«Παιδιά ελάτε να πιούμε ένα τσιπουράκι». Καθισμένο έξω από την ταβέρνα του Γεωργαντά, στο Ελληνικό, ένα ζευγάρι απολαμβάνει τη χειμωνιάτικη λιακάδα. Κι αντί να μας πει αν πάμε καλά για την αρχαία Γόρτυνα, μας προτείνει κέρασμα. Θα απομακρυνθούμε από τον πειρασμό και λίγα χιλιόμετρα πιο κάτω θα αντικρίσουμε τον ποταμό Λούσιο, που κυλάει τα πεντακάθαρα νερά του σκορπώντας γύρω τη δροσιά και την ευωδία των πλατανιών.
Είναι η πρώτη μέρα του ταξιδιού μας στην περιοχή αυτή της Αρκαδίας και το σπουδαίο Ασκληπιείο της αρχαίας Γόρτυνας είναι από τα πρώτα αξιοθέατα που θέλουμε να φωτογραφίσουμε. Και να το γνωρίσουμε από κοντά, γιατί εδώ –όπως και στα άλλα Ασκληπιεία– ήταν ένας τόπος ίασης σώματος και ψυχής, με ενέργεια ισχυρή.
Ο δρόμος τελειώνει, το πέρασμα στην απέναντι όχθη γίνεται από το μονότοξο πέτρινο γεφύρι του Κόκκορη ή Πολυγένη. Χτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και το οξυκόρυφο κέντρο της καμάρας τονίζει την ισλαμίζουσα μορφή του. Δεν είναι το μόνο που γεφύρωνε τις όχθες του Λούσιου, βέβαια. Σε επιλεγμένα μέρη, όπως ήταν λ.χ. οι στενωσιές και τα βραχώδη σημεία, κατασκευάστηκαν κι άλλα γεφύρια, κυρίως μεταξύ 18ου και 20ού αιώνα. Ήταν ξύλινα, οπότε παρασύρθηκαν από τα νερά, ή πέτρινα. Ξεχωρίζουν η γέφυρα Τζανή κοντά στη μονή Αιμυαλών, της Μονόπορης, του Κοντού και φυσικά η περίφημη πεντάτοξη γέφυρα της Καρύταινας –το γνωστό «γεφύρι του πεντοχίλιαρου».
Ο ιερός ποταμός του Δία
Από εδώ που βρισκόμαστε μέχρι τον Αλφειό ο ποταμός παίρνει το όνομα Γορτύνιος. Τα πεντακάθαρα, πρασινογάλανα νερά σε προσκαλούν να βουτήξεις, αλλά δεν θα το κάνεις –τουλάχιστον τώρα, στα τέλη του χειμώνα. Όπως επισήμανε ήδη από τον 2ο αιώνα (όταν και ήρθε στην περιοχή) ο πολυπράγμων περιηγητής Παυσανίας, «ο Λούσιος έχει τα πιο κρύα νερά από όλους τους ποταμούς που δεν παγώνουν τον χειμώνα».
Πριν πάμε στον αρχαιολογικό χώρο, πάντως, κάνουμε μια μικρή κατάβαση στην όχθη και περπατάμε απολαμβάνοντας το υπέροχο τοπίο, τον κελαρυστό ήχο του νερού και τα γλυπτά βράχια. Ο Λούσιος είναι άλλωστε ένα από τα ομορφότερα ποτάμια της Πελοποννήσου. Όπως μας είπε και πάλι ο Παυσανίας, στις λεγόμενες «Πηγές των Αθανάτων» έλουσαν τον νεογέννητο Δία οι νύμφες Νέδα, Αγνώ και Θεισόα, κρυφά από τον πατέρα του Κρόνο.
Ο ποταμός πηγάζει από το οροπέδιο της Καρκαλούς και τα νερά, μετά από διαδρομή 23 χιλιομέτρων, ενώνονται με του Αλφειού, κοντά στην Καρύταινα. Χάρη στην ορμητική ροή τους αξιοποιήθηκαν κατά την προβιομηχανική περίοδο από τους κατοίκους για την παραγωγή ενέργειας, πολύτιμης για τη λειτουργία των νερόμυλων, των νεροτριβών, των αλευρόμυλων και των μπαρουτόμυλων που έφτιαξαν στις όχθες. Τέτοιου είδους μνημεία θα δείτε αναστηλωμένα στο εξαιρετικό Μουσείο Υδροκίνησης της Δημητσάνας.
Το ωραιότερο κομμάτι των περιοχών που διατρέχει ο Λούσιος είναι, ως γνωστόν, το 15 χιλιομέτρων φαράγγι με τους κάθετους ασβεστολιθικούς βράχους, οι οποίοι προβάλλουν μέσα από πυκνή βλάστηση, προκαλώντας δέος. Ένα από τα μονοπάτια που το διατρέχουν ξεκινάει από τη Στεμνίτσα, περνάει από τη Μονή Προδρόμου και καταλήγει στην αρχαία Γόρτυνα.
Μια σπουδαία αρχαία λουτρόπολη, μέσα σε υπέροχη φύση
«Γόρτυς κώμη τα επ’ εμού, τα δε έτι αρχαιοτέρα πόλις». Αν και την βρήκε σε απόλυτη παρακμή το 174 που την επισκέφθηκε, ο Παυσανίας στα «Αρκαδικά» του αναφέρθηκε στη Γόρτυνα ως μία από τις αρχαιότερες πόλεις στην Αρκαδία. Θεωρείται ότι άκμασε στην αρχαϊκή εποχή (8ος αιώνας π.Χ. έως αρχές του 5ου) και κυρίως στην κλασική και στην ελληνιστική περίοδο (4ος αιώνας π.Χ.).
Στην πόλη ξεχώριζαν το ιερό του Ασκληπιείου και τα δύο μεγάλα ιαματικά λουτρά, που την ανέδειξαν σε σπουδαίο λατρευτικό-θεραπευτικό κέντρο της Πελοποννήσου. Βρισκόταν, μάλιστα, επάνω στον δρόμο που ένωνε την αρχαία Ολυμπία με τις Μυκήνες, τον Ισθμό και την Αθήνα, οπότε από εδώ περνούσαν οι Αρκάδες αθλητές, όταν πήγαιναν να πάρουν μέρος στους ξακουστούς αγώνες.
Με ξεναγό τον Παυσανία περπατάμε κι εμείς σήμερα, για να δούμε ερείπια των λουτρών και των βοηθητικών δωματίων ή τμήματα του ναού του Ασκληπιού και της οχύρωσης της πόλης που έχουν φέρει στο φως οι ανασκαφές. Θα πρέπει, ωστόσο, να επιστρατεύσουμε τη φαντασία μας, αφού ο αρχαιολογικός χώρος δεν έχει αναδειχθεί όπως του αξίζει. Αν και τα κλαδιά των φυλλοβόλων δέντρων παραμένουν γυμνά, η πρώιμη άνοιξη βάφει καταπράσινο τον τόπο, ο οποίος είναι διάστικτος με πολύχρωμα αγριολούλουδα.
Μεταξύ άλλων, ο περιηγητής μας έδωσε και μια ενδιαφέρουσα περιγραφή των λατρευτικών αγαλμάτων του θεού της ίασης Ασκληπιού και της Υγείας, τα οποία δημιούργησε ο γνωστός Παριανός γλύπτης Σκόπας. Το άγαλμα του Ασκληπιού τον αναπαριστούσε ως έφηβο καθισμένο σε θρόνο, κρατώντας στο αριστερό χέρι το ραβδί με το τυλιγμένο φίδι.
Η φήμη του ιερού εξαπλώθηκε τόσο πολύ, ώστε το 335 π.Χ. ο Μέγας Αλέξανδρος ήρθε στη Γόρτυνα για να κάνει θυσίες στον θεό, αφιερώνοντάς του μάλιστα τον θώρακα και το δόρυ του. Η πόλη φαίνεται πως παράκμασε μετά την ίδρυση της Μεγάλης Πόλεως το 368 π.Χ., οπότε συνοικίστηκε μαζί της. Καταστράφηκε οριστικά περί τον 12ο αιώνα μ.Χ. από τους Γότθους.
Λείψανα της αρχαίας Γόρτυνας εντόπισε το 1805 ο Άγγλος περιηγητής William Leake, ενώ στη συνέχεια έκανε ανασκαφές (σε διάφορες περιόδους) η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή. Οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως κι ένα πρωτοποριακό για την εποχή σύστημα υπόκαυστων, με τα οποία θερμαινόταν υπόγεια ο χώρος των λουτρών. Παρόλο που οι Ρωμαίοι ήταν ιδιαίτερα εξελιγμένοι στο θέμα, οι αρχαίοι Έλληνες αποδείχθηκαν ανώτεροι με τη συγκεκριμένη ευρεσιτεχνία. Λίγο πριν φύγουμε, θα κάνουμε μια βόλτα μέχρι τη βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Ανδρέα, που είναι χτισμένη πάνω σε αρχαίο ναό.
Ελληνικό: Ένα χωριό-υπόδειγμα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής
«Μα που έχουν πάει όλοι;». Είναι Τρίτη, 8 το πρωί και στη μεγάλη κεντρική πλατεία της Αγίας Τριάδας στο Ελληνικό δεν υπάρχει ψυχή. Περπατάμε λοιπόν μαζί με τις γάτες, που φαίνεται ότι ανήκουν στους μόνιμους κατοίκους, και φωτογραφίζουμε το εντυπωσιακό διώροφο σχολείο και το ηρώο. Το διδακτήριο αυτό χρονολογείται στο 1860 και είχε αρκετούς μαθητές στη διάρκεια των ετών, κυρίως το 1936 και το 1947-48. Αν και ανακαινισμένο, δεν λειτουργεί γιατί δεν υπάρχουν πια μαθητές, φαινόμενο που χαρακτηρίζει πολλά μικρά χωριά της Ελλάδας. Εντοπίσαμε δε κι ένα ακόμα διδακτήριο, τη Μαυράκειο Επαγγελματική Σχολή, στην είσοδο του χωριού από την πλευρά της Μεγαλόπολης. Ιδρύθηκε το 1965 και ήταν δωρεά του ευεργέτη Ιωάννη Μαυράκου.
Η εικόνα που αντικρίζουμε γύρω μας –καλοφτιαγμένα καλντερίμια, πετρόχτιστα σπίτια, κρήνες– σε συνδυασμό με τον καθαρό αέρα και τη χαρακτηριστική μυρωδιά από τα τζάκια, γαληνεύουν την ψυχή. Όσο περνάει η ώρα, εντωμεταξύ, το χωριό ζωντανεύει. Καθισμένοι στη βεράντα του μικρού παντοπωλείου θα πιούμε καφέ χαζεύοντας τους λιγοστούς κατοίκους που θα εμφανιστούν, ανταλλάσσοντας καλημέρες και τα νέα της ημέρας.
Χτισμένο σε τρεις λοφίσκους του Μαινάλου, σε υψόμετρο 700 μέτρων, το Ελληνικό βρίσκεται ανάμεσα στη Στεμνίτσα και στην Καρύταινα. Το σημερινό του όνομα το πήρε το 1927, καθώς παλαιότερα το έλεγαν Μουλάτσι. Η ιστορία του ξεκινάει γύρω στον 15ο αιώνα, όταν εμφανίζεται στα οθωμανικά αρχεία ως φέουδο του Αχμέτ Μπέη. Το 1849 καταγράφηκαν εδώ 347 κάτοικοι, που είχαν γίνει 800 ως το 1907. Το 1960 άρχισε όμως η μετανάστευση στην Αμερική και στην Αυστραλία. Ο πληθυσμός μειώθηκε και σταδιακά ήρθε η παρακμή.
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 το χωριό άρχισε πάλι να αναπτύσσεται και σε διάστημα μόλις 10 ετών άλλαξε πρόσωπο: έγιναν δημόσια έργα και αρκετοί ιδιοκτήτες σπιτιών, που τα είχαν εγκαταλείψει, επέστρεψαν για να τα επισκευάσουν, ώστε να περνούν εδώ τα καλοκαίρια τους. Στις μέρες μας, παρόλο που δεν είναι χαρακτηρισμένο ως παραδοσιακός οικισμός, το Ελληνικό έχει αναδείξει την αρκαδική αρχιτεκτονική και την αυθεντικότητά του, εκπλήσσοντάς μας με το πόσο περιποιημένο και καθαρό είναι. Η φύση που το περιβάλλει περιμένει την άνοιξη για να ξεδιπλώσει πλήρως τις ομορφιές της, είναι όμως και τώρα εντυπωσιακή και ζωογόνα.
Μένοντας στο Ελληνικό οι επιλογές φαγητού και διασκέδασης είναι μόνο δύο ταβέρνες, ένα καφέ-μπαρ, ένα καφενείο και το παντοπωλείο. Αλλά δεν σε πειράζει, γιατί είναι κι αυτό μέρος της γοητείας του. Για ελληνικό καφέ (και άλλα είδη καφέ) θα καθίσετε στο «Ellinikon», ενώ καφέ και ποτό σερβίρει επίσης το «Ιχώρ». Στο παντοπωλείο θα απολαύσετε αρωματικά ροφήματα και καφέ, ενώ μπορείτε να αγοράσετε και παραδοσιακά προϊόντα.
Στα αξιοθέατα περιλαμβάνονται και οι 9 εκκλησίες του χωριού, από τις οποίες ξεχωρίζει ο Προφήτης Ηλίας, χτισμένος σε βυζαντινό ρυθμό μεταξύ 1904/1905, καθώς και το Εκκλησιαστικό Μουσείο. Ανάμεσα στα κειμήλια αυτού υπάρχουν και οι δύο πρώτοι ηλεκτροδοτούμενοι πολυέλαιοι, τους οποίους έφεραν εδώ πριν από μισό αιώνα περίπου. Για να το δείτε θα ζητήσετε τα κλειδιά από τον παπά ή από τον πρόεδρο του χωριού.
Το βράδυ στην ταβέρνα του Γεωργαντά βρίσκουμε την οικογένεια καθισμένη μπροστά στο τζάκι. Ο Γιάννης, μαζί με τον θείο Ηλία Γεωργαντά –συνταξιούχο διπλωμάτη– αποδεικνύονται πηγή πληροφοριών. Θα μας μιλήσουν για την καθημερινότητά τους και θα μας παραπέμψουν στο βίντεο του «Μένουμε Ελλάδα» για περισσότερα στοιχεία. Κι όταν αναρωτιέμαι για το παράδοξο των σημαντικών επενδύσεων που έγιναν σε ένα τόσο μικρό χωριό, όπως π.χ. τα ξενοδοχεία «Elafos» και «Rocabella» (του γνωστού επιχειρηματία, ο οποίος έχει και τα Rocabella Mykonos και Santorini), δύο ονόματα πέφτουν στο τραπέζι: της επιχειρηματικής οικογένειας Φουρλή και του Δημήτρη Αβραμόπουλου, η μητέρα του οποίου καταγόταν από εδώ. Ευεργετώντας τον τόπο της, λοιπόν, η οικογένεια Φουρλή ήταν αυτή που χρηματοδότησε στα τέλη του 20ου αιώνα τη δημιουργία του Country Club, κάνοντάς το δωρεά προς τον Σύλλογο των Απανταχού εξ Ελληνικού Γορτυνίας. Χάρη και στον Δημήτρη Αβραμόπουλο, έπειτα, πέρασαν από το Ελληνικό διάφοροι επώνυμοι και γνωστοί πολιτικοί, συντελώντας έτσι στην είσοδο του όμορφου, ορεινού χωριού στον τουριστικό χάρτη της Αρκαδίας.
Διαμονή
Elafos boutique hotel
Η μικρή πισίνα το κάνει να ξεχωρίζει όταν περπατάς στα καλντερίμια του Ελληνικού. Το πετρόχτιστο συγκρότημα διαθέτει καλόγουστα διακοσμημένες σουίτες και δωμάτια με τζάκι, βεράντες και αυλές, καφέ, μέχρι και βιβλιοθήκη (https://elafos.gr).
Rocabella Hellinikon Country Hotel
Τα μεγάλα σαλόνια με το τζάκι, τα χειροποίητα έπιπλα, τα υφαντά χαλιά και τα δεκάδες αντικείμενα σε βάζουν από την πρώτη στιγμή στην ιδιαίτερη ατμόσφαιρα αυτού του ιστορικού ξενοδοχείου. Έχει δίκλινα και τρίκλινα δωμάτια με μπαλκόνι, ένα στούντιο και μια deluxe σουίτα. Το ξύλο και τα γήινα χρώματα κυριαρχούν. Πίνοντας καφέ στις βεράντες θα απολαύσετε την ησυχία και τον βουνίσιο αέρα (https://rocabellahellinikon.com).
Elaion Guesthouse
Είναι ο πρώτος ξενώνας που άνοιξε στο Ελληνικό. Τα δωμάτια φιλοξενούνται σε πέτρινα κτίρια και είναι διακοσμημένα σε παραδοσιακό στυλ. Υπάρχει κοινόχρηστο καθιστικό και κήποι (https://innelaion.gr).
Φαγητό
Γεωργαντάς
Η Γεωργία και ο Γιάννης, πάντα φιλικοί και ευγενικοί, έχουν διαδεχθεί τους γονείς και τους παππούδες τους στη διεύθυνση της ταβέρνας (27910 31009). Λειτούργησε ως χάνι το 1900 και αργότερα ως «κρασοπουλειό», το οποίο σέρβιρε ρέγκες, μπακαλιάρους και σαρδέλες, μαζί με άφθονο κρασί δικής τους παραγωγής. Θα φάτε νόστιμα μαγειρευτά, φρέσκιες σαλάτες και ψητά κρέατα καθισμένοι στη ζεστή σάλα ή στα τραπεζάκια που βγάζουν στο πεζοδρόμιο. Λειτουργεί από νωρίς το μεσημέρι –και τις καθημερινές.
Ταλούμης
Έχει ιστορία που ξεκινάει από το 1937 και, όταν ήταν στις δόξες του το Country Club του Ελληνικού, εδώ έρχονταν να φάνε οι επώνυμοι επισκέπτες του. Το μενού περιλαμβάνει συνταγές από την παραδοσιακή κουζίνα, ψητά της ώρας και κυνήγι (697 744 9309).
Διαβάστε ακόμα:
Βαλτεσινίκο: Το πανέμορφο μπαλκόνι του Μαινάλου
Λάστα: Για καφέ και γλυκό του κουταλιού σε ένα από τα πιο γραφικά χωριά της Αρκαδίας
Καστάνιτσα: Ένα αρχαίο χωριό της Αρκαδίας αλλιώτικο από τα άλλα
