Κομμάτι της μοναδικότητας και αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας ενός τόπου, είναι αναμφίβολα και η γαστρονομική του ταυτότητα. Οι πρώτες ύλες που καλλιεργούνται και αξιοποιούνται, οι συνταγές που αναδεικνύουν τις γεύσεις, οι ιστορίες, οι συνθήκες, η ανάγκη που τις διαμόρφωσε και τα μυστικά τους, ο τρόπος που μεταφέρονται από γενιά σε γενιά, που διαφυλάσσονται και εξελίσσονται.
Τα μοναδικά προϊόντα που παράγει μια περιοχή, αυτά που φτιάχνονται από ανθρώπους με μεράκι και σεβασμό στις παραδόσεις, αποτελούν τις γευστικές εκπλήξεις που όλοι αναζητούμε στους προορισμούς μας και κάνουν πιο απολαυστική μια ταξιδιωτική εμπειρία.
Γεμάτη ξεχωριστές γεύσεις και χαρακτηριστικά τοπικά προϊόντα κάθε περιοχή της χώρας μας και εξαιρετική ευκαιρία οι καλοκαιρινές διακοπές να τα γνωρίσουμε, να προμηθευτούμε την καλύτερη ποιότητα απευθείας από τον τόπο παραγωγής τους, αλλά και να μυηθούμε στα μυστικά τους από ντόπιους παραγωγούς και γνώστες. Το ρόλο αυτό στη Νάξο, κορυφαίο γαστρονομικό προορισμό των Κυκλάδων, φέρνουν εις πέρας εδώ και πολλά χρόνια παραδοσιακά καταστήματα γεμάτα με τις εκλεκτότερες γεύσεις του νησιού, σωστοί θεματοφύλακες γεύσεων αυθεντικών, που αξίζει να δοκιμάσουμε.
Παραδοσιακό Παντοπωλείο Τζιμπλάκης
Με ταξίδι στο παρελθόν μοιάζει η επίσκεψη στο παραδοσιακό κατάστημα του Κυριάκου Τζιμπλάκη. Κατηφορίζοντας την οδό Παπαβασιλείου στη Χώρα της Νάξου, την προσοχή τραβά ένα παντοπωλείο διατηρημένο με φροντίδα κι αγάπη και γεμάτο νόστιμα καλούδια που δεν χορταίνεις να εξερευνάς. Το εξωτερικό, με τη ζωγραφιστή ταμπέλα, τα πλεγμένα στο χέρι καλάθια και τις παλιές ρόδες κάρου, προϊδεάζει ευχάριστα για τη νοσταλγική ατμόσφαιρα εντός. Αλλά και η όσφρηση ξυπνά ευχάριστα με τις μυρωδιές από αποξηραμένα φρούτα, βότανα, χύμα ελιές κα κάπαρη και βέβαια από τα δεκάδες κεφάλια τυριών που στεγνώνουν γύρω σας. Η διακόσμηση και η διάταξη των προϊόντων είναι μοναδική: δυο χώροι ασφυκτικά γεμάτοι εκλεκτές ντόπιες γεύσεις και ανάμεσά τους όλων των μεγεθών καλάθια, αρμαθιές βοτάνων που μοσχοβολούν, κουδούνια ζώων, ταγάρια και νεροκολοκύθες όμορφα ζωγραφισμένες από τη σύζυγο του ιδιοκτήτη. Η ίδια παρασκευάζει και τις χειροποίητες μαρμελάδες που συσκευάζονται με την ετικέτα Maria’s Homemade, σε δύο γεύσεις –βερίκοκο και σύκο- από φρούτα του νησιού φυσικά. Ντόπια είναι και η κάπαρη, τα καπαρόφυλλα, το ελαιόλαδο και οι ελιές, με τις ποικιλίες ασκούδες και κουλουμπάδες να ξεχωρίζουν.
Παρότι ασφυκτικά γεμάτο, το παντοπωλείο είναι τόσο νοικοκυρεμένο, που χαίρεσαι να ανακαλύπτεις τους γευστικούς του θησαυρούς. Η συλλογή αποξηραμένων φρούτων – δοκιμάστε οπωσδήποτε τις φλούδες κίτρου, ελληνικών βοτάνων, αρωματικών φυτών, μπαχαρικών και ξηρών καρπών, είναι πραγματικά εντυπωσιακή. Πλάι τους, μια μεγάλη γκάμα πολύχρωμων, παραδοσιακών σκευών μαγειρικής από τους περίφημους αγγειοπλάστες της Σίφνου, αλλά και πήλινα κιούπια από το χωριό Δαμαλάς. Στηρίζοντας τους ντόπιους παραγωγούς, ο Κυριάκος Τζιμπλάκης, τρίτη γενιά της επιχείρησης που λειτουργεί από το 1945, διαθέτει επίσης τα γνωστά λικέρ κίτρου, τα γλυκά κουταλιού και τα λικέρ της εξαιρετικής τοπικής ποτοποιίας Προμπονά, καθώς και τα χειροποίητα σαπούνια και τις θεραπευτικές «κηραλοιφές του Μανώλη». Τέλος, αυτό για το οποίο με χαρά θα σας μιλήσει ο ιδιοκτήτης, είναι τα τυριά που προμηθεύονται κατά παραγγελία από επιλεγμένους παραγωγούς του νησιού. Αγοράζονται φρέσκα και ωριμάζουν έως και 2 χρόνια στο κατάστημα, που έχει πλέον ποτίσει από τη χαρακτηριστική μυρωδιά τους.
Εδώ θα βρείτε γραβιέρα, αρσενικό, ανθότυρο από το Δεκέμβριο ως το Πάσχα, κι έπειτα, τους ζεστούς μήνες ξινομυζήθρα. Επί τόπου γίνεται και η ξήρανση κα το αλάτισμα του φρέσκου ανθότυρου, για να δώσει το ξηρό αντίστοιχο τυρί, και εδώ επίσης το κεφαλοτύρι αλείφεται εξωτερικά με λάδι και κερί, γι΄αυτό ονομάζεται και λαδοτύρι. Επιλέξτε ανάλογα με την όρεξή σας αλλά πριν φύγετε με τους γευστικούς σας θησαυρούς ανά χείρας, μη ξεχάσετε να ρίξετε μια ματιά στις παλιές οικογενειακές φωτογραφίες, που μαρτυρούν την ιστορική συνέχεια του πανέμορφου αυτού παντοπωλείου.
Τυροκομία Νάξου Εμμανουήλ Κουφόπουλος
Οι λάτρεις των τυριών και των εκλεκτών εδεσμάτων θα πρέπει οπωσδήποτε να περάσουν από το κατάστημα τυροκομικών και διαλεχτών ναξιώτικων προϊόντων του Μανώλη Κουφόπουλου. Πρόκειται για έναν από τους κορυφαίους γαστρονομικούς προορισμούς όχι μόνο της Νάξου, αλλά και όλων των Κυκλάδων, όπως πιστοποιούν τα αλλεπάλληλα βραβεία και διακρίσεις και το διεθνές πελατολόγιο, ειδικά από χώρες με μακρά τυροκομική παράδοση όπως η Γαλλία και η Ιταλία. Στο καλαίσθητο γωνιακό κατάστημα, το ταξίδι στο χρόνο μας πηγαίνει ακόμη πιο πίσω, ακριβώς στο 1900 και 4 γενιές πριν την ενεργή ενασχόληση της σημερινής πέμπτης γενιάς, που συνεχίζει με φροντίδα, ενθουσιασμό και αγάπη την οικογενειακή παράδοση. Η εποχή που βοσκοί και κτηνοτρόφοι ένωναν την παραγωγή γάλακτος των ζώων τους και τα κτηνοτροφικά προϊόντα, όπως το ξινότυρο, το αρσενικό, το θηλυκό και πολύ αργότερα η γραβιέρα, ανταλλάσσονταν μεταξύ χωριών, έχουν παρέλθει, κάποιες παραδόσεις όμως ευτυχώς διατηρούνται. Όπως η χειροποίητη παραγωγή των τυριών από τον ίδιο το Μανώλη Κουφόπουλο μαζί με δύο βοηθούς, στο οικογενειακό τυροκομείο στον Άγιο Ισίδωρο. Η αγάπη για την τυροκομία και τα μυστικά του προπάππου του εξελίχθηκαν στο να απολαμβάνουμε σήμερα 25 διαφορετικά είδη εξαιρετικών τυριών, που όλα παρασκευάζονται από γάλα ντόπιων παραγωγών.
Στο ευρύχωρο κατάστημα που λειτουργεί στη Χώρα από το 2006, θα βρείτε μεταξύ άλλων γραβιέρες 2, 3-10 ετών, με φιστίκι Αιγίνης, τυριά οινολάσπης, σταχτοτύρι, Νάξιον σε μούργα λαδιού, μελανοτύρι, αλλά και πολλά συνοδευτικά για ένα πλήρες πλατό τυριών. Επιλέξτε χειροποίητα κριτσίνια σε διάφορες γεύσεις – και με γραβιέρα της οικογένειας -, ελιές, αποξηραμένα φρούτα – υπέροχα τα Αξιώτικα σύκα που στεγνώνουν ολόκληρα και διατηρούνται μαλακά -, μαρμελάδες, chutneys, μπαχαρικά, μέλι, αλλά και γλυκά του κουταλιού, λουκούμια και χαλβαδόπιτες Νάξου και την κορυφαία φάβα Σχοινούσας.
Για όσους επιθυμούν να εντρυφήσουν περισσότερο στην ιστορία της τυροκομίας και να δοκιμάσουν τα πιο αντιπροσωπευτικά τυριά της οικογένειας Κουφοπούλου, αξίζει να κλείσουν θέση στις οργανωμένες εμπειρίες γευσιγνωσίας που λαμβάνουν χώρα κάθε βραδάκι στο κατάστημα. Σε έναν υπέροχο χώρο, όπου οι ασβεστωμένοι τοίχοι ξύθηκαν και αναδείχθηκε η παλιά πέτρα και η πατίνα του χρόνου, γύρω από ένα αληθινό μαγγανοπήγαδο, ανάμεσα σε γνήσια σκεύη όπως ένα καζάνι κι ένα τυροβόλι, και ράφια φορτωμένα με κεφάλια τυριών που «ξεκουράζονται» και ωριμάζουν, η ενδιαφέρουσα γευστική ξενάγηση χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο, σε φροντισμένα ατομικά πλατό και συνοδεία κρασιού, παρουσιάζονται 10 χαρακτηριστικά τυριά, περνώντας από τις ηπιότερες στις πιο έντονες, πικάντικες γεύσεις. Η Ειρήνη Κουφοπούλου, νεότερο μέλος της οικογένειας αλλά με τον ίδιο ενθουσιασμό, σεβασμό και αφοσίωση στην οικογενειακή παράδοση, θα σας εξηγήσει όσο δοκιμάζετε διαδοχικά γλυκιά γραβιέρα, πώς από το 1914 επικράτησε των υπόλοιπων τυριών λόγω της ήπιας γεύσης της, πώς το μαύρο αρσενικό ήταν το πρώτο τυρί που έβγαινε από τα τυρόπηγμα και πού οφείλει το όνομά του και πώς η κατσικίσια γραβιέρα δεν ανήκει στα παραδοσιακά τυριά της Νάξου, αλλά απαντάται κυρίως στην Κρήτη. Στα highlights της γευστικής δοκιμής θα γευτείτε φρέσκο γαλατερό με πράσο, ενίοτε και με μαύρο σουσάμι, πολύ αρωματικό μελανοτύρι, δικής τους έμπνευσης τυρί μέσης ωρίμανσης, και τυρί που καπνίζεται με ρίγανη και θυμάρι του νησιού. Η αγελαδινή γραβιέρα με μαύρη τρούφα Ευβοίας παρασκευάζεται με γνήσια, τριμμένα μανιτάρια κι όχι απλά με λάδι τρούφας, μια λεπτομέρεια που κάνει έντονη διαφορά στη γεύση, ενώ το διετούς ωρίμανσης τυρί με mix πιπεριών αποτελεί μια έκρηξη γεύσης που μάλιστα έχει βραβευθεί στα απαιτητικά Great Taste Awards του Λονδίνου, κατακτώντας την πρώτη θέση και αποδεικνύοντας πόση δουλειά και μελέτη απαιτεί ο πετυχημένος συνδυασμός του κάθε είδους τυριού και των συστατικών που προστίθενται. Κάτι που εξάλλου θα διαπιστώσετε και οι ίδιοι, δοκιμάζοντας στο δεύτερο μέρος της γευσιγνωσίας τα υπόλοιπα τυριά του πλατό σας, συνοδευόμενα από ξερά φρούτα, ταιριαστές μαρμελάδες και κάποια από τα τέσσερα αλλαντικά που επίσης παρασκευάζει η πολυσχιδής οικογένεια.
Naxion
Στην παραπάνω εμπειρία γευσιγνωσίας θα έχετε την ευκαιρία να συνοδεύσετε κάποια από τα τυριά που θα δοκιμάσετε, με μια ιδιαίτερης γεύσης και νοστιμιάς, μαρμελάδα ντομάτας. Η απάντηση στο που θα τη βρείτε, βρίσκεται ευτυχώς μόλις λίγα μέτρα πιο κάτω, στα ράφια ενός μαγαζιού κυριολεκτικά γεμάτο γλύκα: από τα γλυκά προϊόντα που πωλούνται ως την ευγένεια της γλυκιάς ιδιοκτήτριας. Το Naxion είναι ένα μικρό κατάστημα στη Χώρα της Νάξου γεμάτο με τα πιο ξεχωριστά και παραδοσιακά γλυκά, όπου θα εκτιμήσετε τη σημασία της ποιοτικής, ντόπιας πρώτης ύλης. Φρούτα και λαχανικά καλλιεργούνται σε αξιώτικα εδάφη της Μαριέττας Μαργαρίτου και αποτελούν τη βάση για τη δημιουργία των πιο αγνών μαρμελάδων και γλυκών του κουταλιού, όλο γεύση αλλά και ισορροπημένες σε γλυκύτητα. Η ενθουσιώδης ιδιοκτήτρια θα σας προσφέρει με χαρά να δοκιμάσετε και θα σας μιλήσει με πάθος για τα άγρια σύκα της Νάξου που δεν ωριμάζουν αλλά μόνο γίνονται γλυκό, ή για την υπέροχα αρωματική παπυλώνα, ένα είδος εσπεριδοειδούς που φύεται στο νησί, μαζί βέβαια με το πασίγνωστο κίτρο.
Ο φωτεινός χώρος του καταστήματος είναι γεμάτος καλαίσθητα βαζάκια όπου βύσσινα, κίτρα, μανταρίνια, βερίκοκα, λεμόνια, περγαμόντα και φράουλες έχουν μεταμορφωθεί σε λαχταριστές μαρμελάδες. Από φέτος γλυκό του κουταλιού γίνονται και ολόκληροι οι καρποί του καρυδιού, κέρασμα που ενώ φτιάχνεται παραδοσιακά στα νοικοκυριά, δεν θα το βρείτε αλλού στο εμπόριο στο νησί. ‘Οσο για τη γλυκιά και μαζί καυτερούτσικη μαρμελάδα ντομάτας, που μοιάζει με chutney και συνοδεύει εξαιρετικά τα αξιώτικα τυριά, όπως επίσης και η πολύ αρωματική κονφιτούρα πορτοκαλιού, είναι προϊόντα φτιαγμένα με πολύ μεράκι που σίγουρα αξίζει να βάλετε στις αποσκευές σας, ενώ δεν πρέπει να προσπεράσετε και το εξαιρετικής ποιότητας ελληνικό μέλι ή τα τοπικά λικέρ κίτρου.
Κι ενώ θα σας κερδίσει η ποιότητα των προϊόντων και θα σας εντυπωσιάσει η γεύση τους, το ζεστό χαμόγελο της ιδιοκτήτριας είναι αυτό που θα σας κατακτήσει και θα σας κάνει να επιστρέψετε για να προμηθευτείτε κι άλλες από τις μοναδικές γλυκές της δημιουργίες.
Μελίμηλον Νάξου
Οι γλυκές, παραδοσιακές ιστορίες συνεχίζονται σε ένα κουκλίστικο σκηνικό, γεμάτο χρώμα και θετική ενέργεια. Δεν είναι άλλο, από τη φιλόξενη αυλή του σπιτιού μιας ακόμη δραστήριας γυναίκας, της κυρίας Ευαγγελίας Λιανοπούλου, που όπως η ίδια περιγράφει, ανακατεύοντας στην κατσαρόλα της γλυκές κόκκινες πιπεριές με άλλες καυτερές, ανακάλυψε το πάθος της. Από τότε, εδώ και 8 χρόνια, δεν έχει σταματήσει να πειραματίζεται με γεύσεις και συνδυασμούς, δημιουργώντας μοναδικές μαρμελάδες λαχανικών – το σήμα κατατεθέν πλέον της ετικέτας Melimilon Naxou – αλλά και καταπληκτικούς συνδυασμούς με βάση τα φρούτα. Μένοντας πιστή στην έννοια της λέξης «μελίμηλον», τον όρο που περιέγραφε την πρώτη μαρμελάδα των αρχαίων Ελλήνων, από μέλι και φρούτα, συντηρητικά και πρόσθετα δεν έχουν θέση στα βάζα της κυρίας Ευαγγελίας. Μόνο πούλπα ντόπιων, ζουμερών φρούτων και κηπευτικών, ζάχαρη, λεμόνι, Αξιώτικα βότανα και φυσικές πηκτίνες. Γεύσεις που ξαφνιάζουν κι εντυπωσιάζουν, λαχανικά που ποτέ δεν είχαμε φανταστεί σε μαρμελάδες – η κα Λιανοπόλου είναι κατηγορηματική: πρόκειται για μαρμελάδες, όχι chutneys – με γεύση πλούσια αλλά ελαφριά, γεμάτη φρεσκάδα.
Η επιλογή είναι πολύ δύσκολη, καθώς κάθε βάζο αποτελεί και μια ιδιαίτερη επιλογή. Το πορτοκάλι με τα σπασμένα πιπέρια είναι ό,τι καλύτερο για τα τυριά του νησιού, η μαρμελάδα κρεμμύδι έχει βραβευθεί, η κόκκινη αλλά και η πράσινη πιπεριά είναι best sellers, η καπνιστή μελιτζάνα αναδεικνύεται με βασιλικό και τσίλι, το καρότο παντρεύεται με πορτοκάλι και καρδάμωμο και η γλυκοπατάτα ταιριάζει τέλεια με ινδοκάρυδο και ανανά. Οι γευστικές προτάσεις απροσδόκητες και η δημιουργικότητα της ιδιοκτήτριας της ετικέτας, ενισχυμένη από σεμινάρια και συνεχή μελέτη, αστείρευτη. Δίνοντας στην παράδοση μια προχωρημένη πινελιά, προτείνει εξίσου εμπνευσμένους συνδυασμούς και στα φρούτα, με 25 διαφορετικές μαρμελάδες, όπως τα ακτινίδιο με lime και τζίντζερ, το μάνγκο με καβουρντισμένο σουσάμι, το μανταρίνι με φουντούκι και το βερίκοκο με πικραμύγδαλο. Και από το φετινό καλοκαίρι ακόμη περισσότερες αποκλειστικότητες: Φύλλο φραγκοσυκιάς με τσίλι, μουστάρδα φρούτων και εξωτικό dragon fruit που όμως καλλιεργείται στο Καστράκι της Νάξου.
Ο καλύτερος τρόπος για να επιλέξετε με ποιές θα συνοδεύσετε τα τυριά, τα κρεατικά ή το πρωινό σας, είναι να τις δοκιμάσετε στο Μελίμηλον Καφέ, στο κορυφαίο ίσως brunch που σερβίρεται στο νησί.
Πλουσιότατες ομελέτες, τηγανόψωμα, τηγανίτες, καγιανάδες και αυγά ποσέ συνοδεύονται από τυριά, γενναίες δόσεις γραβιέρας, σύγκλινο και ζαμπόνι Νάξου, φρέσκα λαχανικά, άφθονα μυρωδικά και ταιριάζονται με την κατάλληλη μαρμελάδα που αναδεικνύει μοναδικά κάθε πιάτο. Δοκιμάστε την πρωτότυπη «Κολοκυθοπαστίτσα», μια ζουμερή ομελέτα με γλυκιά κολοκύθα, λιωμένη γραβιέρα και ζαμπόνι και θα διαπιστώσετε πόσο ταιριάζει με τη μαρμελάδα μανταρινιού με παπαρουνόσπορο. Στη λίστα των λαχταριστών γλυκών κυριαρχούν οι τηγανίτες με διάφορες σοκολάτες, γιαούρτι, ξηρούς καρπούς, φρέσκα φρούτα και πάντα την ανάλογη μαρμελάδα, ξεχωρίζει δε η σπεσιαλιτέ «Μελατούτα» με την κρέμα λεμονιού και την πλούσια σάλτσα από φρούτα του δάσους. Χορτασμένοι από ένα τέτοιο υπερπλήρες πρωινό, μπορείτε να επιλέξετε στο όμορφα διακοσμημένο με παλιά έπιπλα κατάστημα εντός του καφέ, τις γεύσεις που επιθυμείτε να αγοράσετε, αλλιώς περάστε και από το δεύτερο κατάστημα Μελίμηλον, μέσα στην αγορά του Ενετικού κάστρου, όπου πάντα η βόλτα και τα ψώνια παραδοσιακών προϊόντων είναι μια μοναδική εμπειρία.
Διαβάστε ακόμα:
Οι καλύτερες επιλογές για φαγητό στη Λέσβο
Νότια Εύβοια: Οι καλύτερες ταβέρνες και τα πιο φημισμένα εστιατόρια
