των εικαστικών τεχνών. Δυστυχώς, ο Monet δεν πρόλαβε να δει τα έργα του κρεμασμένα στους τοίχους του μουσείου αφού τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν στις 17 Μαΐου του 1927, λίγους μόλις μήνες μετά τον θάνατό του. Το μουσείο άνοιξε τις πόρτες του ως Musée Claude Monet, στη συνέχεια, προσαρτήθηκε στο Musée du Luxembourg πριν πάρει την επίσημη ονομασία του: Musée National de l’Orangerie des Tuileries, εν συντομία Musée de l’Orangerie.
Ξεκινήστε την ξενάγησή σας στη μόνιμη συλλογή του Musée de l’Orangerie, από τα δύο δωμάτια με τα «Νούφαρα», όπου, ακολουθώντας κατά γράμμα τις λεπτομερείς οδηγίες του δημιουργού, οι πίνακες του Monet τοποθετήθηκαν σε οκτώ πάνελ, ύψους 2 μέτρων και μήκους 91 μέτρων το καθένα, σε οβάλ διάταξη, η οποία παραπέμπει στο σύμβολο του απείρου, έχοντας για φόντο τους μεγάλους ολόλευκους τοίχους του μουσείου.
Εύκολα καταλαβαίνει κανείς τον σπουδαιότατο, πρωταρχικό ρόλο που έπαιζε για τον ίδιο τον Monet η διάχυση του φωτός πάνω στα έργα του γεγονός που τον οδήγησε στο να απαιτήσει από τον Lefèvre την κατασκευή φεγγιτών οι οποίοι θα επέτρεπαν στον θεατή να παρατηρήσει τα «Νούφαρα» κάτω από φυσικό φως. Εξίσου προσεκτικά, με κριτήριο πάντα τη σπουδαιότητα του φυσικού φωτός, έγινε και η επιλογή των δωματίων όπου τοποθετήθηκαν τα έργα με τον Monet να επιλέγει τις δύο αίθουσες του μουσείο που βρίσκονται στο λεγόμενο μονοπάτι του Ήλιου, το οποίο εκτείνονται στον ίδιο άξονα με την Αψίδα του Θριάμβου και την Arc de Triomphe du Carrousel απέναντι από το μουσείο του Λούβρου. Μάλιστα, ένας παλιός γαλλικός θρύλος υποστηρίζει ότι οι δύο αψίδες (αυτή των Ηλυσίων Πεδίων και αυτή απέναντι από το Λούβρο) σχηματίζουν μία τέλεια ευθεία με την αψίδα Arco della Pace του Μιλάνου, σε μία νοητή γραμμή τέλειου φυσικού φωτός, δόξας και μεγαλείου. Σχετική αναφορά γίνεται και στο αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Έρνεστ Χέμινγουεϊ «Μία Κινητή Γιορτή», το οποίο γράφτηκε τα τελευταία χρόνια της ζωής του συγγραφέα και εξιστορεί τα φλογισμένα, νεανικά χρόνια που έζησε στο Παρίσι μαζί με άλλες σπουδαίες προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών.
Από το ιδρυτικό κομμάτι της μόνιμης συλλογής του Musée de l’Orangerie, ένα απόλυτο και καθηλωτικό αριστούργημα αφαίρεσης και συναρπαστικής ανταλλαγής χρώματος και φωτός, τα βήματα του επισκέπτη τον οδηγούν στον κάτω όροφο του μουσείου, όπου μία συλλογή από σημαντικά έργα κορυφαίων εικαστικών παραθέτουν την έντονη διαδρομή των Renoir, Matisse, Picasso, Cézanne, Douanier, Rousseau, Modigliani και Soutine από την πιστή παραστατικότητα στον σαγηνευτικό νεωτερισμό, ο οποίος έμελλε να τροποποιήσει χωρίς επιστροφή τις βασικές προτεραιότητες της μοντέρνας τέχνης. Πρόκειται για την παρακαταθήκη του γνωστού Γάλλου συλλέκτη Paul Guillame, το τεράστιο πάθος του οποίου για τη ζωγραφική, χάρισε στο γαλλικό κράτος μία εκθαμβωτική συλλογή έργων τέχνης. Aπό το 1919 μέχρι το 1939, o Guillame κατάφερε να συλλέξει εκατοντάδες πίνακες από σχεδόν όλα τα εν εξελίξει κινήματα των εικαστικών τεχνών εκείνης της περιόδου. Παράλληλα, υπήρξε ο άνθρωπος που άνοιξε τον δρόμο προκειμένου να φτάσει η αφρικανική τέχνη στους καλλιτεχνικούς κύκλους της Ευρώπης, παίζοντας έμμεσα σημαντικό ρόλο στη δουλειά κορυφαίων εικαστικών όπως ο Paul Gauguin.
Ανάμεσα στα δύο τμήματα του μουσείου, υπάρχει μία ξεκάθαρη και άκρως ενδιαφέρουσα διασύνδεση, μία στενή, θα έλεγε κανείς, σχέση η οποία αποτελεί τελικά μία πραγματική ωδή στην ύψιστη τέχνη του πρώτου μισού του 20ου αιώνα όπως αυτή γεννήθηκε και άνθισε στο Παρίσι εκείνης της μακρινής, σαγηνευτικής εποχής. Από το γαλήνιο και φωτεινό “Gabrielle et Jean” του Pierre-Auguste Renoir, ένα έργο γεμάτο φρεσκάδα και αισιοδοξία, το οποίο ισορροπεί αριστοτεχνικά ανάμεσα στο σύμπαν της κλασικής αναπαράστασης και των πρωτοποριακών, νεωτερικών πρακτικών μέχρι τις «αναστατωμένες» κυβιστικές και εξπρεσιονιστικές προσεγγίσεις των Picasso και Soutine σε ανθρώπινες μορφές και σε τοπία, ολόκληρη η φρενήρης εξέλιξη της μοντέρνας ευρωπαϊκής τέχνης διαδραματίζεται μπροστά στα μάτια των επισκεπτών του Musée de l’Orangerie.
Η ανοιχτόκαρδη, μεγάλη απόσταση από το έναν πίνακα στον άλλο ενισχύει τη δυνατότητα του θεατή να αντιληφθεί στο έπακρο τον έντονο αντίκτυπο αυτής της τέχνης. Από τα ανεξήγητα, εξωπραγματικά πρόσωπα των πορτραίτων του Αmedeo Modigliani στην τόσο φανταστική “Femme à la mandoline” του Henri Matisse όπου ξεκάθαρα πια η εντύπωση και το φως μετρούν πολύ περισσότερο από τα χαρακτηριστικά του ατόμου, η διαδρομή σας σε αυτό το μικρό μουσείο στη δεξιά όχθη του Σηκουάνα δεν μπορεί παρά να εγείρει μέσα σας ένα νέο ενδιαφέρον για το χρονικό της ευρωπαϊκής τέχνης στις αρχές του 20ου αιώνα.
Λίγα λόγια για τη ζωή και το έργο του Claude Monet
Ο Claude Monet γεννήθηκε στο Παρίσι και μεγάλωσε στη Χάβρη της Νορμανδίας. Επέστρεψε στο Παρίσι το 1859 όπου μπήκε στο στούντιο του Charles Gleyre και συνδέθηκε φιλικά με άλλους κορυφαίους εικαστικούς της εποχής του όπως ο Pierre-Auguste Renoir, ο Alfred Sisley και ο Frédéric Bazille. Μία από τις μεγαλύτερες προσωπικές επιρροές του υπήρξε ο κορυφαίος προ-ιμπρεσιονιστής ζωγράφος Édouard Manet, το έργο του οποίου έπαιξε καθοριστικό έργο στην τέχνη του Monet από το 1860 και μετά. Είναι γνωστός, κυρίως, ως ένας από τους μεγάλους πατέρες του ιμπρεσιονιστικού κινήματος, το οποίο, άλλωστε, πήρε το όνομά του από τον πίνακα του Monet “Impression, soleil levant” του 1872. Το 1883 μετακόμισε μόνιμα στην εξοχική του κατοικία στο Giverny της Νορμανδίας όπου ανέπτυξε σε βάθος την αναπαράσταση ορισμένων συγκεκριμένων θεμάτων με τη μορφή σειρών. Ανάμεσά τους, ο περίφημος κύκλος έργων “Nymphéas” («Νούφαρα»), το μεγαλύτερο μέρος του οποίο στεγάζεται στο Musée de l’Orangerie, σε έναν μοναδικό χώρο που σχεδίασε ο ίδιος, σε ελλειπτική διάταξη προκειμένου να δίνει στον θεατή την «ψευδαίσθηση ενός ατελείωτου συνόλου, ενός κύματος χωρίς ορίζοντα και χωρίς ακτή», όπως είπε ακριβώς περιέγραψε ο ίδιος με τα δικά του λόγια πριν μήνες πριν τον θάνατο του το 1926.
Διαβάστε ακόμα:
Στο Παρίσι των Ολυμπιακών Αγώνων -Τι πρέπει να γνωρίζετε πριν ταξιδέψετε στην Πόλη του Φωτός
Φεβρουάριος στο Παρίσι -Την εποχή που η πόλη (σχεδόν) δεν έχει τουρίστες
